هديه تازه پادشاه سعودي به وليعهد جوان

گروه جهان 

ملك سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان سعودي، روز سه‌شنبه شاهزاده محمد بن سلمان، پسر خود و وليعهد اين كشور را طي فرماني به سمت رييس شوراي وزيران كه در برخي رسانه‌ها از آن با عنوان نخست وزيري هم ياد شده، منصوب كرد. به گزارش يورونيوز، بر اساس اين فرمان شاهزاده خالد بن سلمان، پسر كوچك‌تر ملك سلمان نيز به عنوان وزير دفاع عربستان سعودي منصوب شد. 

به گزارش خبرگزاري دولتي عربستان سعودي، در جريان تغييرات جديدي كه در كابينه دولت اين كشور به وجود آمده شاهزاده عبدالعزيز بن سلمان، ديگر پسر ملك سلمان و وزير انرژي عربستان همچنين شاهزاده فيصل بين فرحان آل سعود وزير امور خارجه، محمد الجدان وزير اقتصاد و خالد الفليح وزير سرمايه‌گذاري در سمت‌هاي خود ابقا شده‌اند. در اين فرمان آمده است كه ملك سلمان همچنان رياست آن بخش از نشست‌هاي شوراي وزيران عربستان را كه خود در آن شركت مي‌كند، برعهده خواهد داشت. تنها چند ساعت پس از انتشار اين فرمان، تلويزيون دولتي عربستان نيز ملك سلمان را در حال رياست جلسه روز سه‌شنبه شوراي وزيران نشان داد. 
ملك سلمان، پادشاه ۸۶ ساله عربستان سعودي در دو سال گذشته بارها در بيمارستان بستري شده است. او در سال ۲۰۱۵ ميلادي پس از درگذشت ملك عبدالله، پادشاه پيشين عربستان و برادر ناتني خود، به پادشاهي رسيد. محمد بن سلمان ۳۷ ساله پيش از اين وزير دفاع و عملا حاكم عربستان بود. 
يكي از مقام‌هاي دولتي عربستان مي‌گويد كه نقش نوين او به عنوان رييس شوراي وزيران، در راستاي سير اعطاي مسووليت‌هاي پادشاهي به وي از جمله نمايندگي پادشاهي در سفرهاي خارجي و رياست نشست‌هاي سران به ميزباني پادشاهي عربستان است. پيش از اين چنين تفويض اختياراتي چندين بار در تاريخ حكومت پادشاهي آل سعود انجام شده است. اين مقام دولتي عربستان اضافه مي‌كند: «پيش از اين هم وليعهد به صورت روزانه بر دستگاه اجرايي نظارت مي‌كرد و سمت جديد وي به عنوان رييس شوراي وزيران، در همين چارچوب است.» 
علي شيهابي، تحليلگر سعودي كه به دربار عربستان نزديك است، در توييتر نوشت كه ترفيع محمد بن سلمان «به نقش عملي او رسميت مي‌بخشد و مشكلات تشريفاتي مربوط به ارجحيت و ارشديت او نسبت به ديگر سران دولتي را حل مي‌كند.»او در توييتش اضافه كرد: «حالا مقام او طبق قانون، رياست دولت است نه آنكه فقط عملا چنين باشد.»
 عملكرد محمد بن سلمان كه از سال ۲۰۱۷ ميلادي در عربستان بر مسند قدرت نشسته با حاشيه‌هاي بسياري روبه‌رو بوده است. در حالي كه گفته مي‌شود او اصلاحات بسياري را در اين كشور به اجرا گذاشته و براي كاهش وابستگي عربستان به نفت و ايجاد تنوع در اقتصاد تلاش‌هاي بسياري كرده، به زنان اين كشور اجازه رانندگي داده و قدرت روحانيون را محدود كرده اما اصلاحات او با سركوب جدي مخالفان نيز همراه بود و باعث زنداني شدن بسياري از فعالان سياسي و اجتماعي، برخي اعضاي خانواده سلطنتي، فعالان حقوق زنان و بازرگانان شده است. كشته شدن جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد خاندان سعودي در كنسولگري پادشاهي عربستان در شهر استانبول در سال ۲۰۱۸ ميلادي، اعتبار بين‌المللي محمد بن سلمان را خدشه‌دار كرد و روابط اين كشور را با ايالات متحده و ديگر كشورهاي غربي تيره ساخت.
در حالي كه بسياري از رسانه‌ها فرمان جديد ملك سلمان و انتصاب محمد بن سلمان به عنوان رييس شوراي وزيران را گامي در مسير نزديك شدن او به مقام پادشاهي و شايد هم كناره‌گيري خودخواسته ملك سلمان مي‌دانند، روزنامه گاردين چاپ انگليس از زاويه ديگري به اين مساله پرداخته و مي‌نويسد: ملك سلمان در روزهايي عنوان نخست وزيري يا رياست شوراي وزيران را به محمد بن سلمان اعطا كرده كه به زودي حكم دادگاهي در ايالات متحده درباره مسببان قتل جمال خاشقجي منتشر خواهد شد و اين اقدام پادشاه سعودي مي‌تواند تلاشي براي مصونيت بخشيدن به فرزندش باشد. هرچند كه عملا محمد بن سلمان در سال‌هاي اخير همه كاره عربستان سعودي محسوب مي‌شد اما حكم اخير به جايگاه او به عنوان رييس شوراي وزيران رسميت بخشيده است. طبيعتا اين حكم نمي‌تواند به تغيير موازنه قدرت در عربستان منتهي شود، چراكه محمد بن سلمان عملا همه كاره بوده است. با اين همه منتقدان دولت سعودي بر اين باور هستند كه فرمان پادشاه سعودي تلاشي بوده براي مصونيت بخشيدن به فرزندش در حالي كه هفته آينده دادگاهي در امريكا بايد حكم خود را درباره عاملان قتل جمال خاشقجي اعلام كند. 
يك قاضي امريكايي از دولت بايدن خواسته بود نظر خود را در مورد اينكه آيا محمد بن سلمان به عنوان وليعهد سعودي بايد با مصونيت حاكميتي در پرونده‌اي كه توسط نامزد خاشقجي مطرح شده، محافظت شود يا خير، اعلام كند. چنين مصونيت‌هايي عمدتا به پادشاه يا نخست وزير كشورها داده مي‌شود. دولت جو بايدن در ماه جولاي از دادگاه خواست كه فرصت نظردهي كاخ سفيد را تمديد كند و با موافقت اين دادگاه تاريخ سوم اكتبر به عنوان تاريخ نهايي براي دريافت پاسخ دولت مشخص شد. 
عبدالله عبدالله از اعضاي گروه حقوقي كه پرونده خاشقجي را در امريكا دنبال مي‌كنند در اين باره به گاردين مي‌گويد: به نظر مي‌رسد كه به وليعهد سعودي توصيه شده است كه اين اقدام را قبل از پاسخ دولت بايدن در 3 اكتبر انجام دهد. هرچند كه رياض دست داشتن محمد بن سلمان در اين پرونده را رد مي‌كند، اما برآورد منابع اطلاعاتي امريكايي اين است كه محمد بن سلمان كه پادشاه آتي عربستان خواهد بود دستور قتل خاشقجي را صادر كرده است. نامزد جمال خاشقجي در واكنش به اين فرمان ملك سلمان اعلام كرد كه تغيير عنوان محمد بن سلمان نمي‌تواند منجر به تبرئه او از جنايتي كه مرتكب شده، بشود. 

