سفر السوداني به تهران براي رفع دغدغه‌هاي ايران
علي موسوي خلخالي
اهميتي كه ايران به سفر محمد شياع السوداني، نخست‌وزير عراق داد، نشان مي‌دهد كه وي و دولتش از چه جايگاه و اهميتي براي ايران برخوردار است. البته كه در دوره بعد از سقوط صدام حسين، روابط ايران و عراق هميشه در سطح دو متحد بوده است و حتي زماني كه مصطفي الكاظمي، نخست‌وزير شد و بسياري در ايران او را فرد مورد اعتماد نمي‌دانستند و دوست نزديك جمهوري اسلامي نمي‌پنداشتند، باز هم روابط ايران و عراق در عالي‌ترين سطح ممكن بود اما روي كار آمدن شياع السوداني به مثابه به قدرت رسيدن دوست ديرينه ايران به قدرت در بغداد است، به ويژه كه نوري‌المالكي، نخست‌وزير اسبق عراق كه ايران او را نزديك‌ترين فرد در ميان رهبران سياسي عراقي به خود مي‌داند، بر كليت دولت سوداني سيطره ويژه دارد و سايه‌اش بر دولت سنگيني مي‌كند. در حالي كه خود السوداني نيز از جمع حزبي آمده كه روابطش با ايران ريشه‌اي است و به دوران قبل از سقوط صدام حسين باز مي‌گردد. استقبال گرم سيد ابراهيم رييسي، رييس‌جمهوري ايران و مقام معظم رهبري از السوداني نشان مي‌دهد كه او از چه جايگاه بالايي نزد تهران برخوردار است. جداي از مناسبات دوجانبه و لزوم تقويت روابط دو كشور، سفر السوداني يك محور برجسته داشت و آن‌هم موضوع امنيت مرزهاي غربي ايران در اقليم كردستان است. تهران بر اين باور است كه گروه‌هاي تروريستي جدايي‌طلب كرد در مناطق غربي كشور فعاليت‌هاي ايذايي مسلحانه دارند و تهديد امنيتي عليه ايران محسوب مي‌شوند. در دوره الكاظمي كه اين موضوع علني شد و ايران به پايگاه‌هايي در اقليم كردستان حمله كرد، دولت الكاظمي از اينكه ايران بدون هماهنگي با بغداد اقدامات تقابلي خود را انجام مي‌دهد، ناراحت بود، براي همين اصرار داشت كه تهران با بغداد هماهنگ باشد تا خود عليه آنها وارد عمل شود. از سوي ديگر، چون درگير تثبيت خود براي دور دوم نخست‌وزيري‌اش بود، كاري از پيش نمي‌برد و تلاش مي‌كرد بيش از اينكه به فشارهاي ايران توجه كند...
رضايت اقليم كردستان را جلب كند. طرف‌هاي ايراني بارها مي‌گفتند كه سند حضور نيروهاي تروريستي كرد را در اختيار طرف‌هاي عراقي گذاشته‌اند و آنها عملا كاري از پيش نبرده‌اند. حالا به نظر مي‌رسد كه السوداني به اين اسناد توجه ويژه‌اي نشان مي‌دهد و مي‌خواهد دغدغه ايران را رفع كند. به ويژه كه ايران اصرار دارد در صورتي كه اقليم كردستان و بغداد نخواهند عملا كاري از پيش ببرند، مجبور است خودش براي دفاع از امنيت خود وارد عمل شود. حالا به نظر مي‌رسد كه بغداد با اربيل به توافقي جدي رسيده است تا دغدغه ايران را عملا رفع كند. براي همين از استقرار نيروهاي نظامي عراقي در طول نوار مرزي 200 كيلومتري ايران و عراق در محدوده اقليم كردستان صحبت شده است. يعني آن چيزي كه تهران از ابتدا به دنبال آن بود. ايران مي‌گويد مقامات اقليم كردستان و نيروهاي نظامي آنها با جدايي‌طلبان تروريست كرد، رابطه عاطفي دارند براي همين كاري از پيش نمي‌برند، براي همين هميشه اصرار داشته كه بايد نيروهاي عراقي امنيت مرزها را برعهده بگيرند، به ويژه كه اقليم كردستان در حقيقت بخشي از عراق است و اين وظيفه نيروهاي عراقي است كه امنيت مرزها را تامين كنند. ظاهرا السوداني در تهران بود تا به مقامات ايراني بگويد كه اين هدف به زودي تحقق مي‌يابد.
اما در كنار موضوع امنيتي موضوع صادرات انرژي ايران به عراق نيز مطرح است. ايران به موجب قراردادي دوجانبه بايد به‌طور مرتب به عراق گاز صادر كند. گاز صادراتي از ايران به مصرف نيروگاه‌هاي برق عراق مي‌رسد. براي همين عراق براي تامين برق مورد نياز خود به نوعي به واردات گاز از ايران وابسته است. در طول سال‌هاي اخير هر وقت مصرف داخلي گاز ايران افزايش مي‌يافت، از ميزان صادرات گاز ايران به عراق كاسته مي‌شد، اتفاقي كه برخلاف تعهدات ايران در قرارداد گازي‌اش با عراق است. در اين ميان موضوع انتقال پول گاز وارداتي از عراق به ايران نيز مطرح است كه به دليل تحريم‌هاي امريكا به كندي و به سختي انجام مي‌شود.
عراق اصرار دارد كه حتما براي اين موضوع چاره‌اي انديشيده شود و ايران در تامين گاز عراق كوتاهي نكند. در سفر السوداني توافق شد تا يك سازوكار ثابت براي تسويه حساب‌هاي ايران و عراق تعريف شود و همچنين وزارت نفت ايران در بغداد به منظور ارتقاي سطح همكاري‌ها دفتر نمايندگي تاسيس كند. به اين ترتيب دو طرف اميدوارند كه در حل اين مشكل چندساله اقتصادي بتوانند به يك راه‌حل دايمي برسند.
السوداني ايران را براي نخستين سفر غيرعربي خود برگزيد تا جايگاه ايران را در عرصه سياست خارجي عراق نشان دهد. اگرچه در طول مدت كوتاه آغاز دوران نخست‌وزيري‌اش او بيشترين ديدار با يك سفير خارجي را با سفير ايالات متحده داشته و 7 بار با او جلسه نشست و برخاست داشته است اما سفر او به تهران اين پيام را به امريكايي‌ها نيز مي‌دهد كه از ايران و دغدغه‌هاي آن نمي‌توانيم بگذريم؛ همانطور كه فواد حسين قبل از سفر نخست‌وزير به ايران گفت، نمي‌توانيم اجازه دهيم كه عراق به جايي عليه همسايگانش تبديل شود.