پاسخ وزارت ميراث فرهنگي
به گزارش «اعتماد»
گروه اجتماعي| به دنبال انتشار گزارشي درباره آسيب وارد شده به گنبد مسجد امام اصفهان در پي مرمت غيراصولي در تاريخ اول مرداد سال جاري وزارت ميراث فرهنگي پاسخي براي روزنامه ارسال كرد كه در ادامه مي‌خوانيد:
«پيرو انتشار مطلب مورخ 1/5/1401 در صفحه يك آن روزنامه با تيتر «اين تخريب‌ها آبروريزي بين‌المللي است/ ممكن است مسجد اصفهان در زمره آثار جهاني «در معرض خطر» قرار بگيرد» ،خواهشمند است توضيحات ذيل براي روشنگري اذهان عمومي، وفق قانون مطبوعات در اسرع وقت در همان صفحه و ستون منتشر شود. گرچه برخي از مسوولان گذشته عادت داشتند تا واپسين ساعات مسووليت، كوتاهي‌هاي خود را به گردن مسوولان قبلي بيندازند، اما تاكنون در دوره يك‌ساله وزارت جديد ميراث فرهنگي، اين ادبيات از زبان هيچ يك از مسوولان وزارتخانه شنيده نشده است، با اين وصف براي پاسخ به موارد مطروحه و مهم‌ترين موضوع نقدشده در گزارش آن روزنامه توضيحاتي ارايه مي‌شود. مسجد امام(ره) (جامع عباسي) داراي قدمتي 400 ساله است و گنبد آن، بزرگ‌ترين گنبد كاشي‌كاري جهان محسوب مي‌شود. از آنجا كه عمر كاشيها بين 25 تا 30 سال است لذا طي 400 سال، اين گنبد به نظر مي‌رسد در حدود 10 تا 15 بار مرمت شده است. اين كاشيها بيشتر جنبه تزئيني دارند و حفاظ براي گنبد نمي‌باشند، عمر كاشيها با قرار گرفتن در فضاي آزاد كاهش مي‌يابد به ويژه اينكه دهه‌ها است كه با مشكل آلودگي هوا نيز مواجه بوده‌ايم. بي‌توجهي‌ها در دوره قاجار به بناهاي تاريخي كه اين مسجد را نيز شامل مي‌شده است، موجب شده بود كه بخش‌هايي از اين كاشيها دچار ريزش شوند كه در تصاوير برخي عكس‌هاي دوران قاجار همچون ارنست هولستر مشهود بوده و همچنين گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه برخلاف برخي گفته‌ها، متاسفانه ديگر هيچ كاشي دوره صفوي روي اين گنبد باقي نمانده است.
در اوايل دهه 80 از 16 ترك يا بخش گنبد اين مسجد، 13 ترك مرمت شد اما با انتخاب اصفهان به عنوان «دومين پايتخت فرهنگي جهان اسلام» بعد از شهر مكه و براي اجراي برنامه‌هاي مختلف، گفته شد داربست‌ها بايد جمع‌آوري شود لذا مرمت 3 ترك در ضلع جنوب غربي اين گنبد باقي ماند. در سال 89 گزارش‌هايي مبني بر طبله كردن 3 ترك گنبد و ريزش كاشيها منتشر شد چرا كه در معماري سنتي براي نصب كاشيها بر بدنه گنبد از گچ و آهك استفاده مي‌شود. به همين علت گچ از بدنه گنبد جدا شده و كاشيها طبله كرده و در خطر ريزش قرار گرفت. ارتفاع گنبد به ارتفاع 34 متر به اندازه ساختماني 11 تا 12 طبقه است، لذا در سال 1390 بار ديگر داربست زده شد و چون مرمت 13 ترك ديگر نيز ايراداتي داشت، مرمت اين گنبد دوباره از اول شروع شد. در اين گنبد عظيم بيش از 500 قطعه كاشي به كار رفته است. با توجه به كمبود بودجه ميراث فرهنگي در سال‌هاي گذشته و همچنين حساسيت‌هايي كه اين عمليات مرمتي داشت، مرمت لايه‌هاي زيرين بدنه اين گنبد و