به مناسبت زادروز داريوش صفوت
ارسطوي موسيقي ايران
گروه هنر و ادبيات
داريوش صفوت هفتم آذر ماه سال 1307 در شيراز، در خانواده‌اي اهل فرهنگ و هنر متولد شد. به واسطه شغل پدر، تا هفت سالگي در شيراز بود و تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در تهران، در مدرسه دارالفنون و مدرسه دارايي به پايان رساند. ابتدا فراگيري ويلون و سه‌تار را نزد پدر آغاز كرد و سپس حبيب سماعي آموزش سنتور را به وي عهده‌دار شد. سال 1326 بود كه در وزارت دارايي اشتغال يافت و تحصيلات دانشگاهي را در رشته حقوق دانشگاه تهران آغاز كرد. او به تكميل هنر موسيقي نزد استاد ابوالحسن صبا پرداخت و اين ارتباط را به مدت ده سال، يعني تا پايان عمر استاد صبا، ادامه داد. سال 1339 براي تدريس در مركز مطالعات موسيقي شرقي در انستيتو موزيكولوژي سوربن به فرانسه رفت و به موازات آن، در رشته حقوق بين‌الملل دكترا دريافت كرد. صفوت همزمان با تشكيل مركز حفظ و اشاعه موسيقي ايران در اين مركز به تربيت شاگردان فراواني پرداخت و در سال‌هاي پاياني عمرش نيز تاليفاتي در زمينه موسيقي داشت. داريوش صفوت تمام عمر خود را يا آموخت يا آموزاند. پيش از انقلاب علاوه بر تدريس در هنرستان‌ها و هنركده‌هاي داخلي، از سوي مركز مطالعات موسيقي شرقي در پاريس نيز به همكاري دعوت شد. پنج سال در آن ديار ماند. با همياري «نلي كارن»، شرق‌شناس فرانسوي، كتابي در زمينه موسيقي سنتي ايران نيز منتشر كرد. او در همين كتاب هشدار داده بود كه در ايران پيش از انقلاب، موسيقي مردم‌پسند جاي موسيقي سنتي و معنوي را گرفته و موسيقيدانان قديمي كه آخرين روزهاي زندگي را مي‌گذرانند وضعيت مالي نامساعدي دارند و بايد به آنها رسيدگي كرد. صفوت در بازگشت به ايران اين هشدار را تكرار كرد تا سرانجام سازمان راديو تلويزيون ملي ايران مركز ويژه‌اي را با عنوان حفظ و اشاعه موسيقي بنياد كرد و سرپرستي آن را به صفوت سپرد. مركز حفظ و اشاعه ثبت و ضبط رديف‌هاي در سينه مانده موسيقيدانان كهنسال را انجام داد و همچنين به پرورش شاگردان جوان نيز پرداخت. رويكرد اين استاد با تاكيد بر حفظ و عدم تغيير ساختارهاي موسيقي سنتي ايران، به سمت علمي‌تر ساختن و قرار دادن موسيقي ايران در ساختاري علمي بود. چنين بود كه به رشد جايگاه علمي بسياري از چهره‌هاي شاخص موسيقي معاصر كمك كرد. زنده‌ياد دكتر صفوت شاگردان بسياري داشته اما شايد چهره‌هايي همچون جلال ذوالفنون، پرويز مشكاتيان، حسين عليزاده و داود گنجه‌اي بيشتر براي عموم آشنا باشند. سرانجام داريوش صفوت پس از طي يك دوره بيماري فروردين ماه 92 وقتي كه 85 سال داشت، در شهر كرج دار فاني را وداع گفت.
اظهارنظرهاي چند موسيقيدان
درباره داريوش صفوت
فاطمه واعظي معروف به «پريسا» پس از درگذشت استادش داريوش صفوت را ارسطوي موسيقي ايران نام نهاده و گفته است: «ارسطوي موسيقي اصيل ايران را از دست داديم. موسيقي از ديدگاه او تنها صوت، ملودي و رديف نبود. موسيقي براي او ابزاري براي توجه به عالمي ديگر بود؛ ابزاري براي درخود فرو رفتن و تزكيه نفس ...»
