چرا طالبان اين‌بار به نشست مسكو دعوت نشد؟
نگراني روسيه و همسايگان افغانستان از نزديكي طالبان به امريكا
گروه ديپلماسي
روسيه ديروز (25 آبان‌ماه) ميزبان دومين نشست بررسي مسائل افغانستان بود. اين نشست در حالي برگزار مي‌شود كه يك‌سال پس از سقوط دولت اشرف غني در افغانستان و تصاحب ارگ رياست‌جمهوري توسط شبه‌نظاميان طالبان، هنوز هيچ كشوري حكومت طالبان بر افغانستان را به رسميت نشناخته است و همزمان با تشديد فقر و نابساماني اقتصادي در افغانستان خبرهاي رسيده از سركوب بيش از پيش زنان و اقليت‌هاي قومي خبر مي‌دهد.
سايت شوراي راهبردي روابط خارجي در گفت‌وگو با سيد عباس حسيني، كارشناس مسائل افغانستان از او درباره اين نشست و چالش‌هاي تداوم وضعيت موجود در افغانستان سوال كرده است.
عباس حسيني با اشاره به تصميم روسيه براي برگزاري دومين نشست بررسي مسائل افغانستان مي‌گويد: روسيه سال گذشته نيز اين نشست را برگزار كرد، اما بعد از آن نشست‌هاي ابتكار مسكو و تروييكاي توسعه‌يافته در خصوص مسائل افغانستان برگزار نشد و يكي از دلايل عمده آن نيز مي‌تواند جنگ اوكراين باشد كه نشان مي‌دهد اولويت روسيه تغيير كرده و مسائل افغانستان به حاشيه رانده شده است. برخلاف سال گذشته در نشست امسال روسيه، امريكا و نمايندگان طالبان حضور ندارند. در طول يك سال گذشته، در شرايطي كه افغانستان به گونه‌اي از اولويت سياست خارجي روسيه كنار گذاشته شده بود، امريكا به‌شدت در اين عرصه فعال بوده و ديدارها و مذاكرات متعددي در سطوح مختلف با نمايندگان طالبان، عمدتا در دوحه داشته است. امريكا در طول چند هفته گذشته، ادبيات جديدي درباره افغانستان، با عنوان «گفتمان ملي» پايه‌گذاري كرده و نمايندگان ويژه امريكا با شخصيت‌هاي سياسي كه از كشور خارج شده‌اند گفت‌وگوهايي داشته‌اند و با «حامد كرزي» و «دكتر عبدالله عبدالله» در داخل افغانستان نيز گفت‌وگوهايي در رابطه با شكل‌گيري اين «گفتمان ملي» با هدف ايجاد «دولت فراگير» داشته‌اند. در روزهاي گذشته نيز سخنگوي طالبان در نشستي خبري، از ادامه مذاكرات با امريكا خبر داد و گفت قرار است مذاكرات ديگري به زودي در دوحه برگزار شود. اين كارشناس مسائل افغانستان افزود: روسيه در چنين شرايطي مجددا به مسائل افغانستان توجه كرد؛ اما كنار گذاشتن طالبان در حالي كه نماينده‌اي از آنها در نشست‌هاي پيشين حضور داشته، نشان مي‌دهد مسكو از روند تحولات در مواضع و حاكميت طالبان ناراضي است. به نظر مي‌رسد بسياري از كشورها از جمله روسيه و ايران از روند تحولات دولت طالبان در يك‌سال گذشته و عدم توجه به خواسته‌هاي كشورهاي منطقه ناراضي هستند. برخلاف امريكا، كشورهاي منطقه در حوزه افغانستان، آن‌طور كه لازم بود، ابتكار عمل را در دست نگرفتند و جز مراودات اقتصادي و تجاري، روابط كشورهاي همسايه و قدرت‌هاي منطقه با طالبان، خصوصا در بعد سياسي و امنيتي، در يك‌سال گذشته كاهش يافته است. به نظر مي‌رسد طالبان به اين نتيجه رسيده‌اند تا زماني كه امريكا آنها را به رسميت نشناسد و دارايي‌هاي‌شان را آزاد نكند، ديگر كشورها نيز اين اقدام را آغاز نخواهند كرد. حسيني با اشاره به مشغله‌ها و اولويت‌هاي سياست خارجي برخي كشورهاي مهم منطقه، مساله افغانستان را خارج از اولويت آنها دانست و گفت: امريكا در تلاش براي به دست گرفتن ابتكار امور است