آيا احوالپرسي وزراي خارجه ايران و عربستان طلسم دور ششم مذاكرات را مي‌شكند؟
ماموريت‌هاي منطقه‌اي در امان
شهاب شهسواري
حسين اميرعبداللهيان، وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران، روز چهارشنبه پس از شركت در كنفرانس بغداد ۲ در اردن و برگزاري ديدارهاي رسمي و غيررسمي دوجانبه به تهران بازگشت. اميرعبداللهيان، علاوه بر سخنراني در اين كنفرانس و ديدار با نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا در روز كنفرانس، با عبدالله دوم، پادشاه اردن و ميزبان اجلاس و بدر ابوسعيدي، وزير خارجه عمان نيز ديدار دوجانبه برگزار كرد. حضور اميرعبداللهيان در پايتخت اردن، علاوه بر همكاري‌هاي منطقه‌اي براي بهبود وضعيت امنيتي عراق، فرصتي براي رايزني‌هاي منطقه‌اي ايران با شركاي منطقه‌اي‌اش هم بود. به‌‌رغم اميدواري‌هايي كه در مورد احتمال ديدار رسمي ميان وزراي خارجه ايران و عربستان در رسانه‌ها پديد آمده بود، نشانه روشني وجود ندارد كه اين سفر گشايش جدي در روند مذاكرات ميان ايران و عربستان ايجاد كرده باشد. حسين اميرعبداللهيان، پس از انجام سفر، بار ديگر توپ را به زمين رياض انداخته است و مي‌گويد كه عربستان طرف قطع‌كننده روابط بود و هر زمان عربستان تمايل داشته باشد، روابط به حالت عادي باز مي‌گردد. همزمان با سفر اميرعبداللهيان به اردن، يك رسانه لبنان از ميانجيگري فرانسه و قطر براي مذاكرات غيرمستقيم ايران و عربستان براي حل و فصل مساله انتخاب رييس‌جمهور در لبنان خبر داده است.
اميرعبداللهيان، در پايان سفرش با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر نوشت: «من در كنفرانس بغداد2 در اردن با هدف تاكيد مجدد بر حمايت ايران از عراق شركت كردم و در حاشيه اين نشست فرصت داشتم تا با برخي همتايان خود از جمله وزراي خارجه عمان، قطر، عراق، كويت و عربستان ديدار كنم. وزير خارجه عربستان سعودي نسبت به آمادگي كشورش براي ادامه گفت‌وگو با ايران به من اطمينان داد.» اشاره اميرعبداللهيان به ديدار با همتاي سعودي، اين تصور را ايجاد كرد كه بعد از ۸ سال طلسم تماس‌هاي ديپلماتيك ميان ايران و عربستان شكسته شده است، اما اميرعبداللهيان، ساعاتي بعد توضيح داد كه ديدار او با فيصل بن فرحان، همتاي سعودي‌اش در حد احوالپرسي بوده است. آخرين ديدار رسمي ميان وزراي خارجه جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي به مهرماه سال ۱۳۹۳ باز مي‌گشت كه محمدجواد ظريف، وزير خارجه وقت جمهوري اسلامي ايران در حاشيه نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد با سعود الفيصل، وزير خارجه عربستان سعودي ديدار و گفت‌وگو كردند. از آن زمان تاكنون وزراي خارجه دو كشور در يك نشست رسمي با يكديگر مذاكره نكرده‌اند. هر چند بعد از آن ديدار محمدجواد ظريف، وزير خارجه وقت ايران در حاشيه يكي، دو نشست و كنفرانس چندجانبه از جمله نشست سازمان همكاري اسلامي با عادل الجبير، وزير خارجه بعدي عربستان سعودي مصافحه و احوالپرسي كرد، اما دو طرف مذاكره‌اي با يكديگر نداشتند.
