داستان يك خداحافظي مسوولانه

محمدحسين   لطف‌الهي

حمله نژادپرستانه عليه مهاجران مسلمان، فوران مرگبار آتشفشان، همه‌گيري بيماري كوويد 19 و مشكلات اقتصادي چالش‌هايي بود كه جاسيندا آردرن، نخست‌وزير نيوزيلند در طول نزديك به 6 سال اداره دولت با آنها دست و پنجه نرم كرد اما او روز پنجشنبه 19 ژانويه درحالي اعلام كرد «به دلايل شخصي» به زودي از جايگاه نخست‌وزيري كناره‌گيري مي‌كند كه بسياري از كارشناسان و سياستمداران در نيوزيلند معتقدند «آزارها، تهديدها و برخوردهاي جنسيت‌زده» يكي از دلايل آردرن براي كناره‌گيري بوده است. جاسيندا آردرن مي‌گويد به هيچ‌وجه از تصميمي كه گرفته پشيمان نيست و پس از مدت‌ها يك شب توانسته آرام و راحت بخوابد. او روز پنجشنبه 19 ژانويه اعلام كرد كه ظرف چند هفته آينده از اين مقام كنار مي‌رود تا رهبر جديدي زمام امور كشور را به دست بگيرد. آردرن در يك كنفرانس رسانه‌اي گفت كه دوره نخست‌وزيري او روز ۷ فوريه (۹ بهمن) به پايان مي‌رسد و انتظار دارد كه در آن زمان نخست‌وزير جديد حزب كارگر سوگند ياد كند. او با اين حال تاكيد كرد كه «با توجه به شرايط، اين روند مي‌تواند زودتر انجام شود.» نخست‌وزير نيوزيلند با اشاره به اينكه به دلايل شخصي كنار مي‌رود، گفت: «رهبري يك كشور عالي‌ترين شغلي است كه هر فردي مي‌تواند داشته باشد، اما در عين حال چالش‌برانگيزترين شغل نيز هست.» او در ادامه افزود: «شما نمي‌توانيد و نبايد اين كار را انجام دهيد، مگر اينكه مخزن انرژي لبريزي داشته باشيد، همراه با مقداري ذخيره براي چالش‌هاي برنامه‌ريزي نشده و غيرمنتظره.» خانم آردرن گفت كه او ديگر به اندازه كافي انرژي در مخزن ندارد كه بتواند در اين مقام به خوبي خدمت كند. در سال 2017، آردرن كه به تازگي 37 ساله شده بود توانست با پيروزي در انتخابات به نخست‌وزير نيوزيلند و جوان‌ترين رهبر زن در جهان تبديل شود. او نيوزيلند را از موقعيت‌هاي بحراني زيادي نظير همه‌گيري ويروس كرونا، حملات تروريستي و فوران آتشفشان عبور داد و اين بحران‌ها را به نحوي مديريت كرد كه همچنان يكي از محبوب‌ترين شخصيت‌هاي سياسي در نيوزيلند به حساب مي‌آيد. برخي شخصيت‌هاي سياسي و متحدان سياسي خانم آردرن مي‌گويند حجم اذيت و آزار فزاينده‌اي كه او با آن مواجه بود از جمله دلايل اصلي آردرن براي كناره‌گيري بود. هلن كلارك، نخست‌وزير سابق نيوزيلند مي‌گويد از شنيدن خبر استعفاي آردرن «عميقا ناراحت» شده است: «فشارها بر نخست‌وزيران كه اداره دولت را برعهده دارند هميشه زياد است اما در اين دوره كه شبكه‌هاي اجتماعي نفوذ زيادي دارند و اخبار 24 ساعته در حال به‌روزرساني است، جاسيندا با سطحي از نفرت‌پراكني و ابراز تنفر مواجه شد كه براساس تجربه من در اين كشور بي‌سابقه است.» او تاكيد كرد كه جامعه نيوزيلند بايد يك بازنگري اساسي در نحوه فعاليت در عرصه سياسي داشته باشد. دبي انگاروا-پاكر، يكي از رهبران حزب مائوري نيز ضمن قدرداني از «خدمات و فعاليت‌هاي صادقانه» جاسيندا آردرن گفت كه او با حملات «بسيار زشتي» مواجه بود: «اين يك روز بسيار غم‌انگيز براي سياست است كه در آن يك رهبر برجسته به دليل حملات شخصي و توهين‌هاي مداوم از سمت خود كناره‌گيري مي‌كند.» به گفته  انگاروا-پاكر، خانواده جاسيندا آردرن در طول سال‌هاي قبل و به ويژه دو سال گذشته در برابر زشت‌ترين و بدترين حملاتي كه يك سياستمدار و خانواده‌اش ممكن است با آن روبه‌رو شوند مقاومت كردند.

