حلوفصل سوالات پادماني: فني يا سياسي؟
يكي از اصلي‌ترين مسائل باقي‌مانده كه از سوي مقام‌هاي ايران به عنوان شرط اصلي احياي برجام مطرح مي‌شود، بسته شدن پرونده سوالات پادماني آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است. حسن بهشتي‌پور، تحليل‌گر مسائل بين‌الملل در مورد راهكار حلوفصل سوالات باقي‌مانده آژانس مي‌گويد: «دو نظر كاملا متفاوت در اين مورد وجود دارد.» بهشتي‌پور توضيح مي‌دهد: «ديدگاه نخست اين است كه همان‌گونه كه ما قبلا با آژانس توانسته‌ايم مشكلات پيچيده پادماني را حلوفصل كنيم، اين‌بار هم مي‌توانيم به همان شيوه، سوالات باقي‌مانده آژانس را پاسخ دهيم.» اين تحليل‌گر مسائل بين‌الملل تشريح كرد: «تيرماه ۱۳۹۶ بين علي لاريجاني، دبير وقت شوراي عالي امنيت ملي و محمد البرادعي، مديركل وقت آژانس توافقي با عنوان مداليته امضا شد و تا اسفند همان سال ۶ سوالي كه آژانس داشت و پيچيده‌تر و سخت‌تر از سوالات فعلي بود حل وفصل شد.» وي تاكيد كرد: «بر اساس اين ديدگاه ما مي‌توانيم كه سه سوال فعلي را حلوفصل كنيم به‌خصوص كه موضوع اين سوالات مربوط به گذشته است. ولي چون كشف مواد در آن مكان سال ۲۰۱۸ اتفاق افتاده است آژانس اين را در قالب مسائل جديد مطرح كرده است و نه در قالب مسائل گذشته. ايران مايل است كه اين پرونده يك بار براي هميشه بسته شود. يعني موارد مرتبط به سال‌هاي ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵ كه برجام امضا شد، ديگر مورد استناد قرار نگيرد و هر بار با ادعاي يك كشف جديد مجددا پرونده جديدي براي ايران باز نشود، به‌خصوص در نمونه‌هايي كه آثار وجودي ندارند. مثلا آن سه مكاني كه آژانس بر اساس اطلاعاتي كه اسراييل داده روي آنها دست گذاشته است، اساسا فعال نيستند.»
بهشتي‌پور ادامه داد: «ديدگاه دوم كه عمدتا ديدگاهي است كه مذاكره‌كنندگان ما دنبال مي‌كنند. قائلان به اين ديدگاه مي‌گويند كل اين موضوع سياسي است، يكي به اين دليل كه موضوع آن مربوط به گذشته است و الآن كاملا منتفي شده است و هم اورانيوم كشف شده ذرات بسيار ناچيزي بود و از لحاظ ميزان غني‌سازي هم پنج‌درصد و كمتر بوده است كه اساسا قابل اهميت نيست. فضاسازي‌هايي هم كه در اين مورد شده است بر اساس قطعنامه‌هايي است كه اتحاديه اروپا و امريكا به شوراي حكام داده است. بر اساس اين ديدگاه سه كشور اروپايي و امريكا بايد يك قطعنامه جديد به اتحاديه اروپا بدهند كه موضوع‌هاي گذشته كاملا منتفي شوند. اگر در آينده اتفاقي افتاد كه ظن نقض برجام يا نقض تعهدات ايران در پيمان عدم اشاعه مي‌رفت، قطعا آژانس حق دارد كه به آن رسيدگي بكند.» اين تحليل‌گر مسائل بين‌الملل مي‌گويد: «قائلان به اين نظريه معتقدند كه اين جريان يك جريان حقوقي و فني نيست، بلكه بر اساس اراده سياسي امريكا و همپيمانانش در شوراي حاكم ايجاد شده است و همان‌ها كه اين جريان را ايجاد كرده‌اند بايد آن را حل كنند.»
بهشتي‌پور مي‌گويد: «در حال حاضر نهايي شدن توافق به اين موضوع منوط شده است، در حالي كه مي‌شد اين موضوع را با آژانس حلوفصل كرد.» وي ادامه داد: «اتحاديه اروپا و جوزف بورل يك راه‌حل ميانه گذاشته است كه مي‌توانيم توافق را اعلام كنيم و از زمان اعلام توافق تا اجراي آن ۱۲۰ روز طول بكشد و در طول اين چهار ماه اين پرونده حلوفصل شود. البته ايران هم اين پيشنهاد را رد نكرده است، اما تعهد كتبي مي‌خواهد كه هنوز طرف‌هاي غربي تعهد كتبي نداده‌اند.»
بهشتي‌پور در مورد ارتباط دادن سه سوال باقي‌مانده پادماني آژانس با پرونده ابعاد احتمالي نظامي يا PMD كه سال ۱۳۹۴ همزمان با اعلام توافق برجام بسته شد مي‌گويد: «موضوع PMD خيلي مفصل‌تر بود. يوكيو آمانو، مديركل فقيد آژانس سال ۲۰۱۱ گزارشي ۲۵ صفحه‌اي در ۱۲ سرفصل و ۶۶ بند اين موضوع را تفصيلي بررسي كرده‌بود. ايران اقداماتي را از تيرماه تا آذرماه ۱۳۹۴ از اعلام توافق برجام تا موثر شدن آن گام‌هايي را برداشت كه به دليل اين گام‌ها، اين پرونده براي هميشه بسته شد.» بهشتي‌پور تاكيد كرد: «بعضي مدعي هستند كه اين پرونده بسته نشده است و شاهدش هم اين است كه اين سوالات جديد آژانس هم مربوط به همان دوره است، در حالي كه اين سوالات جديد اصلا در ۶۶ بند پرونده PMD نبود. در صورتي مي‌توان اين سوالات را به پي‌ام‌دي نسبت داد كه همان مسائلي دوباره مطرح مي‌شد. تنها شباهت اين است كه موضوع سوالات جديد مربوط به همان سال ۲۰۰۳ است و سال‌هاي سال است كه ديگر هيچ فعاليتي در اين مكان‌ها انجام نشده است. ايران در پاسخي كه به آژانس داده است تاكيد دارد كه احتمالا ذرات آلودگي به صورت انساني به اين مكان‌ها منتقل شده است و اين مكان‌ها آلوده شده‌اند.»