به گزارش خبرگزاري ميزان، حسين اميرعداللهيان، وزير امور خارجه ايران در مسير بازگشت از اردن در جمع خبرنگاران با اشاره به اينكه در حاشيه نشست فرصتي است تا با سران هياتها گفت‌وگوهايي انجام شود، اظهار كرد: «از جمله احوالپرسي با وزير امور خارجه عربستان داشتيم و طرفين بر آمادگي خود براي تداوم روندي كه در بغداد شروع شد، تاكيد كرديم. جمهوري اسلامي ايران طرف قطع‌كننده مناسبات ديپلماتيك نبوده اين عربستان سعودي بود كه چند سال پيش چنين تصميمي گرفت؛ هر زمان سعوديها تمايل داشته باشند براي بازگشت روابط به حالت طبيعي، جمهوري اسلامي ايران از آن استقبال خواهد كرد.»
مذاكرات امنيتي كه ديپلماتيك نشد
ايران و عربستان از فروردين ماه سال ۱۴۰۰ مذاكراتي را در قالب هيات‌هاي امنيتي با ميانجيگري عراق در بغداد آغاز كرده‌اند و تاكنون ۵ دور از اين مذاكرات برگزار شده است. پنجمين و واپسين دور مذاكرات مذكور، ارديبهشت ماه سال جاري در بغداد برگزار شد، اما از آن زمان اين مذاكرات متوقف مانده و هيچ تاريخ جديدي براي دور ششم مذاكرات اعلام نشده است. در پايان دور پنجم گفت‌وگوها، برخي رسانه‌ها از احتمال ارتقاي مذاكرات از سطح امنيتي به سطح ديپلماتيك خبر مي‌دادند، اما بعد از گذشت ماه‌ها هنوز خبري از مذاكرات ديپلماتيك ميان تهران و رياض نيست. به‌‌رغم اغماي ۹ ماهه گفت‌وگوهاي ايران و عربستان با ميانجيگري عراق، در تهران و بغداد همچنان اميدهاي زيادي براي از سرگيري اين مذاكرات وجود دارد. تير ماه سال جاري بود كه وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران در گفت‌وگويي اعلام كرد كه پيامي از همتاي عراقي‌اش دريافت كرده است كه «طرف سعودي آمادگي دارد گفت‌وگوها از فاز امنيتي وارد فاز سياسي و علني شود.»
موضوع ارتقاي سطح مذاكرات ايران و عربستان به سطح ديپلماتيك، چند روز پيش از كنفرانس بغداد ۲ در اردن، توسط سخنگوي وزارت خارجه عراق تكرار شد. احمد الصحاف، سخنگوي وزارت خارجه عراق گفته بود: «گفت‌وگوهاي ايراني- سعودي از مرحله امنيتي به مرحله ديپلماتيك رسيد و اهميت اين گام نزديك كردن رويكردها و حل اختلافات ميان دو طرف است كه در راستاي منافع دو كشور و تمام منطقه است.» سخنگوي وزارت خارجه عراق تاكيد كرد: «اين كشور براي ايجاد فضاي مثبت و نزديك كردن رويكردها تلاش مي‌كند و آخرين نشست ايران و عربستان در بغداد و تحت نظارت وزارت خارجه برگزار شد.» وي گفت: «ما همچنان ميان دو طرف هماهنگي ايجاد مي‌كنيم تا امكان برگزاري نشست‌هاي آتي و رسيدن به توافقات بيشتر فراهم شود.»
چندي پيش، خبرگزاري آسوشيتدپرس در گزارشي مدعي شده بود كه مذاكرات ايران و عربستان به دليل حمايت عربستان از اعتراضات اخير در ايران متوقف شده است. بر اساس اين گزارش چند مقام عراقي به آسوشيتدپرس گفته‌اند، مذاكرات ميان ايران و عربستان، عمدتا به دليل ادعاي تهران مبني بر اينكه پادشاهي سعودي در مداخله‌هاي خارجي براي تحريك اعتراضات در ايران نقش داشته، متوقف شده است. اين جزييات از سوي پنج مقام عراقي، از جمله مقامات دولتي، گروه‌هاي شبه‌نظامي تحت حمايت ايران و برخي چهره‌هاي احزاب سياسي شيعي آن‌كه مجاز به افشاي نام‌شان نبودند، مورد تاييد قرار گرفته است. گزارش آسوشيتدپرس مي‌افزايد: هيات ايران در سازمان ملل متوقف شدن اين مذاكرات را تاييد كرد اما هيچ توضيحي در اين باره نداد. در بيانيه هيات ايران در سازمان ملل آمده است كه «مذاكرات ميان ايران و عربستان سعودي پيش از تحولات اخير در ايران و به دلايل متعددي متوقف شد». عربستان سعودي به درخواست ارايه توضيحاتي در اين باره پاسخ نداد.
