فرشاد مومني، عضو هيات علمي دانشگاه علامه:
شعار معترضان نشانه تشديد سرخوردگي
از مطالبات معيشتي است
گفتند يك ميليون مسكن مي‌سازيم، ببينيد چه شرايطي از لحاظ اجاره‌نشيني براي مردم پديدار شد
شاخه اقتصادي فرهنگستان علوم اقدام به برگزاري سلسله نشست‌هايي با موضوع «ارزيابي تحولات اخير كشور و ريشه‌هاي اقتصادي آن» كرد. در سومين نشست اين فرهنگستان، فرشاد مومني اقتصاددان و عضو هيات علمي دانشگاه علامه در ابتداي سخنان خود گفت: پديده اخير خلق‌الساعه رخ نداده و بايد به آن مانند يك حلقه از يك زنجيره نگاه كرد. شروع اين زنجيره را بايد از اعتراضات به نسبت گسترده دهه 1370 در نظر بگيريم كه مرداد 1370 در نجف‌آباد و زنجان آغاز شد سپس به صورت زنجيره‌اي در فروردين 1371 در شيراز، در خرداد 1371 در مشهد، در ارديبهشت 1371 در اراك، مرداد 1373 در قزوين و در فروردين 1374 در اسلامشهر رخ داد. هر قدر به سال‌هاي اخير نزديك مي‌شويم مشاهده مي‌شود كه فاصله بين اين اتفاقات كوتاه‌تر شده و گستره بيشتري پيدا مي‌كند. كانون اصلي اين نابساماني‌ها و ناآرامي‌ها را بايد در شيوه نادرست سياست‌گذاري بدانيم. وي افزود: براي اولين‌بار در تاريخ برنامه‌ريزي ايران ما شاهد اين هستيم در يك دوره 3 ساله در نيمه دوم دهه 1390 جمعيت فقراي ايران دو برابر شده است. به نظر مي‌رسد خود اين مساله به اندازه كافي گويا است. كليدي‌ترين جهت‌گيري‌هاي لايحه بودجه 1401 اين است كه به طرز نگران‌كننده‌اي فقرساز و نابرابرساز است. بيشترين فشارها بر گروه‌هاي فرودست و مزد و حقوق‌بگيران لحاظ شده و بيشترين معافيت براي بهره‌مندان با درآمدهاي نامتعارف بالا درنظر گرفته شده است. سند بودجه 1401 تمركز ويژه‌اي بر شوك‌هاي قيمتي گذاشته است.
تجربه دوره احمدي‌نژاد
قله انحطاط و فساد را ثبت كرد
مومني با بيان اينكه نابرابر‌ساز‌ترين متغير آسيب‌زا، توزيع ناعادلانه قدرت است، گفت: گزارش‌هاي رسمي نشان مي‌دهد كه تجربه قدرت يك‌دست در دوره احمدي‌نژاد، قله انحطاط و فساد را براي ايران ثبت كرد. گزارش‌هاي مركز پژوهش‌هاي مجلس نيز مي‌گويد در دوره احمدي‌نژاد نسبت به دولت قبل از او، هزينه‌ها براي دستيابي به يك واحد توليد ناخالص داخلي 5 برابر افزايش يافته بود. ماجراي نحوه استقبال مردم از پديده انتخابات در دو انتخابات آخر به وضوح نشان مي‌دهد كه وضعيت مشاركت سياسي با ما چه كرده است. طي بالغ بر سه دهه گذشته در سرشماري‌هاي صورت گرفته گفته شده نزديك به دوسوم جمعيت فعال در توليد ملي نقشي نداشته‌اند. اين بحران برحسب آخرين گزارش اتاق بازرگاني حكايت از اين دارد كه آميزه ضعف در اعتماد مردم به دولت و سقوط بنيه توليد، باعث شده نزديك به 61درصد ظرفيت‌هاي صنعتي نصب شده بلااستفاده بماند.
تا كي مي‌خواهيد از دولت قبل بگوييد؟
اين استاد دانشگاه در بخش ديگري از سخنان خود در پاسخ به اين پرسش كه چرا مطالبات اقتصادي جايگاه بايسته‌اي در اعتراضات اخير نداشتند، گفت: متداول‌ترين شعاري كه در اين مدت شنيده شده، زن، زندگي، آزادي است كه نشان مي‌دهد زندگي به عنوان معيشت در اين جريانات مطرح بوده اما اين معيشت به معناي تغذيه براي زنده ماندن نيست. مساله‌اي كه براي من خيلي قابل اعتنا است، اين است كه برخي برآوردهاي كارشناسي سطح بالا اين را نشانه تشديد سرخوردگي‌ها از تمركز روي شعارها و مطالبات معيشتي به ويژه در تجربه سال 1396 و 1398 به شمار مي‌آورند لذا بحران اعتماد از اين ناحيه شدت گرفته است. از اين دريچه گفته مي‌شود وقتي خواسته‌ها و مطالبات راديكال مي‌شوند، مطالبه شعارهاي دم‌دستي به خاطر بي‌اعتمادي با بي‌اعتنايي مواجه مي‌شود. بحث بر سر اين است كه گفته مي‌شود تا كي مي‌خواهيد بگوييد هر فريادي داريد بر سر دولت‌هاي قبل بزنيد؟ در اين مدت يك سال و اندي كه گذشته است، كاري كرده‌ايد كه اين برداشت فراگير شود كه صد رحمت به دولت‌هاي قبلي! طنز تلخي كه وجود دارد اين است كه اين دولت همه‌چيز را به گردن دولت قبل مي‌اندازد درحالي كه او اولين كابينه‌اي است كه در دو سال پياپي برنامه دولت قبلي را تمديد مي‌كند. اگر برنامه‌هاي آنان مقصر همه‌چيز است، اين پافشاري شما را به پاي چه بنويسيم؟ دولت و مجلس بايد بي‌اعتنايي به نظام دانايي كشور را متوقف كنند. كافي است به اسناد رسمي انتشار يافته توسط همين دولت كه براي سال 1401 مطرح كرده بودند، بپردازند. اينها گفته بودند كه در سال 1401 يك ميليون مسكن براي مردم تدارك مي‌بينند اما ببينيد در همين سال چه شرايطي از لحاظ تملك و اجاره‌نشيني مسكن براي مردم پديدار شده است.
