معناي فرش قرمز رياض براي رييس‌جمهور چين
سعودي‌ها براي «شي جين پينگ» رييس‌جمهور چين فرش قرمز پهن كردند. شي اين هفته براي شركت در مجموعه‌اي از نشست‌ها با حضور سران كشور‌هاي خاورميانه به رهبري عربستان سعودي به رياض سفر كرد؛ سفري كه در جريان آن بيش از ۳۰ قرارداد انرژي و سرمايه‌گذاري را منعقد نمود و با احترام از سوي سعودي‌ها مورداستقبال قرار گرفت و سفري مفتخرانه داشت.
به گزارش فرارو به نقل از انديشكده شوراي آتلانتيك، اين ديدار گرم در تضاد با نشست خاموش و آرام «جو بايدن» رييس‌جمهور امريكا با «محمد بن سلمان» وليعهد عربستان سعودي در تابستان سال جاري بود. به دنبال آن سفر تصميم عربستان سعودي در مورد كاهش توليد نفت باعث ناراحتي بايدن شد. اين شرايط فرصتي را براي شي فراهم ساخت تا در بحبوحه اعتراض‌هاي خياباني در داخل چين و آمار اقتصادي نااميدكننده آن كشور از خانه دور شود و سفري خارجي را انجام دهد.
كارشناسان انديشكده شوراي آتلانتيك درباره اين سفر مهم اظهارنظر كرده‌اند كه در ادامه نظرات آنان ذكر خواهد شد:
۱- اين سفر چه معنايي براي عربستان سعودي و چين دارد؟ چرا آن دو كشور وارد تعامل با يكديگر شده‌اند؟
«جاناتان فولتون» كارشناس برنامه خاورميانه شوراي آتلانتيك: طبيعي است كه به سفر شي به عربستان سعودي به عنوان نقطه مقابل سفر بايدن به آن كشور در ماه جولاي نگاه كنيم. با اين وجود، چنين رويكردي باعث مي‌شود تا تصوير بزرگ‌تر و بسيار جالب‌تر را از دست بدهيم. اين پنجمين بار است كه يك رييس‌جمهور چين به عربستان سعودي سفر مي‌كند. با هر سفر كه از بازديد «جيانگ زمين» رييس‌جمهور اسبق چين از رياض در سال ۱۹۹۹ ميلادي آغاز شد روابط دوجانبه ميان دو كشور تعميق يافته و گسترده‌تر شده است.
آن دو كشور طيف وسيعي از منافع را در تعامل با يكديگر دارند و اين مهم‌تر از آن چيزي است كه واشنگتن تصور مي‌كند. اگر سفر شي به رياض صرفا با هدف نشان دادن نارضايتي سعودي‌ها از ايالات‌متحده صورت گرفته بود در آن صورت واشنگتن مي‌توانست در‌نهايت روابط را به مسير خود بازگرداند و در‌نتيجه آن رياض مي‌توانست پكن را كنار بگذارد. اين درحالي است كه سفر شي با چنين انگيزه و هدفي صورت نگرفته است.
چين معمولا حدود ۱۸درصد نفت خود را از عربستان سعودي تامين مي‌كند. تجارت بين آن دو كشور در سال ۲۰۲۱ ميلادي بالغ بر ۸۰ ميليارد دلار بود و شركت‌هاي چيني از سال ۲۰۰۵ ميلادي تاكنون بيش از ۳۶ ميليارد دلار در قرارداد‌هاي خود در عربستان سعودي به دست آورده‌اند. نقش عربستان سعودي در جهان مسلمان، آن كشور را به شريكي مهم با چين تبديل مي‌كند به خصوص با‌توجه به مشكلات فراواني كه پكن با گروه‌هاي اقليت مسلمان در درون قلمروي چين دارد.
از ديد سعودي‌ها چين شريك تجاري آن پادشاهي، تامين‌كننده فناوري‌هاي بزرگ، مشتري بلندمدت انرژي و شريك استراتژيك صاحب كرسي دايمي در شوراي امنيت سازمان ملل متحد قلمداد مي‌شود. دو كشور در طول قرن گذشته نزديكي در روابط خود را شدت بخشيده‌اند و اين ديدار بر همين اساس استوار است. اين چيزي بيش از يك واكنش به گام‌هاي اشتباه برداشته شده امريكا بوده است.