تقديم پيام رييس‌جمهور ايران به پادشاه اردن
حسين اميرعبداللهيان، سه‌شنبه شب در ادامه ديدارهاي خود در اردن با پادشاه اين كشور ديدار و گفت‌وگو كرد. اميرعبداللهيان، ضمن قدرداني از برگزاري موفق نشست بغداد۲ توسط اردن، بر ضرورت توسعه همكاري‌هاي كشورهاي منطقه جهت تقويت صلح، ثبات، امنيت و افزايش مراودات اقتصادي و تجاري تاكيد كرد. وزير امورخارجه كشورمان، با تشريح زمينه‌هاي همكاري مشترك سياسي و اقتصادي فيمابين، آمادگي جمهوري اسلامي ايران را براي گسترش روابط سياسي و توسعه مراودات اقتصادي و تجاري با اردن اعلام كرد. در اين ملاقات كه وليعهد، نخست وزير، وزير امور خارجه و برخي مسوولان امنيتي اردن نيز حضور داشتند، پادشاه اردن با اشاره به نگاه توام با احترام مردم اردن به ايرانيان، خواستار آغاز فصل جديدي از روابط دوجانبه و همكاري‌هاي منطقه‌اي ميان دو كشور شد و سرنوشت محتوم كشورهاي مسلمان منطقه را در همكاري و مشاركت در ايجاد ثبات و امنيت متقابل دانست. در اين ملاقات، وزير امور خارجه كشورمان پيام كتبي رييسي را تسليم شاه اردن كرد. پادشاه اردن نيز از پيام صميمانه دكتر رييسي تشكر كرد.
ادعاي مذاكرات غيرمستقيم ايران و عربستان
در مورد پرونده رياست‌جمهوري لبنان
روزنامه لبناني الاخبار در گزارشي مدعي شده است كه مذاكرات غيرمستقيم ميان تهران و رياض، از چندين روز قبل از برگزاري كنفرانس بغداد ۲ در اردن، در مورد موضوع‌هاي مختلف به ويژه مساله پرونده رياست‌جمهوري لبنان آغاز شده است. به نوشته اين روزنامه چندين ميانجي بين‌المللي از جمله قطر و فرانسه براي نزديك كردن مواضع ايران و عربستان در مورد پرونده رياست‌جمهوري لبنان تلاش مي‌كنند. بعد از پايان دوره رياست‌جمهوري ميشل عون، پارلمان لبنان به‌‌رغم برگزاري چندين جلسه راي‌گيري هنوز نتوانسته است يك نامزد اجماعي را به عنوان جانشين او برگزيند. بسياري از تحليلگران معتقدند كه اختلاف‌نظر ميان متحدان ايران و عربستان در لبنان و احتمال وجود فشارهاي خارجي باعث شده است تا گروه‌هاي سياسي لبنان از رسيدن به يك موضع واحد براي انتخاب رييس‌جمهور باز بمانند. مشخص نيست مذاكرات مورد ادعاي روزنامه الاخبار در چه سطحي برگزار شده است و آيا در حاشيه نشست اردن هم مقام‌هاي ايران، عربستان، فرانسه و قطر در اين مورد گفت‌وگوهايي را انجام داده‌اند يا نه.
