وقتي كوره‌هاي جسدسوزي زبان باز مي‌كنند
چين مي‌گويد در يك ماه گذشته ۴۰ نفر بر اثر كرونا جان باخته‌اند، اما تصاوير ماهواره‌اي ماجراي ديگري را روايت مي‌كنند
ترجمه: شهاب شهسواري
گرچه دولت چين اصرار دارد كه در يك ماه گذشته، از زماني كه سياست «بدون كرونا» در اين كشور كنار گذاشته شد، دست بالا ۴۰ نفر بر اثر ابتلا به كرونا جان خود را از دست داده‌اند، اما وضعيت مراكز جسدسوزي چين روايت ديگري را نشان مي‌دهند. واشنگتن‌پست در گزارشي مي‌نويسد كه برخي مراكز جسدسوزي چين ارايه خدمات سوگواري را به خانواده جانباختگان متوقف كرده‌اند. در اين گزارش آمده است در يك مركز جسدسوزي در شهر چنگدو به خانواده جانباخته فقط دو دقيقه اجازه مي‌دهد كه پيش از سوزاندن جسد براي او عزاداري كنند. صف تشييع جنازه در برخي شهرها آنقدر دراز شده است كه در بازار سياه شانگهاي يك نوبت در صف سوزاندن جسد تا ۳۰۰ دلار به فروش مي‌رسد.
بررسي تصاوير ماهواره‌اي، ويديوهاي منتشر شده در شبكه‌هاي اجتماعي و اظهارات شاهدان عيني نشان مي‌دهد كه مرگ و مير ناشي از كرونا در چين بسيار بيشتر از ارقامي است كه دولت اعلام مي‌كند و ادعاي پكن در مورد كنترل شيوع بيماري را زير سوال مي‌برد. بر اساس اين گزارش مراكز جسدسوزي سراسر كشور نسبت به چند ماه گذشته و مدت مشابه در سال قبل، شاهد مراجعه بسيار بيشتري هستند و نعش‌كش‌ها در كنار آنها صف مي‌كشند. تصاويري كه از ماهواره‌هاي موسسه مكسار (Maxar) در اختيار واشنگتن‌پست قرار داده است، حاكي از افزايش فعاليت مراكز جسدسوزي دست‌كم در ۶ شهر مختلف چين، از پكن در شمال گرفته تا نانجينگ در شرق و از چنگدو گرفته تا كومينگ در جنوب غربي. اين تصاوير با مصاحبه‌هايي كه واشنگتن‌پست با شهروندان سوگوار چيني و كاركنان مراكز جسدسوزي انجام داده است، تطابق دارد. تصاوير منتشر شده در شبكه‌هاي اجتماعي هم صف‌هاي انتظار طولاني و كاركنان فرسوده مراكز جسدسوزي را به نمايش مي‌گذارد. اما در همه مكان‌هاي بررسي شده، آمار رسمي مرگ و مير، اگر اعلام شده باشد، يك رقمي است.
يك مامور پذيرش در مركز جسدسوزي جيانگان در شهر چونگ‌كينگ در جنوب غربي چين به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «من شش سال است كه اينجا كار مي‌كنم و هيچ‌گاه تا اين اندازه شلوغي نديده بودم.» به گفته وي صف طولاني نعش‌كش‌ها از روزهاي قبل از كريسمس تا بعد از آن پشت درهاي مركز جسدسوزي شكل گرفته، سردخانه‌ها كاملا پر است و هر ۸ دستگاه سوزاننده جسد به صورت ۲۴ ساعته و هفت روز هفته در حال فعاليت هستند. او به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «صداي زنگ تلفن يك لحظه هم قطع نمي‌شود.»