روزنامه گاردين درباره اين مساله مي‌نويسد: «روند حملات و تهديدها عليه آردرن رو به افزايش بود. بيشترين حملات از جانب گروه‌هاي طرفدار تئوري توطئه و ضد واكسن‌‌‌ها صورت مي‌گرفت كه با سياست‌هاي دولت درخصوص اجباري كردن تزريق واكسن و قرنطينه مخالف بودند.»
جاسيندا آردرن اين مساله را دليل اصلي نمي‌داند اما تاثيرگذاري آن را انكار نمي‌كند: «من نمي‌خواهم اين تصوير را از خود به جاي بگذارم كه ناملايمتي‌هايي كه انسان‌ها در عالم سياست با آن روبه‌رو هستند، دليل كناره‌گيري از صحنه است. بله اين مساله تاثير دارد، به هر حال ما انسان هستيم اما اين مساله پايه و اساس اصلي تصميم من نبود.» او مي‌افزايد: «تصميماتي كه بايد گرفته مي‌شد سخت و طاقت‌فرسا بوده است. مي‌دانم كه اين منصب چه چيزهايي مي‌طلبد و مي‌دانم كه ديگر آن‌قدر در توان ندارم كه بتوانم عدالت را برقرار كنم. مساله به همين سادگي است.»
به جرم زن بودن
نگاهي به تاريخچه حملات عليه آردرن نشان مي‌دهد كه او واقعا و تنها به دليل «زن بودن» بارها و بارها مورد حمله قرار گرفته است. روزنامه واشنگتن‌پست نوشته است كه جاسيندا آردرن نيز مانند بسياري از رهبران زن در جهان از آزار و اذيت‌هايي كه افراد و گروه‌هايي با نگاه جنسيت‌زده بر آنها تحميل كرده‌اند رنج مي‌برد. اين آزارها و رفتارهاي جنسيت‌زده تنها به فضاي آنلاين بازنمي‌گشت. به نوشته اين روزنامه، در سال 2012 زماني كه آردرن به عنوان يك نماينده پارلمان فعاليت مي‌كرد با توهين يكي از همكارانش مواجه شد كه به او گفت «خفه‌شو عزيزم.» مدت كوتاهي پس از آنكه او به عنوان نخست‌وزير انتخاب شد، گرت مورگان، اقتصاددان شناخته‌شده نيوزيلندي در توييتر نوشت كه آردرن بايد ثابت كند كه چيزي بيشتر از «خوكي كه از رژلب استفاده كرده» است. در زمان نخست‌وزيري نيز جاسيندا آردرن بارها ازسوي نويسندگان و فعالان رسانه‌اي مورد توهين قرار گرفت. برخي به او لقب «خاله سيندي» داده بودند. «سيندي» اسم مخففي است كه برخي در كودكي جاسيندا آردرن را با آن خطاب مي‌كردند اما نخست‌وزير فعلي نيوزيلند آن را دوست نداشت. برخي ديگر نخست‌وزير نيوزيلند را «عزيزم» مي‌خواندند و برخي ديگر با نام «كمونيست زيبا» از او ياد مي‌كردند. يكي از مجريان فاكس‌نيوز، رسانه محبوب راستگرايان افراطي در ايالات متحده در تحليل و بررسي مساله كناره‌گيري جاسيندا آردرن، او را «زني با دندان‌هاي بزرگ» لقب داد. در يكي از مشهورترين نمونه‌ها، در كنفرانس خبري مشترك آردرن با سانا مارين نخست‌وزير فنلاند كه او نيز يكي از اهداف حملات زن‌ستيزانه است يك خبرنگار مرد از آنها پرسيد: «بسياري از مردم مي‌خواهند بدانند آيا شما به اين دليل باهم ديدار كرده‌ايد كه زن هستيد و تقريبا در يك سن و سال توانسته‌ايد به قدرت برسيد يا واقعا اين ديدار شما نتايجي براي روابط دو كشور در پي دارد؟» آردرن كه آشكارا از اين سوال متعجب شده بود پاسخ داد: «من تعجب مي‌كنم. آيا واقعا كسي از باراك اوباما (رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده) و جان كي (نخست‌وزير سابق نيوزيلند كه روز تولد او 5 روز با تولد اوباما فاصله دارد) به دليل همسن بودن چنين سوالي را مي‌پرسيد؟ اينكه دو زن با يكديگر ديدار مي‌كنند به اين دليل نيست كه همجنس هستند.» براساس آمارهايي كه سازمان ملل متحد منتشر كرده، زنان در عرصه سياست در جهان حضور به‌مراتب كمتري نسبت به مردان دارند به‌طوري كه در سال 2022، تنها 28 كشور در جهان از سوي رهبران زن نمايندگي مي‌شوند. سازمان ملل متحد مي‌گويد با روند فعلي، برابري جنسيتي در عرصه سياست دست‌كم تا 130 سال آينده محقق نخواهد شد. آردرن در سال 2018، در شرايطي كه نخست‌وزير بود فرزند خود را به دنيا آورد و به دومين زني تبديل شد كه حين اداره دولت فرزندش را به دنيا مي‌آورد. سفر او به نيويورك و حضور در مجمع عمومي سازمان ملل متحد با فرزند سه ماهه‌اش توجه بسياري از رسانه‌ها را به خود جلب كرده بود. او مي‌گويد دوست دارد در آينده به عنوان «يك رهبر خوب» به ياد آورده شود نه يك «رهبر زن خوب».