كاشي آن قريب به 12 سال طول كشيد و امسال در هفته ميراث فرهنگي مرمت به پايان رسيد و مرمتگران، اين داربست‌ها را باز كردند. براي مرمت گنبد، بيش از يكهزار و 100 مترمربع در 12 سال گذشته داربست زده شد و طولاني شدن آن نيز موجب آسيب‌هايي به گنبد شده، چون سنگيني اين داربست‌ها طي اين سال‌ها روي گنبد بوده است، زماني كه داربست‌هاي بخش يا ترك 15 و 16 را باز كردند مشخص شد در راس اين 2ترك، خميدگي ايجاد شده است و اين مشكل نيز به گونه‌اي بود كه تا داربست‌ها باز نمي‌شد مشخص نبود، چون در لابه‌لاي داربست‌ها ديده نمي‌شد. تصويري كه در فضاي مجازي بارگذاري شده با عكس‌هاي اصلي كه به تازگي از گنبد گرفته شده، كمي متفاوت است و با توجه به اينكه اين گنبد قابل پنهان كردن نيست مي‌توان عكس را با واقعيت مقايسه و ناهمخواني را مشاهده كرد. البته مرمتگران هنوز كارگاه مرمتي را تحويل نداده‌اند و موظف هستند مشكلات گنبد را رفع كنند. تغيير رنگ گنبد نيز معمولا براي اينكه باران و برف روي گنبد جذب نشود، روغن كوهان شتر از گذشته بر روي سطح گنبدها ماليده شده و اصلاحات عايق‌بندي مي‌شد كه عملا 3 تا 5 سال اثر مطلوب دارد. پس از پايان مرمت‌ها، و همزمان باز كردن داربست‌ها چون ديگر امكان دسترسي به بخش‌هاي اين گنبد عظيم وجود نداشت، اين روغن به سطح كاشي‌هاي گنبد ماليده شد، اما متاسفانه با توجه به تغيير اقليم و وزش طوفان گرد و غباري كه طي چند هفته متوالي در استان بود، اين گرد و غبار با نشستن روي روغن‌ها، موجب تغيير رنگ و كدر شدن اين بخش از گنبد شد كه اين نكته نيز اصلاح خواهد شد. آنچه امروز درباره گنبد امام اتفاق افتاده مسلما خطاي انساني است، گرچه در مرمت اين گنبد از يكي از مرمتگران پيشكسوت و بومي اصفهان كه به مدت 3 نسل در مرمت آثار تاريخي باسابقه هستند بهره گرفته شده است، با اين حال نبايد اين اتفاق در خصوص ايجاد انحنا در بخشي از راس دو ترك 15 و 16 گنبد بروز مي‌نمود، اما آنچه مسلم است مسووليت اين اشتباه توسط اين مرمتگران پيشكسوت پذيرفته شده و قرار است رفع شود. لذا با تمام توان و با آرامش فعاليت بر روي مرمت و رفع مشكل متمركز خواهد شد.
درباره استفاده معماري سنتي به همران علم روز نيز بيشتر افرادي كه در ميراث فرهنگي فعاليت مي‌كنند، جزو پيشكسوتان و با تحصيلات دانشگاهي هستند لذا بر روي فعاليت‌ها از طريق شوراي فني اداره كل نيز نظارت علمي هم مي‌شود. در خصوص آسيب‌هايي كه داربست‌ها به گنبد ايجاد كرده نيز به طور حتم 12 سال قبل، فناوري و امكانات امروز يا وجود نداشت و يا به دليل هزينه‌بر بودن در دسترس مرمتگران در آن زمان نبوده است، لذا در غير اين صورت از داربست‌هاي سبك‌تر استفاده مي‌شد چرا كه وزن هر يك از لوله‌هاي داربست‌ها 6 كيلوگرم بوده است.
در خاتمه تاكيد مي‌شود با توجه به عظمت طرح مرمت و گذشت قريب به 12 سال از آن، از نظرات تمامي پيشكسوتان و صاحب‌نظران استقبال مي‌شود.
حسن ميثمي
مديركل روابط عمومي و اطلاع‌رساني