بر اساس اين گزارش چندان غيرطبيعي نيست كه فعاليت مراكز جسدسوزي در ماه‌هاي زمستان افزايش پيدا كند، اما آنچه در تصاوير ماهواره‌اي و ويديوها و عكس‌هاي منتشر شده در فضاي مجاري از صف كشيدن شهروندان در ورودي اين مراكز نشان مي‌دهد، به معناي اين است كه فعاليت مراكز نسبت به مدت مشابه در سال‌هاي گذشته به مراتب افزايش يافته است. معمولا از خودروهايي متمايز به عنوان نعش‌كش استفاده مي‌شود و تصاوير بررسي شده توسط واشنگتن‌پست نشان مي‌دهد كه صف‌هاي طولاني در مقابل مراكز سوزاندن جسد شبانه هم برقرار است، يعني اعضاي خانواده متوفي شب تا صبح منتظر مي‌مانند تا فرصتي براي تشييع عضو از دست رفته خانواده‌شان فراهم شود. تقاضا آنچنان افزايش پيدا كرده كه دست‌كم ۴ مركز جسدسوزي كه واشنگتن‌پست با آنها تماس گرفته است، اعلام كرده‌اند كه كليه خدمات تشييع را متوقف كرده‌اند و فقط اجازه سوزاندن و نگهداري جسد را مي‌دهند. موضوعي كه نشان مي‌دهد تمامي افرادي كه در صف‌هاي اين مراكز ايستاده‌اند، منتظر رسيدگي به وضعيت متوفايي هستند كه به تازگي جان باخته است.
نحوه شمارش جانباختگان ناشي از كرونا در چين همواره مورد مناقشه بوده است. از ماه دسامبر، همزمان با پايان سياست «بدون كرونا»، دولت چين بدون توجه به اينكه تست كروناي فردي مثبت باشد يا منفي، تنها افرادي را كه بر اثر ايست كامل دستگاه تنفسي درگذشته باشند در آمار رسمي خود به شمار مي‌آورد. مقام‌هاي بهداشتي دولت چين با ذكر اين نكته كه درصد مرگ و مير زيرسويه اميكرون كمتر از ۰.۱ درصد است، تلاش مي‌كنند تا به جامعه اطمينان بدهند. بر اساس آمار رسمي از زمان آغاز شيوع ويروس كرونا تاكنون در چين تنها ۵۲۰۰ نفر بر اثر اين بيماري جان باخته‌اند. اما اين آمار با برآوردهاي بين‌المللي كاملا در تضاد است. به نوشته واشنگتن‌پست متخصصان برآورد مي‌كنند كه روزانه ۵۰۰۰ نفر در چين بر اثر ويروس كرونا جان خود را از دست مي‌دهند و بر اساس مدل‌هاي مختلف پيش‌بيني برآورد مي‌شود كه تا پايان سال ۲۰۲۳ تعداد كشته‌شدگان بر اثر اين بيماري به بيش از يك ميليون نفر برسد.
مي هي، استاد پاتالوژي و ايمني‌شناسي در دانشكده پزشكي دانشگاه واشنگتن به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «نكته مثبت اين است كه در حال حاضر آنها با زيرسويه اميكرون مواجه هستند و نه سويه اصلي دلتا.» وي معتقد است: «نكته منفي اين است كه بر اثر اجراي سياست بدون كرونا در چين، سيستم ايمني اغلب چيني‌ها فعال نشده است.»
به نوشته واشنگتن‌پست، هر چند وزارت خارجه و كميسيون سلامت جمهوري خلق چين حاضر به اظهارنظر در اين خصوص نشده‌اند، اما در يادداشتي كه روز دوشنبه در روزنامه خلق، ارگان حزب كمونيست چين منتشر شده، به شدت از سياست كنوني دولت در مبارزه با كرونا حمايت شده است. در اين يادداشت آمده است: «چين در پيشگيري و كنترل كرونا از يك رويكرد مبتني بر علم پيروي مي‌كند و به صورت مستمر واكنش‌هايش را بر اساس شرايط در حال تكامل بهبود داده است.» براي دولت چين و رهبري شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور اين كشور، انتشار شواهدي كه نشان دهد ميزان مرگ و مير فراتر از ارقام گزارش شده است، باعث مي‌شود تا روايت دولتي مبني بر برتري رويكرد چين نسبت به رويكرد دولت‌هاي غربي زير سوال برود. يانژونگ هوآنگ، پژوهشگر ارشد سلامت جهاني در شوراي روابط خارجي امريكا به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «تا بهار سال ۲۰۲۱ چيني‌ها به شدت به اقدامات‌شان براي كنترل كرونا افتخار مي‌كردند. اما حالا اگر نگاه كنيد، همه چيز فروپاشيده و الگوي واكنش آنها به جهانگيري كرونا مايه استهزا شده است. اين موضوع نه تنها رهبري را تحت تاثير قرار مي‌دهد، بلكه مشروعيت كل نظام را نيز زير سوال مي‌برد.»
