تحقيقي پيرامون مقابر انبياء بني‌اسراييل در ايران
نوري بر گوشه‌هاي تاريك تاريخ ايران
مرجان يشايايي
كتاب «مقابر؛ تحقيقي پيرامون مقابر انبياء بني اسراييل در ايران» به كوشش ياسمن غني در 267 صفحه توسط شركت چاپ و نشر بين‌الملل منتشر شده است. انتشار اين كتاب قدم مباركي است براي شناخت لايه‌هاي ناشناخته‌تر فرهنگ غني ايران‌زمين كه قرن‌ها مأمن اديان و مذاهب و گروه‌هاي قومي مختلف بوده است. در واقع همواره كار روي سلسله‌هاي پادشاهي و بزرگان اين سرزمين كم‌و‌بيش مفصل بوده و اغلب ما بر اين عادت بوده‌ايم كه تاريخ‌مان را از دريچه حضور و عملكرد آنان ببينيم. به اين ترتيب در بسياري موارد در پژوهش‌ها درباره اين آب و خاك كهن زواياي ديگر اين رنگين‌كمان تاريخي ناديده گرفته شده‌اند. اين كتاب تلاش كرده تا نگاهي غيرجانبدارانه و مستند به مقبره 21 پيامبر بني‌اسراييل داشته باشد كه بنا بر روايات مدفن آنها در خاك ايران است. به اين ترتيب كتاب ياسمن غني را مي‌توان قدمي محققانه براي باز گشودن تاريخ مردماني دانست كه قرن‌ها با مذهبي متفاوت در دامان اين خاك زندگي كرده‌اند. كتاب شامل مقدمه مولف و پيش‌گفتار است و در ادامه به ترتيب حروف الفبا به مقابر هر يك از انبياي مدفون در ايران پرداخته مي‌شود كه بعضي از آنها نام‌آشنا هستند؛ مانند مقبره «استر» و «مردخاي» در همدان كه آوازه آنها در بين تمام يهوديان جهان شنيده مي‌شود تا مقبره «حيقوق» در تويسركان يا مقبره «دانيال» در شوش و برخي ديگر كه در گذر ايام دچار گمنامي شده‌اند. بعد از مقدمه مولف، كتاب، حاوي پيش‌گفتاري است درباره برخي تعابير نبوت در يهوديت كه كمك مي‌كند خواننده با آنچه يهوديت وحي يا نبوت مي‌داند آشنا شود و سپس در ادامه به بررسي تاريخ نخستين حضور قوم بني‌اسراييل در ايران مي‌پردازد. آنچه اين كتاب تلاش داشته معرفي كند، «بيان توصيفي مقابر پيامبران است، پس ابتدا مقابر ايشان معرفي و شرح مختصري در باب آنها بيان شده است و سپس به شرح زندگي آن نبي به صورت اجمالي با تأكيد بر محل دفن او پرداخته شده است.»
همانطور كه مولف در ابتداي كتاب توضيح داده، انتخاب اين مقابر با استفاده از فهرست‌هاي متفاوتي بوده كه اداره اوقاف و امور خيريه كشور دراختيار او گذاشته‌اند كه با انجام روش‌هاي تطبيقي به فهرست حاضر انجاميده و گفته شده كه همگي آنها داراي نسب‌نامه و شجره‌نامه هستند.
مآخذي كه غني كتاب خود را به آنها مستند كرده است، طيف متنوعي از كتب تاريخي قديمي مانند تاريخ ابن‌بطوطه، گفته‌هاي شفاهي كارشناسان يهودي، كتاب‌هاي تاريخ معاصر و فرازهايي از كتاب مقدس يهوديان «تورات» است و از اين لحاظ مي‌توان گفت محقق با دقت وسواس‌گونه تلاش كرده تا از دل اين كتاب‌ها حقايق را بيرون بكشد. وجود عكس براي برخي مقابر كمك مي‌كند تا خواننده تصور بهتري از محتوا داشته باشد. درباره مقابر انبيا و مقدسين در ايران بررسي‌هايي انجام شده كه اين كتاب را هم مي‌توان در جمع اين نوع بررسي‌ها يك كار كارشناسانه دانست، اما آنچه در اين نوع پژوهش‌ها در ايران مغفول مانده است، تحقيقات آزمايشگاهي مانند كربن 14 براي تخمين سن موضوع مورد مطالعه و ساير روش‌هاي علمي است كه كمك مي‌كند علاوه بر مكتوبات به‌جا مانده، ما بتوانيم داده‌هاي خود را با روش‌هاي علمي مستند كنيم. البته به دليل گراني و پيچيدگي روش‌هاي آزمايشگاهي، اين نوع تحقيقات از عهده محققان مستقل برنمي‌آيد و بايد سازمان‌هاي دولتي با بودجه‌هاي مناسب براي علمي‌تر كردن بررسي‌هاي تاريخي
اقدام كنند.
نكته ديگر اينكه بهتر بود ناشر محترم با دقت بيشتري طرح روي جلد و سبك نگارش عنوان كتاب را انتخاب مي‌كرد تا علاوه بر محتواي كتاب، شكل ظاهري آن‌هم براي خوانندگان جذاب و دلچسب باشد.
روزنامه‌نگار