وخامت حال محمد بن نايف 

روز گذشته صفحه توييتري العهد الجديد و چند رسانه ديگر از وخامت حال محمد بن نايف كه از مارس 2020 به دستور مستقيم محمد بن سلمان وليعهد و حاكم فعلي عربستان در بازداشت به سر مي‌برد، خبر دادند. براساس ترجمه خبرگزاري تسنيم، سعودي ليكس هم به نقل از يك منبع ديپلماتيك سعودي در اين رابطه نوشت كه محمد بن نايف بعد از آنكه توسط محمد بن سلمان بركنار شد و تحت اقامت اجباري قرار گرفته بود از چندي پيش به زندان الحائر منتقل شده و اين امر باعث شدت گرفتن بيماري‌هايش شده است.اين منبع تاكيد كرد در زندان رفتار بسيار بدي با محمد نايف صورت مي‌گيرد و همين امر باعث بالا رفتن بسيار شديد قند و فشار خون وي شده است. به گفته اين منبع محمد بن نايف هيچ نوع دارويي براي بيماري‌هايش دريافت نمي‌كند و همين امر باعث شده است تا 22 كيلوگرم از وزنش كاهش پيدا كرده و دچار افسردگي و روان‌پريشي شود. گفتني است پيش از اين نيز گزارش‌هايي در رابطه با فشارهاي رواني شديد به محمد بن نايف منتشر شده است، در اين گزارش‌ها تاكيد شده بود، وليعهد سابق براي مدت‌هاي طولاني از خوابيدن منع شده يا با دست و پا و چشم بسته براي چند روز رها مي‌شد. شاهزاده احمد بن عبدالعزيز كه همراه با محمد بن نايف دستگير شد نيز در حال حاضر در شرايط بسيار بدي در يكي از كاخ‌هاي ملك سلمان در اقامت اجباري قرار دارد. مارس 2020 محمد بن سلمان 3 عضو برجسته خانواده سلطنتي سعودي، يعني عمويش شاهزاده احمد بن عبدالعزيز و دو پسرعمويش، نايف بن احمد بن عبدالعزيز و محمد بن نايف بن عبدالعزيز را به همراه شمار قابل توجهي از فرماندهان نظامي و امنيتي كشور دستگير كرد.به‌زعم محمد بن سلمان اين افراد قصد كودتا عليه وليعهدي وي را داشتند، با اين حال رسانه‌هاي سعودي هيچ دليلي دال بر اثبات اين ادعا ارايه نكرده‌اند.بعد از اين بازداشت روزنامه نيويورك‌تايمز هم به نقل از دو منبع مختلف از شكنجه شدن محمد بن نايف خبر داد و در گزارش خود از آويزان شدن وليعهد سابق از مچ پا از سقف سخن گفت. اين اقدامات در حالي صورت مي‌گيرد كه پژوهشكده بروكينز امريكا كه نزديك به تيم بايدن است، محمد بن نايف را آلترناتيو و شخصيت داراي توانمندي جايگزيني محمد بن سلمان از ديدگاه مسوولان امريكايي اعلام كرده بود.