چرا ادعاي دولت درباره افزايش سرعت اينترنت در ايران نادرست است؟
پشت پرده رتبه جديد ايران در سرعت اينترنت
گروه اقتصادي
تازه‌ترين رتبه‌بندي سرعت اينترنت كشورها از طريق سايت اسپيدتست (www.speedtest.net) منتشر شد كه براساس شاخص‌هاي اين سايت، رتبه ايران با افزايش همراه شده است. اسپيدتست براي سنجش رتبه و كيفيت اينترنت در كشورهاي جهان، از ۲ شاخص ميانه Median و ميانگين Mean استفاده مي‌كند و گاهي توسط كارشناسان و مسوولان حوزه فضاي مجازي كشور مورد استناد قرار مي‌گيرد. تازه‌ترين آمار اين سايت نشان مي‌دهد كه «ميانه» سرعت دانلود اينترنت ثابت در ماه آگوست 10.02مگابيت بر ثانيه، سرعت آپلود 1.52مگابيت بر ثانيه و ميزان تاخير (latency) 29 ميلي‌ثانيه است. شاخص ميانه، همان‌طور كه از نامش پيداست، نقطه وسط داده‌هاي آماري است. معيار ديگري كه در اين سايت مورد محاسبه قرار مي‌گيرد، «ميانگين» سرعت است. شاخصي كه حد متوسط داده‌هاي آماري را درنظر مي‌گيرد. براساس اين شاخص، ميانگين سرعت اينترنت سيار با قرار گرفتن در رتبه 76 و اينترنت ثابت ايران در جايگاه 145 هر كدام به ترتيب 1 و 2 رتبه از جايگاه ماه قبل خود جهش داشته‌اند.
گزارش تازه اسپيدتست درست يك ماه پس از گزارش عملكرد وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات منتشر مي‌شود كه در آن گفته شده بود «سرعت اينترنت در ايران حدود 10درصد افزايش يافته است.» البته اين وزارتخانه نيز مبناي گزارش عملكرد خود را اطلاعات برگرفته از «اسپيدتست» عنوان مي‌كرد. حالا كه «اسپيدتست» در تازه‌ترين آمار خود از افزايش سرعت اينترنت در ايران گزارش كرده، بايد پرسيد كه چرا گزارش‌هاي ميداني و كاربران اينترنت در ايران خلاف اين موضوع را نشان مي‌دهد؟ مساله پهناي باند و اختلال در ترافيك بين‌الملل در در ماه‌هاي گذشته به يكي از معضلات كاربران اينترنت در ايران تبديل شده و روزانه شكايت‌هاي متعددي از اين وضعيت در شبكه‌هاي اجتماعي ازسوي كاربران ديده مي‌شود كه با آنچه در هر دوي اين گزارش‌ها ادعا شده در تضاد است. اين تناقض به چه دليل شكل گرفته و اين گزارش‌ها چقدر قابل اتكا هستند؟
انحصار در «تست»
پيش از هر چيز بايد گفت كه علاوه بر «اسپيدتست» دو وبسايت ديگر هم وجود دارند كه براي اندازه‌گيري ميزان سرعت اينترنت كاربرد دارند اما هر دوي آنها در ايران فيلتر هستند! اين دو وبسايت M-lab و ITU هستند. M-lab در ايران فيلتر بوده و اصلا به اطلاعات لازم براي سنجش سرعت در ايران دسترسي ندارد. ITU نيز مدت‌هاست كه گزارش جديدي از وضعيت اينترنت ايران منتشر نكرده است، بنابراين تنها گزينه ممكن براي اندازه‌گيري سرعت اينترنت در ايران همان اسپيدتست است.
البته مسوولان وزارت ارتباطات در اين يك سال به شدت تلاش كردند كه همين سايت اسپيدتست را به عنوان يك «معيار» بين كاربران براي تست سرعت اينترنت «جا» بيندازند. نمونه آن، استفاده شخص وزير ارتباطات از اين وبسايت براي نشان دادن سرعت اينترنت بود كه آبان ماه سال گذشته صورت گرفت. زارع‌پور در جريان بازديد از محل كار يك استارتاپ، گوشي خود را بيرون آورد و وارد سايت اسپيدتست شد و به خبرنگاران نشان داد كه پهناي باند اينترنت همراه 16 مگابيت بر ثانيه و رفت و برگشت اطلاعات (پينگ) نيز 28 ميلي ثانيه است.