كناره‌گيري در چه شرايطي؟
براساس نظرسنجي‌هاي منتشر شده در ماه‌هاي اخير حزب كارگر نيوزيلند، حزب متبوع جاسيندا آردرن با افت محبوبيت در برابر رقيب سرسخت خود رو به رو بود اما با اين حال، كماكان آردرن يكي از محبوب‌ترين سياستمداران در اين كشور به حساب مي‌آمد. اسكاي‌نيوز نوشته است براساس نظرسنجي اخير يونيون-كريا كه تنها چند روز پيش از كناره‌گيري خانم آردرن انجام شده، محبوبيت حزب كارگر با افت 1.4درصدي نسبت به ماه دسامبر به 31.7درصد رسيده بود در حالي كه نتايج اين نظرسنجي محبوبيت حزب ملي نيوزيلند به عنوان اصلي‌ترين رقيب حزب كارگر را 37.2درصد نشان مي‌داد. گاردين در پايان سال 2022 نوشته بود: «در حالي كه مديريت موفق كوويد از حافظه جمعي پاك مي‌شد، مردم به‌ طور بدبينانه‌اي به آينده كشور نگاه مي‌كردند. براساس نتايج نظرسنجي‌ها در سال 2021، بيش از 70درصد مردم از عملكرد دولت و مسير حركت كشور راضي بودند اما اين رقم در پايان سال 2022 به حدود 30درصد رسيد.» استفان كالينسون، تحليلگر شبكه خبري سي‌ان‌ان نوشته است كه جاسيندا آردرن به عنوان رهبري كه به نمادي از ترقي‌خواهي -در دوره‌اي كه سياستمداراني نظير دونالد ترامپ در جهان به قدرت مي‌رسيدند- توانست عملكرد موفقي از خود به جاي بگذارد تحسين‌ بسياري از جمله در خارج از نيوزيلند را برانگيخته بود. به نوشته او، «براي بسياري از روساي جمهوري و نخست‌وزيرها، جاه‌طلبي و ميل به باقي‌ماندن در قدرت كار را به جايي مي‌رساند كه آنها از واگذاري داوطلبانه قدرت سر باز مي‌زنند.» كالينسون در تحليل خود جاسيندا آردرن را به جرج واشنگتن تشبيه مي‌كند و مي‌نويسد: «درست مانند امروز آردرن، جرج واشنگتن رييس‌جمهور ايالات متحده فهميد كه در يك دموكراسي، سخت‌ترين كار به دست آوردن قدرت نيست بلكه دانستن زمان واگذاري آن است.»
نيوزيلند در ماه اكتبر يك انتخابات سراسري خواهد داشت و تحليلگران مي‌گويند حزب كارگر هنوز شانس بسيار خوبي براي تغيير فضا و پيروزي در انتخابات داشت اما آردرن ترجيح داد از قدرت كناره‌گيري كند و يك چهره جديد حزب را در انتخابات سراسري هدايت كند.