اميرعبداللهيان:
امريكايي‌ها در رسانه‌ها رياكارانه حرف مي‌زنند
حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه كشورمان در مسير بازگشت به تهران در جمع خبرنگاران توضيح‌هايي هم در مورد ديدار روز سه‌شنبه‌اش با جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا ارايه داد. در حالي كه در روزهاي اخير مقام‌هاي ايران از كاهش موارد اختلافي براي احياي برجام سخن مي‌گويند و ديدار روز سه‌شنبه ميان اميرعبداللهيان و بورل، اميدها براي از سرگيري مذاكرات را زنده كرده بود، مقام‌هاي امريكايي توافق را دور از دسترس توصيف مي‌كنند و مي‌گويند كه اميدها به احياي برجام از دست رفته است. حسين اميرعبداللهيان اين اظهارات مقام‌هاي امريكايي را «رياكاري» توصيف كرده است.
به گزارش ميزان، وزير امورخارجه اظهار كرد: «در گفتگوها با جوزپ بورل با حضور همكارم علي باقري و انريكه مورا فرصتي شد تا در يك نشست حدودا دو ساعته يك‌بار همه مسائل مربوط به توافق براي لغو تحريم‌ها را مورد بررسي قرار بدهيم.» اميرعبداللهيان اضافه كرد: «در دو، سه ماه گذشته طرف امريكايي اظهارات رياكارانه و اقداماتي داشت كه با هم همخواني نداشت، امريكايي‌ها مرتبا در مسير ديپلماتيك تعجيل خود را براي گام نهايي بازگشت همه طرفها به توافق در وين اعلام ميكردند اما در رسانه‌ها رياكارانه حرف ديگري را ميزدند.» وزير امور خارجه گفت: «ما درباره همه اينها با آقاي بورل صحبت كرديم؛ اينكه اگر ادعاي امريكايي‌ها در مسيرهاي ديپلماتيك درست است آنها نميتوانند سخن ديگري بگويند و به دنبال تحريك و امتيازگيري از آن مسير باشند؛ برداشت ما اين است كه طرفهاي مختلف در حال بازگشت به واقع‌بيني هستند و ما نيز اعلام كرديم كه چنانچه خطوط قرمز ما رعايت بشود، آمادگي داريم گام‌هاي نهايي توافق را برداريم. ارزيابي من اين است كه گفت‌وگوهاي ما صريح و رو به جلو بود.من مايلم از نقش آقاي بورل و مورا كه تلاش مي‌كنند براي رسيدن به نقطه نتيجه نهايي تشكر كنم در عين حال در خصوص چگونگي همكاري نيرومندتر جمهوري اسلامي ايران و آژانس هم با هم اتفاق نظر داشتيم.»
اين اظهارات در حالي بيان مي‌شود كه ند پراس، سخنگوي وزارت خارجه ايالات متحده امريكا سه‌شنبه شب گفته بود: «زماني برجام در دستور كار بود و ما همه فكر مي‌كرديم كه در مرحله بازگشت دوجانبه به برجام قرار داريم، اما جمهوري اسلامي به مذاكرات پشت كرد. اكنون، ماه‌هاست كه برجام در دستور كار ما نيست و روي آن تمركز نداريم.» جان كربي، هماهنگ‌كننده ارتباطات راهبردي شوراي امنيت ملي كاخ سفيد هم گفته است: «آنچه ما در حال حاضر روي آن تمركز كرده‌ايم راه‌هاي عملي براي مقابله با ايران است كه شامل احياي برجام نيست. البته ما پيشرفتي هم در اين زمينه در آينده نزديك نمي‌بينيم.»
اعتراض به فرانسه به دليل مداخله در امور داخلي ايران
حسين اميرعبداللهيان بعد از ديدار با كاترين كولونا، وزير خارجه فرانسه با انتشار توييتي محتواي ديدار خود را اين‌گونه توصيف كرد: «در حاشيه كنفرانس بغداد ۲، گفت‌وگوي وزراي خارجه فرانسه و ايران، مداخله فرانسه در امور داخلي ايران را غير قابل قبول دانستم. ترميم مواضع فرانسه مورد گفت‌وگو بود. توافق داريم كه مسير ديالوگ و ديپلماسي مرجح است. جمهوري اسلامي ايران، قوي و مستحكم است.»