ماه نوامبر امسال به‌‌رغم سياست بدون كرونا در سراسر چين، همه‌گيري ويروس در برخي شهرهاي بزرگ مانند پكن و گوانگجو تشديد شد. اين اتفاق باعث سختگيري بيشتر در سياست‌هاي دولت شد. اما اين سختگيري‌ها منجر به اعتراضات گسترده‌اي شد كه نمونه آن چندين دهه بود در چين رخ نداده است. از ابتداي ماه دسامبر، دولت بخش اعظم سختگيري‌ها را حذف و به همين دليل ابتلا به بيماري در بخش وسيعي در جمعيت گسترش پيدا كرد، جمعيتي كه چندان مقاومت طبيعي در مقابل ويروس نداشتند. بسياري از شهروندان با واكسن‌هاي چيني واكسينه شده‌اند كه مقاومت چنداني در مقابل سويه اميكرون ندارد. بر اساس برآوردي كه زنگ گوآنگ، همه‌گيرشناس ارشد سابق در مركز كنترل و پيشگيري از بيماري چين انجام داده است، پكن يكي از نخستين شهرهايي بود كه با همه‌گيري مواجه شد و نزديك به ۸۰ درصد يا بيشتر از جمعيت اين شهر تا پايان ماه دسامبر بيمار شدند. ويديوهاي منتشر شده نشان مي‌دهد كه بيمارستان‌هاي پايتخت چين مملو از بيماراني است كه اكثريت آنها را افراد مسن تشكيل مي‌دهند.
بر اساس تصاوير ماهواره‌اي مكسار، مركز جسدسوزي تونگژو در حومه پكن، در همين ايام يك پاركينگ جديد تاسيس كرده است. بر اساس تصاوير ديگري كه از ماهواره‌هاي پلنت لب تهيه شده است، به نظر مي‌رسد كه اين پاركينگ روز ۲۲ دسامبر يا بعد از آن تاسيس شده است. دو روز بعد نزديك به ۱۰۰ خودرو در اين پاركينگ پارك كرده‌اند. يك خبر در روزنامه جوانان پكن كه اكنون از وب‌سايت آن پاك شده است، نشان مي‌داد كه اين مركز روزانه ۴۰ جسد را مي‌سوزاند، اما حالا كاركنان آن مجبور به اضافه كاري هستند و روزانه ۱۵۰ جسد را مي‌سوزانند.
واشنگتن‌پست ويديوهايي را از دو مركز جسدسوزي بزرگ در نزديكي شانگهاي به نام‌هاي بائوكسينگ و لانگ‌هوآ تاييد كرده است. يك ويديو كه شب ۲۸ دسامبر از بائوكسينگ ضبط شده و در شبكه اجتماعي چيني دويين منتشر شده است، جمعيت بزرگي را نشان مي‌دهد كه برخي از آنها خانواده‌هاي افراد متوفي و گروهي ديگر دلال‌هاي بازار سياه هستند كه بايد نزديك به ۵ ساعت در صف بايستند. پليس نسبت به فروش نوبت در بازار سياه هشدار داده و آن را غيرقانوني اعلام كرده است. ليو، دانشجوي دانشگاه جورج ميسون كه صنعت تشييع درگذشتگان در شانگهاي را مطالعه كرده است به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «من تاكنون چنين جمعيتي را مقابل بائوكسينگ نديده بودم. ما نزديك به ۱۸ ماه در مراكز جسدسوزي مختلف شانگهاي تحقيق كرده‌ايم و اين صف بلند قطعا غيرطبيعي است.»