اين شيوه برخورد همه را راديكاليزه مي‌كند
مومني همچنين مي‌افزايد: اتاق بازرگاني مي‌گويد با اين شيوه كه در برخورد با دسترسي به اينترنت ايجاد كرده‌ايد، بين 500 تا 700 هزار شغل موجود را ازبين برديد. شما چگونه مي‌خواهيد وقتي وعده يك ميليون شغل مي‌دهيد، مردم به شما اعتماد كنند؟ اين شيوه برخورد همه را به سمت سرخوردگي و راديكاليزه شدن مطالبات پيش مي‌برد. من صميمانه و مشفقانه عرض مي‌كنم كه اين به نفع هيچ كس در ايران نيست. اهل خرد و دانايي به اميد دولت نمانند لذا همه بايد مشاركت كنند حتي اگر با تحقير و تلخكامي مواجه شوند. خاضعانه از اهل خرد مي‌خواهم كه به كمك دولت و حكومت بيايند تا از اين شرايط عبور كنيم.
ببينيد روي ديوار چه كسي
يادگاري مي‌نويسيد
وي در بخش ديگري از سخنان خود در رابطه با وابستگي‌ها به دنياي خارج افزود: در همين ماجراهاي ناآرامي‌هاي اخير، ببينيد دو متحد استراتژيكي كه توسط سياست خارجه كشور تعيين شده، با ما چه كردند! روسيه قضيه پهپاد را راه انداخت كه خدا اين بي‌شفقتي تاريخي آنها را ختم به خير كند. من سهم ندانم‌كاري‌هاي طرف ايراني را ناديده نمي‌گيرم اما مي‌خواهم بگويم كه ببينيد روي ديوار چه كسي يادگاري مي‌نويسيد. در همين ايام كه مداخله نامتعارفي از ناحيه رسانه‌هاي خارجي براي دامن زدن به ناآرامي‌ها رخ داد، يكي از كارهاي شگرف دولت به غايت محافظه‌كار چين اين بود كه با يك فرد ورشكسته ايراني در شبكه دولتي چين مصاحبه كردند. آنها كه اهل سياست هستند، مي‌فهمند اين يعني چه! اميدوارم كساني بفهمند كه اين عبارت دشمنِ دشمن من، دوست من است خيلي ساده‌انگارانه است. آنچه روسيه و چين به نمايش گذاشتند، عين كاري است كه متحدان استراتژيك محمدرضا پهلوي با او كرده بودند.
نبايد بزرگ‌ترين مداخلات در زندگي زنان
را تا حد حياط خلوت‌شان ببريد
نزديك به دوسوم پذيرفته‌شدگان در دانشگاه، خانم‌ها بودند و همزمان با سقوط مشاركت زنان مواجه بوده‌ايم. درآمد زنان براي درآمد خانوار خصلت مكمل دارد يعني بايد راه را باز كنيد تا زنان، مشاغل متناسب با صلاحيت‌هاي خود را داشته باشند نه اينكه بزرگ‌ترين مداخلات در زندگي آنان را تا حد حياط خلوت‌شان ببريد. اينها نيمي از جمعيت اين كشور هستند. نمي‌شود آنها را از بازار كار برانيد و از شرم، آمارهاي طلاق را بپوشانيد و طبقه‌بندي كنيد تا نگوييد وقتي زنان شاغل نباشند خانواده‌ها متزلزل مي‌شوند. ما در اين زمينه خطاهاي خيلي غيرعادي مشاهده مي‌كنيم.
مومني در پايان سخنان خود گفت: اينكه ما علي‌رغم همه سرخوردگي‌ها و روندهاي نااميد‌كننده و يأس‌آور هنوز انگيزه داريم و يافته‌هاي‌مان را با همه مخاطراتش در ميان مي‌گذاريم به خاطر اين است كه مسائل ايران در تسخير علم قرار دارد. اگر حكومتگران گرامي علم را فصل‌الخطاب قرار دهند، هم مي‌توانيم بفهميم چرا دچار انحطاط شده‌ايم و هم سازوكارهاي برون‌رفت را ارايه دهيم.