اميرعبداللهيان، همچنين در گفت‌وگو با خبرنگاران نيز در مورد صحبت‌هايش با وزير خارجه فرانسه گفت: «البته وزير خارجه فرانسه سعي كرد توضيحاتي را ارايه بدهد و بگويد ما به هيچ‌وجه در مسائل داخلي ايران مداخله نخواهيم داشت.» وي تاكيد كرد: «به صراحت به وي گفتم ديدار رييس‌جمهور شما با كساني كه ترور و اغتشاش را در ايران تشويق مي‌كنند، مداخله است و جمهوري اسلامي ايران پاسخ و واكنش لازم را در اين رابطه خواهد داشت. در فضاي كاذب رسانهاي و دروغ‌پردازي كه در دو، سه ماه گذشته به‌طور ويژه چهار كشوري كه از آن نام بردم، ايجاد كرده بودند. آنها فكر ميكردند واقعا در ايران با وضعيت جديدي مواجه هستند و تلاش ميكردند براي ايجاد جنگ داخلي و رفتن به سمت تجزيه جمهوري اسلامي ايران. اكنون به اين نتيجه رسيدند كه مردم ايران مردم آگاه و بصيري هستند و همه آنچه فكر ميكردند ممكن است اتفاق بيفتد با لطف خدا و هدايت‌هاي مقام معظم رهبري و هوشياري مردم خنثي شد و اينها در يك مسير نااميدي قرار گرفتند. لذا اكنون ديده مي‌شود كه اين كشورها و حتي اتحاديه اروپا به دنبال اين هستند كه به مسير طبيعي گفتگوها، مذاكرات و نتيجه‌گيري براي توافقات برگردند.»
حسين اميرعبداللهيان بعد از ديدار با كاترين كولونا، وزير خارجه فرانسه با انتشار توييتي محتواي ديدار خود را اين‌گونه توصيف كرد: «در حاشيه كنفرانس بغداد ۲، گفت‌وگوي وزراي خارجه فرانسه و ايران، مداخله فرانسه در امور داخلي ايران را غير قابل قبول دانستم. ترميم مواضع فرانسه مورد گفت‌وگو بود. توافق داريم كه مسير ديالوگ و ديپلماسي مرجح است. جمهوري اسلامي ايران، قوي و مستحكم است.»
اميرعبداللهيان، همچنين در گفت‌وگو با خبرنگاران نيز در مورد صحبت‌هايش با وزير خارجه فرانسه گفت: «البته وزير خارجه فرانسه سعي كرد توضيحاتي را ارايه بدهد و بگويد ما به هيچ‌وجه در مسائل داخلي ايران مداخله نخواهيم داشت.» وي تاكيد كرد: «به صراحت به وي گفتم ديدار رييس‌جمهور شما با كساني كه ترور و اغتشاش را در ايران تشويق مي‌كنند، مداخله است و جمهوري اسلامي ايران پاسخ و واكنش لازم را در اين رابطه خواهد داشت. در فضاي كاذب رسانهاي و دروغ‌پردازي كه در دو، سه ماه گذشته به‌طور ويژه چهار كشوري كه از آن نام بردم، ايجاد كرده بودند. آنها فكر ميكردند واقعا در ايران با وضعيت جديدي مواجه هستند و تلاش ميكردند براي ايجاد جنگ داخلي و رفتن به سمت تجزيه جمهوري اسلامي ايران. اكنون به اين نتيجه رسيدند كه مردم ايران مردم آگاه و بصيري هستند و همه آنچه فكر ميكردند ممكن است اتفاق بيفتد با لطف خدا و هدايت‌هاي مقام معظم رهبري و هوشياري مردم خنثي شد و اينها در يك مسير نااميدي قرار گرفتند. لذا اكنون ديده مي‌شود كه اين كشورها و حتي اتحاديه اروپا به دنبال اين هستند كه به مسير طبيعي گفتگوها، مذاكرات و نتيجه‌گيري براي توافقات برگردند.»