آيا اسپيدتست قابل اتكاست؟
در جواب به اين سوال بايد به طور قطع گفت خير. اما چرا جواب اين سوال منفي است؟ به يك دليل ساده. سايت اسپيدتست سرعت و كيفيت اينترنت را با يك سرور انتخاب شده كه پيش‌فرض آن نزديك‌تر سرور كشورها است، مي‌سنجد. اين سايت 60 سرور در شهرها و استان‌هاي مختلف ايران دارد. شما در تهران نشسته‌ايد و مي‌خواهيد عدد سرعت اينترنت را با نرم‌افزار اسپيدتست، كنترل كنيد. در واقع شما با اين كار ميزان رفت و برگشت اطلاعات ميان فرستنده و سرور را مي‌سنجيد. اين عدد كه به «پينگ» معروف است بستگي به اين دارد كه چقدر به سرورهاي اسپيدتست نزديك باشيد. در واقع عدد «پينگ» به واسطه نزديك يا دور بودن به سرورهاي اسپيدتست بسيار كمتر از زماني است كه بخواهيد به يك سرور در خارج از ايران متصل شويد. درصد بالايي از ترافيك ايران بين‌الملل است، بنابراين وقتي گفته مي‌شود كه عدد «پينگ» در ايران معادل 80 تا90 ميلي ثانيه است؛ اين عددي است كه پهناي باند داخلي را نشان مي‌دهد نه ترافيكي كه در خارج از ايران جريان دارد. در عين حال با توجه به اينكه در چند ماه گذشته قطعي‌هايي كه در اينترنت بين‌الملل رخ داده است، منطقي نيست جايگاه ايران در ليست ادعايي اسپيدتست ارتقا پيدا كند، مگر همان‌طور كه كارشناسان مي‌گويند، معيار سنجش، اينترنت داخلي باشد. به عبارتي عددي كه اسپيدتست به عنوان سرعت اينترنت در ايران اعلام مي‌كند ربطي به ارتباط كاربر ايراني با شبكه جهاني اينترنت نداشته و صرفا نشان‌دهنده سرعت اتصال كاربران ايراني به سرورهاي داخلي است.
سرعت واقعي چقدر است؟
با اين پيش‌فرض كه معيار سنجيدن وضعيت اينترنت ايران در سايت اسپيدتست، صرفا اينترنت داخلي است بايد گفت سرعت دانلود اينترنت همراه براساس شاخص ميانگين اكنون 41.28 مگابيت بر ثانيه، سرعت آپلود 13.21 مگابيت بر ثانيه و ميزان تاخير 36 ميلي‌ثانيه است. همچنين ميانگين سرعت دانلود در اينترنت ثابت 23.23 مگابيت بر ثانيه، سرعت آپلود 14.33 مگابيت بر ثانيه و ميزان تاخير 42 ميلي‌ثانيه است. اسپيدتست براساس داده‌هايي كه از كل كشورها به دست مي‌آورد، ميانگين و ميانه سرعت جهاني اينترنت را نيز محاسبه مي‌كند. اكنون «ميانه» سرعت اينترنت سيار 30.79 مگابيت بر ثانيه، سرعت آپلود 8.26 مگابيت بر ثانيه و ميزان تاخير 29 ميلي‌ثانيه است. در اين شاخص اينترنت ثابت نيز سنجيده شده و براساس آن سرعت دانلود 69.14 مگابيت بر ثانيه، آپلود 29.9مگابيت بر ثانيه و ميزان تاخير به 10 ميلي‌ثانيه رسيده است. همچنين ميانگين سرعت جهاني دانلود اينترنت سيار 77.74 مگابيت بر ثانيه، سرعت آپلود 14.33مگابيت بر ثانيه و ميزان تاخير 36 ميلي‌ثانيه و در اينترنت ثابت، سرعت دانلود 139.19مگابيت بر ثانيه، آپلود 77084 مگابيت بر ثانيه و ميزان تاخير 18 ميلي‌ثانيه است. در يك نگاه ساده‌انگارانه مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه ميانگين سرعت اينترنت همراه در دنيا 77.74 مگابيت برثانيه و در ايران 41.28 مگابيت بر ثانيه است كه باتوجه به تحريم‌ها، زيرساخت‌ها و تصميمات ناظران اين حوزه خيلي فاصله چشمگيري نيست و مي‌توان به اين شاخص اميدوارانه نگريست. اما مساله اينجاست كه اختلال و كندي اينترنت و چيزي كه تجربه كاربري خوشايندي را براي فعالان در عرصه مجازي و صاحبان كسب و كار رقم مي‌زند، ربطي به كيفيت اينترنت داخلي ندارد و مساله مهم اينترنت بين‌الملل است كه كندي و اختلال در آن هميشه كاربران اين فضا را با مشكل رو به رو مي‌كند. اتفاقي كه كيفيت ارتباط كاربران ايراني را براي دسترسي به پلتفرم‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي، تمام سايت‌هاي معتبر جست‌وجو از گوگل تا... كند كرده است. گيمرها به ستوه آمدند و كندي سرعت را حتي كودكان هم لمس مي‌كنند. مشكلي كه عادل طالبي درباره‌اش به خبرآنلاين مي‌گويد: «بيشترين درصد استفاده مردم از شبكه‌هاي اجتماعي است. مگر الان پلتفرم داخلي موفق در اين زمينه داريم؟ وقتي براساس آمار در 6 ماهه گذشته تقريبا به طور مداوم براساس آمار رسمي رگلاتوري اختلال وجود داشته و براساس آمار لايف وب تا 50درصد در روزهايي شاهد كاهش تعداد پست‌هاي ايراني اينستاگرام بوديم چطور مي‌توانند بگويند سرعت اينترنت بهتر شده است؟ اين بازي با آمار است!» جالب اينجاست كه طالبي درحالي به كاهش دسترسي مردم به شبكه‌هاي اجتماعي از جمله اينستاگرام مي‌گويد كه در سال گذشته و براساس جديدترين آمار مركز توسعه ديجيتال، بيش از 80درصد كسب و كارهاي ديجيتال ايران بر پايه همين شبكه‌هاي اجتماعي بين‌الملل شكل گرفته است. اين حقيقتي است كه كم‌كنندگان دسترسي مردم به اينترنت بين‌الملل كه سبب كاهش كيفيت اينترنت كشور شده است چيزي از آن به مردم نمي‌گويند!