اقتصاد رو به افول
بزرگ‌ترين عاملي كه باعث شد از محبوبيت جاسيندا آردرن كاسته شود، مساله اقتصاد است. براساس آمارهاي دولتي، نرخ تورم در نيوزيلند در حال حاضر 7.2درصد است و پيش‌بيني مي‌شود در پايان سال و به دليل سياست‌هايي كه براي كنترل تورم اتخاذ شده اين كشور با نوعي ركود خفيف روبه‌رو شود. افزايش نرخ سوخت و مواد غذايي از جمله مواردي بوده كه نارضايتي عمومي را افزايش داده است. در طول يك سال نرخ مواد غذايي در نيوزيلند به صورت ميانگين 10.7درصد افزايش يافته بود. شان ته‌پو، تحليلگر سياسي به روزنامه گاردين در اين باره مي‌گويد: «شما ممكن است ساعت‌ها درخصوص نقش عوامل خارجي نظير جنگ اوكراين در افزايش تورم توضيح دهيد اما اين توضيحات هيچ تاثيري روي نگاه راي‌دهندگان نخواهد داشت. آنها هر بار كه براي خريد مواد غذايي پول پرداخت مي‌كنند يا هر بار كه باك بنزين ماشين‌شان را پر مي‌كنند به عملكرد دولت فكر مي‌كنند.»
روزنامه نيويورك تايمز نيز نوشته است كه بدتر شدن وضعيت در حوزه‌هاي مسكن و بهداشت و درمان در ماه‌هاي اخير نيز از جمله عوامل افت محبوبيت حزب كارگر بود.
كانديداهاي جايگزيني آردرن
از گزينه‌هاي مختلفي براي جايگزيني جاسيندا آردرن، نخست‌وزير نيوزيلند نام برده مي‌شود. براساس گزارش وبسايت بي‌بي‌سي، كريس هيپكينز كه در حال حاضر مسووليت اداره آموزش و پرورش و پليس را برعهده دارد، محتمل‌ترين گزينه براي جايگزيني آردرن است. كريس هيپكينز 44 ساله است و در نوامبر 2020 به عنوان وزير مقابله با كوويد 19 منصوب شد و روند مقابله با اين بيماري در نيوزيلند را رهبري كرد. كايري آلان، 39 ساله وزير فعلي دادگستري از ديگر كساني است كه از او به عنوان يك گزينه براي نخست‌وزيري نام برده مي‌شود. مايكل وود، 42 ساله، وزير حمل و نقل و ايمني محل كار نيز در ليست جانشينان احتمالي قرار دارد. راي‌گيري براي انتخاب نخست‌وزير جديد روز يكشنبه 22 ژانويه انجام خواهد شد.

برخي شخصيت‌هاي سياسي و متحدان سياسي خانم آردرن مي‌گويند حجم اذيت و آزار فزاينده‌اي كه او با آن مواجه بود از جمله دلايل اصلي نخست‌وزير نيوزيلند براي كناره‌گيري بود. هلن كلارك، نخست‌وزير سابق نيوزيلند مي‌گويد از شنيدن خبر استعفاي آردرن «عميقا ناراحت» شده است: «فشارها بر نخست‌وزيران كه اداره دولت را برعهده دارند هميشه زياد است اما در اين دوره كه شبكه‌هاي اجتماعي نفوذ زيادي دارند و اخبار 24 ساعته در حال به‌روزرساني است، جاسيندا با سطحي از نفرت‌پراكني و ابراز تنفر مواجه شد كه براساس تجربه من در اين كشور بي‌سابقه است.» او تاكيد كرد كه جامعه نيوزيلند بايد يك بازنگري اساسي در نحوه فعاليت در عرصه سياسي داشته باشد.
استفان كالينسون، تحليلگر سي‌ان‌ان نوشته است كه جاسيندا آردرن به عنوان رهبري كه به نمادي از ترقي‌خواهي تبدیل شده بود -در دوره‌اي كه سياستمداراني نظير ترامپ به قدرت مي‌رسيدند- توانست عملكرد موفقي از خود به جاي بگذارد، تحسين‌ بسياري از جمله در خارج از نيوزيلند را برانگيخته بود. به نوشته او، «براي بسياري از روساي جمهوري و نخست‌وزيرها، جاه‌طلبي و ميل به باقي‌ماندن در قدرت كار را به جايي مي‌رساند كه آنها از واگذاري داوطلبانه قدرت سر باز مي‌زنند.» كالينسون در تحليل خود جاسيندا آردرن را به جرج واشنگتن تشبيه مي‌كند و مي‌نويسد: «درست مانند امروز آردرن، جرج واشنگتن فهميد كه در يك دموكراسي، سخت‌ترين كار به دست آوردن قدرت نيست بلكه دانستن زمان واگذاري آن است.»