شي، از جمله افرادي است كه پدرش را در شصت سالگي به دليل ابتلا به كرونا از دست داده است. او مي‌گويد كه روز ۲۱ دسامبر بعد از مرگ پدرش با مركز جسدسوزي بائوكسينگ تماس گرفته و به او گفته است كه به دليل تعداد مراجعان دست‌كم ۵ روز براي رسيدن نوبت سوزاندن جسد پدرش زمان لازم است و در اين مدت بايد جسد را در خانه نگه دارد. او براي اينكه بتواند نوبت را براي پدرش حفظ كند از ساعت ۹ شب جلوي در مركز در صف ايستاد، وقتي به آنجا رسيد ۵۰ نفر ديگر جلوي او بودند. پليس در محل حضور داشت تا نظم را حفظ كند. بعد از نزديك به ۱۱ ساعت، ۸ صبح روز بعد نوبت به او رسيد و اجازه پيدا كرد تا در تاسيسات ديگري جسد پدرش را بسوزاند. هيچ يك از اعضاي خانواده حق حضور در محل براي عزاداري نداشتند و به شي گفته شد كه مي‌تواند يك تا دوماه ديگر براي دريافت خاكستر پدرش مراجعه كند. شي مي‌گويد كه تست كروناي پدرش قبل از مرگ مثبت بود، اما دليل رسمي مرگ او «بيماري زمينه‌اي» ثبت شده است.
در نانجينگ هم اوضاع مشابهي برقرار است. در اين شهر بزرگ كه در شمال غربي شانگهاي واقع شده است، تصاوير ماهواره‌اي مكسار متعلق به روز ۳ ژانويه صف طويل خودروهاي سفيد رنگ را در مركز بزرگ جسدسوزي نانجينگ نشان مي‌دهد. در شمال شهر و در مركز جسدسوزي ليوهه هم اوضاع به همين ترتيب است. يك شهروند به نام جين مي‌گويد كه يك روز كامل در صف ايستاده تا بتواند جسد پدربزرگش را براي سوزاندن به مركز برساند. ويديويي كه او در شبكه اجتماعي دويين منتشر كرده بود و صف طويل خودروهاي ون و دود غليظ در آسمان را نمايش مي‌داد، مدتي بعد پاك شد. جين مي‌گويد كه دست‌كم ۴۰ خودروي ون نعش‌كش را بيرون مركز ديده است و البته تعدادي از شهروندان كه مشخص بود توانايي مالي اجاره نعش‌كش نداشتند و اجساد نزديكان‌شان را با چرخ‌دستي به محل آورده بودند. يك مسوول پذيرش در مركز جسدسوزي گفته بود كه تمامي يخچال‌هاي اين مركز براي نگهداري اجساد پر شده است. جين، ۲۹ ساله به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «راننده‌مان گفت كه سال‌هاست شغلش اين است ولي تاكنون چيزي مشابه اين نديده است.» تصاوير ماهواره‌اي از مركز جسدسوزي دونگلين در چنگدو كه در استان جنوب غربي سي‌چوان واقع شده است، نشان مي‌دهد كه روز ۲۱ دسامبر ده‌ها خودرو اطراف مركز پارك كرده‌اند كه نعش‌كش‌هاي سفيد هم در ميان آنها قابل مشاهده است. تصويري مشابه كه درست يك‌سال قبل از همين مكان گرفته‌شده بود، نشان مي‌داد كه اطراف مركز كاملا خالي از خودرو است. اين مركز به دليل شرايط ويژه تمام فعاليت‌هاي عادي را متوقف كرده است. يك مسوول پذيرش روز پنجشنبه به واشنگتن‌پست گفت: «به دليل وضعيت غيرمعمول ما تمامي خدمات سوگواري و تشييع را تعطيل كرده‌ايم، اما خانواده‌ها همچنان مي‌توانند قبل از سوزاندن جسد با مرحوم وداع كنند.» در پاسخ به اين سوال كه اين مراسم وداع چقدر مي‌تواند باشد، مسوول پذيرش به واشنگتن‌پست پاسخ داد: «دو دقيقه.»
