خاطراتي از ماموريت ديپلماتيك در بغداد
محمود فاضلي
كتاب «ماموريت من در بغداد» نوشته پرويز افشاري ديپلمات بازنشسته وزارت خارجه به روزشمار ماموريت 238 روزه وي در عراق كه دو ماه ابتدايي آن ماموريت موقت و مابقي ايام ماموريت ثابت بوده، اختصاص يافته است. دولت وقت عراق در 31 شهريور 1359 با حمله ناگهاني به ايران فصل خصومت‌آميزي را در روابط دو كشور آغاز نمود. جنگ تحميلي به مدت 8 سال ادامه يافت و شوراي امنيت سازمان ملل متحد در مجموع 10 قطعنامه در رابطه با جنگ ايران و عراق صادر نمود كه آخرين آن قطعنامه 598 مي‌باشد كه در 29 تير 1366 به تصويب رساند و در 27 تير ماه 1367 مورد پذيرش ايران قرار گرفت.
روند كاهش تنش بين دو كشور از اين زمان آغاز و در پنجم ارديبهشت 1369 يعني درست در دومين سال قطع رابطه سياسي بين عربستان و ايران، صدام با ارسال نامه‌اي كه توسط ابوخالد فرستاده ويژه ياسر عرفات به ايران آورده شد. پيشنهاد ملاقات سران دو كشور در مكه مكرمه را داده و عرفات هم با ارسال نامه جداگانه‌اي به همراه همين شخص خواستار پذيرش پيشنهاد صدام توسط ايران شد.
به دنبال ارسال نامه، شوراي عالي امنيت ملي ايران تشكيل جلسه داده و ضمن قبول پيشنهاد صدام بر آغاز مذاكره در سطح پايين بين دو كشور توافق نمودند. با اشغال كويت توسط عراق در 11 مرداد 1369 بهبود رابطه دو كشور سرعت بيشتري گرفته و با برقراري تماس‌هايي بين ديپلمات‌هاي ايراني و عراقي در ژنو و متعاقب آن مبادله‌نامه‌هايي بين روساي جمهور دو كشور و سفر هياتي از وزارت خارجه عراق به تهران روند بهبود رابطه سرعت بيشتري گرفت و در خاتمه سفر هيات عراقي، توافق‌هايي به منظور افتتاح مجدد سفارتخانه‌هاي دو كشور در كوتاه‌ترين زمان اتخاذ گرديد. البته موضوعاتي از قبيل اشغال كويت و اموال و املاك ايرانيان مقيم كويت نيز مورد بحث قرار گرفت و چون خاك كويت در اشغال عراق بود، هيات عراقي تمايل چنداني جهت بحث پيرامون اين موضوع را نداشت.
هيات عراقي در طول مذاكرات از به‌كار بردن نام «خليج‌فارس» خودداري نموده و پيشنهاد تغيير نام اداره كل «خليج‌فارس» وزارت امور خارجه ايران به اداره كل «كشورهاي همجوار» را داد كه با مخالفت جدي طرف ايراني موجه شد. نويسنده كتاب كه در زمره ديپلمات‌هاي حوزه خليج‌فارس بوده كه در مذاكرات با هيات عراقي حضور يافته و در ماموريت موقت دو ماهه و سپس ماموريت ثابت خود روزشمار خاطرات خود را به رشته تحرير درآورده است.
نويسنده كتاب به سفر آقاي ولايتي وزير خارجه پيشين در 23 آبان 1369 به بغداد چنين اشاره مي‌كند: «هواپيماي 32 نفره هيات ايراني كه در فرودگاه بغداد به زمين نشست، از جانب طارق عزيز وزير امور خارجه و برزان تكريتي، برادر ناتني صدام مورد استقبال قرار گرفت. ساعت 18 عصر ملاقات هيات ايراني با صدام انجام شد. ملاقات در دو بخش عمومي و خصوصي انجام گرفت. در ملاقات عمومي صدام بر تصميم عراق جهت بهبود رابطه با ايران و عدم بازگشت از اين تصميم تاكيد نموده و اظهار داشت از راهي كه براي بهبود رابطه با ايران اتخاذ كرده‌ايم، باز نخواهيم گشت. در اين ملاقات پيام شفاهي آقاي هاشمي‌رفسنجاني رييس‌جمهور ايران به صدام ابلاغ شد.»
نويسنده آغاز حمله هوايي نيروهاي متحدين پس از پايان ضرب‌الاجل سازمان ملل را چنين شرح داده است: «با خاتمه يافتن ضرب‌الاجل تعيين شده توسط سازمان ملل متحد جهت خروج نيروهاي عراقي از خاك كويت و عدم اجابت آن توسط عراق، در 27 دي 1369 حملات هوايي گسترده متحدين كه متشكل از حدود 35 كشور بود عليه عراق آغاز گرديد. ابتدا مراكز مخابراتي، پالايشگاه‌ها، فرودگاه‌ها، وزارت دفاع، مقر حزب بعث در بغداد بمباران و موشك‌باران شد. شهر بغداد در خاموشي مطلق فرو رفته و ساكنين هتل الرشيد از جمله اعضاي سفارت به پناهگاه زيرزمين اين هتل منتقل شدند. دامنه فعاليت نيروي هوايي متحدين به نحوي گسترده بود كه مجال هيچگونه فعاليتي به نيروي هوايي عراق كه اكثر هواپيماهاي جنگي خود را هم مستتر كرده بود، داده نشد. با قطع شدن آب و برق در بغداد بسياري از سكنه پنج ميليوني اين شهر را تخليه نموده و بغداد به شهر ارواح تبديل گرديد. به منظور كاستن از شدت حملات هوايي متحدين، عراقي‌ها تهديد به موشك‌باران اسراييل نموده و چند فروند موشك اسكاد B به سمت اسراييل شليك نمودند، هدف اين بود كه با كشاندن پاي اسراييل به جنگ، جهان اسلام را با خود متحد كنند، ولي دول غربي به ويژه امريكا از اسراييل درخواست خويشتنداري نمودند. علاوه بر اسراييل، چندين شهر عربستان هم مورد حملات موشكي عراق قرار گرفت.
كتاب جديد «ماموريت من در بغداد» در 104 صفحه از سوي انتشارات «كوير» دراختيار علاقه‌مندان به حوزه خاورميانه قرار گرفته است.