الن آر. والد عضو مركز انرژي جهاني شوراي آتلانتيك: سفر شي به عربستان سعودي قابل‌توجه است، اما همچنين نشان‌دهنده پيشرفت طبيعي روابط چين و عربستان است. روابط اقتصادي عربستان سعودي و چين براي ساليان متمادي در حال رشد بوده اگرچه تا حد زيادي به حوزه نفت و پتروشيمي محدود شده است.
عربستان سعودي از سال ۱۹۸۹ ميلادي زماني كه «علي النعيمي» مدير اجرايي آرامكو بود نگاهش به چين بوده است. او معتقد بود كه چين روزي بازار اصلي نفت خام عربستان خواهد بود. با اين وجود، زماني كه در سال ۱۹۸۹ ميلادي از چين بازديد به عمل آورد تا بازار‌هاي بالقوه در آن كشور را جست‌وجو كند تحت تاثير توسعه صنعتي آن كشور قرار گرفت و تصميم گرفته بود تا زمان ديدن خودرو‌هاي بيشتر در جاده‌هاي چين در سال‌هاي بعدي دست نگه‌داشته و براي انعقاد قرارداد‌هاي گسترده با پكن صبر كند. در سال ۱۹۹۲ ميلادي آرامكو اولين قرارداد بازاريابي خود را با چين امضا نمود و مذاكراتي را براي افتتاح يك پالايشگاه نفت در چين آغاز كرد. در سال ۲۰۰۳ ميلادي عربستان سعودي به بزرگ‌ترين تامين‌كننده نفت چين تبديل شد اگرچه در ساليان اخير اين جايگاه بين روسيه و عربستان سعودي در حال تغيير بوده است.
۲- آيا اين سفر تغييري در روابط اقتصادي دو كشور ايجاد خواهد كرد؟ مهم‌ترين پيامد آن چه خواهد بود؟
احمد عبودوه كارشناس حوزه انرژي شوراي آتلانتيك: شركت‌هاي چيني و سعودي سي و چهار توافقنامه را امضا كردند كه شامل انرژي سبز، فناوري اطلاعات، زيرساخت‌ها و موارد ديگر مي‌شود. در گزارش‌هاي پيشين اعلام شده بود كه دو كشور بيست قرارداد اوليه به ارزش ۲۹ ميليارد دلار را امضا خواهند كرد.
روشن است كه انرژي ستون فقرات روابط چين و عربستان سعودي است. سفر شي درحالي انجام مي‌شود كه چين به دنبال تضمين امنيت انرژي خود در بحبوحه بازسازي مداوم بازار‌هاي جهاني نفت و گاز به دليل حمله روسيه به اوكراين و سقف قيمت تعيين شده گروه هفت براي عرضه نفت دريايي روسيه است.
عربستان سعودي در حال حاضر تامين‌كننده شماره يك نفت چين است. حفظ اين موقعيت نه تنها اهميت عربستان سعودي را براي چين چند برابر مي‌سازد بلكه قدرت چانه‌زني زيادي را براي چين فراهم مي‌كند تا قيمت واردات نفت روسيه را در سطوح پايين نگه دارد.
همچنين، تعجب‌آور نيست كه ببينيم دو طرف اين هفته يادداشت تفاهمي در مورد حوزه سوخت و انرژي هيدروژني در كنار قرارداد‌هاي متعدد ديگر امضا كردند، زيرا پكن براي كسب شهرت در خاورميانه به عنوان يك ابرقدرت در فناوري انرژي پاك و پايدار تلاش مي‌كند. اين همكاري مزاياي ژئواستراتژيك براي چين نيز دارد.
مقاومت وليعهد سعودي در برابر فشار‌هاي دولت بايدن براي افزايش توليد نفت خوشايند رهبران چين بود. آنان مي‌خواهند مواضع بيشتر تقابلي اينچنيني را از محمد بن سلمان در برابر واشنگتن ببينند. هر چه چين بتواند نفوذ بيشتري بر بخش انرژي شوراي همكاري خليج‌فارس داشته باشد قدرت بيشتري براي كاهش هژموني امريكا در خاورميانه خواهد داشت.
اين بدان معنا نيست كه روابط چين و عربستان بدون مشكل است. براي مثال، غيبت تجارت چين و شوراي همكاري خليج‌فارس در گفت‌وگو‌ها گويا بود. اين نشان مي‌دهد كه علي‌رغم حجم بالاي تجارت متقابل، تجملات و روابط عمومي گسترده كشور‌هاي شوراي همكاري خليج‌فارس هنوز در مورد برخي از جنبه‌هاي مشاركت خود با چين مردد هستند.