داود گنجه‌اي نيز از ديگر شاگردان صفوت درباره استاد درگذشته‌اش اين‌طور گفته است: «او درس‌هاي زيادي به من داد از جمله اينكه مي‌گفت، هيچ‌گاه نترس هميشه راست بگو و دنبال شهرت نرو. او به معناي واقعي معلم اخلاق بود. مردي كه در مكتب حضرت امير بزرگ شده بود؛ او دروغ نمي‌گفت و هميشه از اخلاق و دوستي سخن مي‌گفت. اگر يك مرد يك‌رنگ و يك‌پهلو وجود داشته باشد، آن دكتر صفوت بود.» اما محمد موسوي، نوازنده پيشكسوت ني نيز عنوان كرده بود: «من، محمد موسوي، هر چه دارم از داريوش صفوت دارم.» پرويز مشكاتيان نيز صفوت را اين‌گونه مي‌استايد: «من به عنوان كسي كه سال‌ها در محضر استاد داريوش صفوت به تلمذ نشسته‌ام، بي‌هيچ گماني بر آنم كه ايشان از برگزيدگان خداوند هستند. از شهر جانانند و از تبار راستينان اين سرزمين، بي‌هيچ اغراقي... او هميشه صحبت از جايگاه معنوي هنرمند، اخلاق هنرمند و واصل شدن به مبدا و مأخر و مركز زيبايي‌ها، به طريق اولي چشم‌پوشي از ماديات و ملموسات دنيا مي‌كرد.» جلال ذوالفنون نيز درباره استادش تاكيد داشت: «دكتر صفوت شخصيتي است مركب از دانش و هنر و اخلاق، همراه با قلبي آكنده از عشق و ايمان به موسيقي ايراني كه مدام در تپش است.» و البته ده‌ها اظهارنظر مشابه از او از سوي اساتيد و شاگردان صفوت درباره توانمندي حكيم موسيقي پارسي ذكر شده است. داريوش صفوت در سال ۱۳۴۷ مركز حفظ و اشاعه موسيقي ايران وابسته به سازمان راديو تلويزيون وقت را بنيان نهاد و تا سال ۱۳۵۹ مديريت آن را برعهده داشت. گفته مي‌شود اين مركز در گسترش موسيقي اصيل ايران و پرورش موسيقيدانان جوان سهم بسزايي داشته است.
كتابي درباره داريوش صفوت
كتاب «آرام و بي‌قرار» نگاهي داشته به زندگي زنده‌ياد داريوش صفوت نوازنده، مدرس و موسس مركز حفظ و اشاعه موسيقي ايران كه در اينجا اشاره‌اي به آن خواهيم داشت. «آرام و بي‌قرار» عنوان يك كتاب پژوهشي درباره زندگي زنده‌ياد داريوش صفوت نوازنده، آهنگساز، مدرس و موسس مركز حفظ و اشاعه موسيقي ايران به نويسندگي ستاره صفوت است كه توسط موسسه فرهنگي هنري «ماهور» در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. در توضيح اين كتاب آمده است: «كتابي كه در دست داريد يادنامه زنده‌ياد دكتر داريوش صفوت، موسيقيدان فرهيخته و يكي از تاثيرگذارترين چهره‌هاي تاريخ معاصر موسيقي دستگاهي ايران است كه در دو بخش و سه ضميمه تدوين شده است. بخش اول، شامل 39 مقاله، توسط شاگردان، همكاران، دوستان، صاحب‌‌نظران و نيز خواهر و دختر آن استاد گرانقدر نوشته شده‌اند. بخش دوم خاطرات ايشان است كه با «ماموريت فرانسه» در آغاز دهه چهل شمسي و تاسيس «مركز حفظ و اشاعه موسيقي ايراني» در سال ۱۳۴۷ آغاز مي‌شود و با «خاتمه كار در مركز» پايان مي‌يابد. اساسنامه مركز حفظ و اشاعه، نمونه‌هايي از مكاتبات، قراردادها و چند سند ديگر مربوط به اين مركز در سه ضميمه آمده‌اند و پايان‌بخشِ كتاب عكس‌هايي است از آلبوم خانوادگي دكتر داريوش صفوت.»