بدون برجام اجراي توافق 25 ساله
با چين ممكن نيست
پكن طرح B خود را راه‌اندازي كرده است. يكي از دلايل اين است كه كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس تحت تحريم نيستند و بازاري باثبات براي سرمايه‌گذاري هستند
اعتمادآنلاين| چين تقريبا دو سال پيش با امضاي قرارداد مشاركت استراتژيك جامع ۲۵ ساله با ايران براي گفت‌وگو با تهران در مورد همكاري‌هاي اقتصادي بيشتر موافقت كرد اما در بيشتر موارد، با افزايش تنش‌هاي ژئوپليتيكي، ترتيبات اجرايي اين قرارداد مبهم باقي ماند كه البته اين وضعيت تاكنون هم ادامه دارد.
به گزارش المانيتور، شي جين پينگ، رييس‌جمهور چين ماه گذشته با ورود به عربستان سعودي در مجموعه‌اي از نشست‌ها با رهبري كشورهاي حاشيه خليج فارس شركت كرد و متعهد شد كه يك «چارچوب امنيتي جمعي» براي ايجاد ثبات در منطقه ايجاد كند.
پس از نشست شي جين پينگ با رهبران عرب، بيانيه مشتركي نيز صادر شد كه در برخي از مفاد آن چين با خواسته‌ها يا ادعاهاي برخي كشورهاي منطقه درباره ايران همصدا شد و همين مساله به تضعيف موقعيت تهران در رابطه با پكن به عنوان شركاي استراتژيك تعبير شد.
در گذشته، پكن فاصله ايمن خود را با درگيري‌ها در خاورميانه حفظ كرده بود، اما در اين بيانيه مشترك با كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس به وضوح حمايت خود را از ادعاهاي ارضي امارات نشان داد. رهبران بر حمايت خود از همه تلاش‌هاي صلح‌آميز، از جمله ابتكار و تلاش امارات متحده عربي براي دستيابي به راه‌حلي مسالمت‌آميز براي موضوع جزاير سه‌گانه تنب بزرگ، تنب كوچك و ابوموسي از طريق مذاكرات دوجانبه بر اساس توافقنامه تاكيد كردند.
اين سه جزيره كه در تنگه هرمز واقع شده‌اند، از سال 1971، درست پس از خروج بريتانيا از منطقه‌اي كه اكنون امارات متحده عربي است، درمالکیت تام وتمام ایران هستن. در نتيجه، ابوظبي نيز آنها را به عنوان بخشي از قلمرو خود مي‌داند و اين موضوع از ديرباز موضوع تنش ابوظبي با تهران بوده است.
طبيعتا دخالت پكن در اين مناقشه مورد انتقاد ايران قرار گرفت. چانگ هوآ، سفير چين در تهران، چند روز پس از اجلاس سران چين و شوراي همكاري خليج فارس براي شنيدن «نارضايتي شديد» ايران احضار شد و محمد كشاورززاده، نماينده ايران در چين نيز يادداشت اعتراض‌آميزي به پكن تسليم كرد.
به همكاري چين و امارات، حمايت مشترك آنها از نشست شوراي امنيت سازمان ملل متحد در هفته گذشته براي گفت‌وگو درباره ديدار جنجالي ايتامار بن گوير، وزير راست افراطي اسراييل از حرم شريف در مسجد الاقصي را هم مي‌توان اضافه كرد.
با اين وجود، سياست خارجي تهران در برابر اين روابط خليج فارس و چين، گزينه‌هاي محدودي دارد. چين براي اولين‌بار تلاش كرد يكي از شركاي استراتژيك خود را به قيمت شريك ديگر خشنود كند و از سياست هميشگي رفتار متوازن و متعادل با ايران و كشورهاي عربي شوراي همكاري خليج فارس فاصله گرفته است.
حميدرضا عزيزي، كارشناس روابط بين‌الملل به المانيتور مي‌گويد كه موضع چين در مورد جزاير سه‌گانه به شكلي بي‌سابقه بر روابط ايران و چين تاثير مي‌گذارد. پكن و مسكو مي‌دانند كه ايران هيچ جايگزيني ندارد. اين اتفاق نقطه عطفي در رابطه تهران و پكن بود، نقطه عطفي ميان يك مشاركت استراتژيك با چين تا رابطه‌اي كه شايد در آن بيشتر ايران به چين اتكا كرده باشد.
البته در همين فضا چند نشانه از بهبود روابط هم وجود دارد. اولين خط كشتيراني كه چين را به بندر چابهار ايران متصل مي‌كند، در ماه جاري با پهلوگيري يك كشتي كانتينري در بندر جنوبي ايران افتتاح شد. چندي پيش چين اولين سركنسولگري خود را در بندرعباس كه مركز استان هرمزگان ايران است، افتتاح كرد. اما به دلايل مختلف، پكن نيز طرح B خود را راه‌اندازي كرده است. يكي از دلايل اين است كه كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس تحت تحريم نيستند و بازاري باثبات براي سرمايه‌گذاري هستند.
شكست مذاكرات براي احياي برجام به ايران آسيب رسانده است. با برجام در هاله‌اي از ابهام، آينده براي ايران نامشخص و اجراي توافق 25 ساله تقريبا غيرممكن است. حميدرضا عزيزي در اين باره مي‌گويد: احتمالا شاهد تحريم‌هاي بين‌المللي عليه ايران خواهيم بود و در نتيجه شركت‌هاي چيني تلاش خواهند كرد از تحريم‌هاي ثانويه خودداري كنند.
يك ديپلمات اروپايي مستقر در اسلام‌آباد كه به شرط ناشناس ماندن با المانيتور صحبت كرده، مي‌گويد كه سفر شي جين پينگ به عربستان سعودي در تهران مورد بي‌توجهي قرار نگرفته و اتفاقا كاملا رصد شد. واكنش كمال خرازي، وزير امور خارجه پيشين ايران و رييس شوراي عالي روابط خارجي، نارضايتي و «آشفتگي عميق» ايران را در زماني كه طرف ايراني «بر تقويت روابط با پكن متمركز شده بود» تاييد كرد. خرازي موضع چين در مورد تماميت ارضي ايران در رابطه با جزاير را اشتباه خوانده و آن را با موضوع تايوان مقايسه كرد. با اين همه به نظر مي‌رسد تهران و چين احتمالا روابط خود را همچنان به سبك و سياق سابق ادامه مي‌دهند. ايران هيچ علاقه‌اي به ايجاد تغيير در رويكرد نگاه به شرق ندارد به خصوص كه اين روزها گرفتار نوعي انزواي بين‌المللي هم شده است. پوشش مطلوب رسانه‌هاي چيني از افتتاح سركنسولگري چين در بندرعباس نشانه تمايل براي غلبه بر سوءتفاهم‌هاي به وجود آمده بود.
معاون نخست وزير چين پس از سفر شي جين پينگ به عربستان سعودي، به ايران و امارات سفر كرد. او در تهران راه‌هاي تقويت مشاركت استراتژيك دو كشور در قالب توافق موجود 25 ساله را مورد بحث و بررسي قرار داد. البته ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور ايران در ديدار با اين مقام چيني از موضع رييس‌جمهور اين كشور گلايه كرده و تاكيد داشت كه چين بايد اين موضع نادرست را تصحيح كند.