و طالبان نيز چراغ سبزهايي در اين راستا نشان داده؛ در مواضع اخير نيز اعلام شد امريكا به دنبال از سرگيري «مذاكرات بين الافغاني سابق در دوحه» بر مبناي تشكيل دولت فراگير است. نكته قابل توجه اينكه اگر قرار باشد بار ديگر روند تحولات سياسي افغانستان براساس مدل امريكايي و با ميانجيگري آنها پيش رود، قطعا افغانستان وارد چرخه باطل ديگري خواهد شد. به نظر مي‌رسد روسيه با درك اين شرايط، به دنبال برگزاري نشست آتي در خصوص افغانستان است. اما با كنار گذاشتن طالبان، آنها به امريكا نزديك‌تر خواهند شد. با توجه به ايجاد دوستي و نزديك شدن برخي چهره‌هاي سياسي خارج از افغانستان به يكديگر و همچنين حضور بخش قابل توجهي از آنها در امريكا، اين كشور مي‌تواند بار ديگر اين مهره‌هاي سوخته را به عنوان رهبران احزاب و چهره‌هاي سياسي روي كار آورد. قدرت‌ها و كشورهاي منطقه و همسايه، با اينكه خواهان ايجاد «دولت فراگير» در افغانستان هستند، اما هيچ‌گاه تعريفي از آن ارايه ندادند و اكنون بايد پرسيد آنچه امريكا با عنوان «دولت فراگير» دنبال مي‌كند، با تعريف و خواست كشورهاي همسايه و منطقه به‌ويژه ايران، مسكو و پاكستان چقدر فاصله دارد؟ قطعا در روند سياسي ايجاد امنيت كه مدنظر اين دو گروه است، تفاوت‌هايي وجود دارد. برخي منابع مطلع افغانستاني بعد از مذاكرات اخير دوحه ميان معاون سازمان سيا با رييس اداره استخبارات طالبان، عنوان كردند امريكا در اين نشست، بسيار واضح از طالبان خواسته‌اند كه مشخص كنند در روند تحولات منطقه، در كدام جبهه قرار دارند؛ يا بايد بي‌طرفي را حفظ كنند يا از قدرت‌هاي منطقه دور باشند. ضمن اينكه بعد از كشته شدن ايمن الظواهري شاهد افزايش حضور پهپادهاي امريكايي در افغانستان بوديم و گفته شد اين هشدار به رهبران طالبان داده شده كه هدف قراردادن آنها نيز به همين شكل، ممكن خواهد بود.
اين كارشناس مسائل افغانستان كاهش هواپيماهاي بدون سرنشين امريكا در افغانستان در هفته‌هاي گذشته را نوعي توافق و مذاكره با طالبان دانست و افزود: امريكا با سياست «چماق و هويج» با طالبان پيش مي‌رود؛ هر چند كه همواره به‌رغم خوش‌بيني طالبان، امريكا از پشت به آنها خنجر زده است. نشست مسكو مي‌تواند محلي براي تحليل و ارزيابي شرايط جديد افغانستان باشد و قدرت‌ها را به جمع‌بندي و اجماع جديدي برساند. همان‌طور كه نماينده ويژه روسيه در امور افغانستان نيز يادآور شده اين نشست بيشتر نشستي مشورتي خواهد بود. اميدواريم برخي روندها در طول يك‌سال گذشته اصلاح شود. اگرچه به نظر مي‌رسد با توجه به اينكه امريكا عملا به عرصه تحولات افغانستان بازگشته و به دنبال اجراي سياست‌ها و مهره‌چيني‌هاي خود است، نمي‌توان نسبت به اين امر خوشبين بود. با اين وجود، ناديده گرفتن طالبان كمكي به بهبود وضعيت افغانستان نخواهد كرد و كشورهاي منطقه بايد اين پيام را به طالبان برسانند كه در صورتي كه خواسته‌هاي كشورهاي منطقه را مورد توجه جدي قرار دهند، آنها هم‌پيمان خوب و جايگزين مناسبي براي امريكا خواهند بود. ايران بيش از مسكو و ديگر كشورها مي‌تواند چهره‌هاي سياسي افغانستان را گردهم آورد. احياي مذاكرات بين الافغاني تهران كه يك دوره برگزار شد، مي‌تواند به حل مسائل افغانستان و كاستن از ديوارهاي بي‌اعتمادي ميان طالبان، شخصيت‌هاي سياسي و كشورهاي منطقه كمك كند.