علاوه بر گزارش‌هايي كه از مراكز سوزاندن اجساد مي‌رسد، تعداد زيادي آگهي ترحيم در مورد افراد شناخته شده و برجسته چيني منتشر مي‌شود كه نام آنها در ميان آمار رسمي درگذشتگان كرونا نيست. از جمله اين افراد يك ديپلمات برجسته چيني بود كه در مذاكرات الحاق هنگ‌كنگ به چين مشاركت داشت و همسرش گفته بود كه به كرونا مبتلا شد و همچنين طراح مشهور چيني كه نماد المپيك ۲۰۰۸ پكن را طراحي كرد و دليل مرگش «سرماخوردگي شديد» اعلام شده است.
مقام‌هاي چيني در واكنش به فشارها براي اعلام آمار واقعي تلاش مي‌كنند كه به شهروندان اطمينان خاطر بدهند. ليانگ واننيان، مشاور ارشد كارگروه واكنش به كروناي دولت چين در يك نشست خبري گفته بود كه بعد از پايان اين موج مقام‌ها مي‌توانند به درستي در مورد مرگ‌هاي ناشي از كرونا دست به بررسي بزنند. وو زونيو، همه‌گيري‌شناس ارشد در مركز كنترل و پيشگيري از بيماري‌هاي چين تاكيد مي‌كند كه در حال بررسي تشديد مرگ و مير هستند و به زودي آمار دقيق را اعلام مي‌كنند.
در جينان، مركز استان شرقي شاندونگ، فردي ۲۴ ساله به نام وانگ ساعت ۳ بامداد روز ۳۰ دسامبر از كنار يك مركز جسدسوزي عبور مي‌كرد كه ديد دست‌كم ۱۰۰ نفر در سرما در صف ايستاده‌اند. او ايستاد تا از صحنه فيلمبرداري كند و در تصاوير او ديده مي‌شود كه گروهي به دليل تلاش يك نفر براي جلو زدن در صف، دعوا مي‌كنند. وانگ، فيلم ضبط شده را در شبكه اجتماعي دويين منتشر كرد، اما ساعاتي بعد متوجه شد كه اين فيلم توسط مقام‌ها حذف شده است. او مي‌گويد: «دركش براي من سخت است كه چرا مي‌خواهند دهان‌هاي ما را ببندند؟»
منبع: واشنگتن‌پست
شي، از جمله افرادي است كه پدرش را در شصت سالگي به دليل ابتلا به كرونا از دست داده است. او مي‌گويد كه روز ۲۱ دسامبر بعد از مرگ پدرش با مركز جسدسوزي بائوكسينگ تماس گرفته و به او گفته است كه به دليل تعداد مراجعان دست‌كم ۵ روز براي رسيدن نوبت سوزاندن جسد پدرش زمان لازم است و در اين مدت بايد جسد را در خانه نگه دارد.
يك شهروند به نام جين مي‌گويد كه يك روز كامل در صف ايستاده تا بتواند جسد پدربزرگش را براي سوزاندن به مركز برساند. ويديويي كه او در شبكه اجتماعي دويين منتشر كرده بود و صف طويل خودروهاي ون و دود غليظ در آسمان را نمايش مي‌داد، مدتي بعد پاك شد. جين مي‌گويد كه دست‌كم ۴۰ خودروي ون نعش‌كش را بيرون مركز جسدسوزي ديده است و البته تعدادي از شهروندان كه مشخص بود توانايي مالي اجاره نعش‌كش نداشتند و اجساد نزديكان‌شان را با چرخ‌دستي به محل آورده بودند.
يك مامور پذيرش در مركز جسدسوزي جيانگان در شهر چونگ‌كينگ در جنوب غربي چين به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «من شش سال است كه اينجا كار مي‌كنم و هيچ‌گاه تا اين اندازه شلوغي نديده بودم.» به گفته وي صف طولاني نعش‌كش‌ها از روزهاي قبل از كريسمس تا بعد از آن پشت درهاي مركز شكل گرفته، سردخانه‌ها كاملا پر است و هر ۸ دستگاه سوزاننده جسد به صورت ۲۴ ساعته و هفت روز هفته در حال فعاليت هستند. او به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «صداي زنگ تلفن يك لحظه هم قطع نمي‌شود.»