۳-منافع چين در حال حاضر در خاورميانه چيست و چگونه با سفر شي به رياض پيشرفت كرده است؟
احمد عبودوه كارشناس حوزه انرژي شوراي آتلانتيك: بسياري در واشنگتن تمايل دارند رابطه ميان شوراي همكاري خليج‌فارس و چين را تا حدودي معامله‌اي و نه استراتژيك قلمداد كنند. اين منطق به‌طور عمدي اهميت همكاري بين چين و شوراي همكاري خليج‌فارس را در زمينه‌هاي اقتصادي، فناوري و ديپلماتيك دست‌كم مي‌گيرد همچنين، چنين استدلالي مانع از درك درست چشم‌انداز اين همكاري در پنجاه سال آينده از زاويه ديد دو‌طرف كشور‌هاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس و چين مي‌شود. چين نسبت به ثبات و امنيت ژئواستراتژيك وسواس دارد، زيرا هر دو مورد اهرم‌هاي منافع اقتصادي پكن هستند. اين امر خاورميانه را به يكي از معدود مناطق در جهان تبديل مي‌كند كه منافع و ترجيحات چين و ايالات‌متحده در آن به يكديگر نزديك مي‌شوند. تا آنجا كه به منافع چين مربوط مي‌شود تنها يك به اصطلاح بيمه‌نامه وجود دارد: سيستم امنيتي منطقه‌اي كنوني تحت رهبري ايالات‌متحده.
چين علاقه‌اي در مورد به چالش كشيدن وضعيت موجود ندارد بلكه به سرمايه‌گذاري در آن علاقه‌مند است. اين امر باعث مي‌شود چين تا زماني كه ممكن است علاقه‌مند به استفاده رايگان از اين وضعيت باشد. با اين وجود، اين امر مي‌تواند منبع بزرگي از آسيب‌پذيري براي چين نيز باشد. صادرات نفت شوراي همكاري خليج‌فارس به چين نماد اين پيوند عجيب است.
براي مثال، چين مي‌تواند محموله‌هاي نفتي را كه از شوراي همكاري خليج‌فارس خريداري مي‌كند كنترل نمايد، اما نمي‌توان تضمين كرد كه محموله‌ها در مواقع بروز درگيري به‌طور ايمن به بنادر چين مي‌رسند، زيرا پكن كنترلي بر خطوط كشتيراني دريايي تحت كنترل ارتش ايالات‌متحده در خليج‌فارس و اقيانوس هند ندارد.
۴- با توجه به رويداد‌هايي كه پس از سفر بايدن به عربستان سعودي در تابستان رخ داده سفر شي به رياض چه تاثيري بر روابط ايالات‌متحده با عربستان سعودي خواهد داشت؟
توويا گرينگ عضو ارشد در مركز جهاني چين انديشكده شوراي آتلانتيك: اكثر كشور‌هاي حوزه خليج‌فارس مي‌دانند كه صلح و امنيت‌شان به روابط آنان با ايالات‌متحده وابسته است و كاملا آگاه هستند كه چين در آينده قابل پيش‌بيني يا نمي‌تواند يا نمي‌خواهد جاي ايالات‌متحده را بگيرد. در عين حال، آنان نگران واكنش ضعيف كاخ سفيد نسبت به مجموعه‌اي از اقدامات گروه‌هاي نيابتي تحت امر ايران در منطقه عليه زيرساخت‌هاي حياتي انرژي و مراكز غير نظامي و مالي هستند. درحالي كه بسياري از كشور‌هاي حاشيه خليج‌فارس در چشم‌انداز خود براي آينده پس از سوخت فسيلي مانند چشم‌انداز عربستان سعودي ۲۰۳۰ غوطه‌ور هستند واشنگتن تلاش مي‌كند گزينه‌هاي كشور‌هاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس در قبال چين را محدود ساخته و آنان را مجبور سازد در نزاع و رقابتي كه در آن هيچ نقشي ندارند يك طرف را انتخاب كنند.
با اين وجود، سفر اين هفته شي نشان داد كه عربستان سعودي و ساير كشور‌هاي منطقه بدون گزينه نيستند و كماكان از اهميت استراتژيك فزاينده خود براي بازيگران جهاني ذي‌نفع به منظور به دست آوردن بهترين‌هاي هر دو اردوگاه استفاده خواهند كرد.