از گروه واگنر چه می‌دانیم؟
درباره یک گروه شبه نظامی روسی که جای پایش را در لیبی،مالی
و حالا بورکینافاسو محکم کرده است
محمدحسين لطف‌الهي
دولت نظامي بوركينافاسو از نيروهاي نظامي فرانسه كه در اين كشور آفريقايي مستقرند خواسته است تا هرچه زودتر بوركينافاسو را ترك كنند؛ اقدامي كه فضا را براي افزايش نفوذ مسكو و شبه‌نظاميان نزديك به كرملين در اين كشور باز خواهد كرد.
پس از طرح اين درخواست از سوي بوركينافاسو، امانوئل مكرون رييس‌جمهور فرانسه روز يكشنبه گفت كه پاريس منتظر شفاف‌سازي از سوي واگادوگو است. خبرگزاري فرانسه گزارش داده براساس نامه ديپلماتيكي كه به رويت اين خبرگزاري رسيده، به سربازان فرانسوي گفته شده بايد تا پيش از يك ماه آينده بوركينافاسو را ترك كرده باشند.
مكرون تاكيد كرده است كه دولت فرانسه بايد با احتياط با اين مساله برخورد كند و از ابراهيم ترائوره، رهبر دولت نظامي جديد بوركينافاسو خواسته تا رسما و علنا درباره موضوع حضور نظاميان فرانسوي موضع بگيرد.
به نوشته فرانس‌پرس، براساس نامه‌اي كه براي مقام‌هاي فرانسوي ارسال شده، دولت بوركينافاسو به صورت يكجانبه به توافقنامه امنيتي با فرانسه كه در سال 2018 منعقد شده بود پايان داده است. تاريخ درج شده روي نامه چهارشنبه 18 ژانويه است و اين يعني نظاميان فرانسوي حداكثر تا 18 فوريه مي‌توانند در اين كشور آفريقايي حضور داشته باشند. اين خبرگزاري اعلام كرده متن نامه را يك منبع ديپلماتيك از بوركينافاسو به آنها رسانده و يك منبع نزديك به دولت فرانسه آن را تاييد كرده است.
اين منبع نزديك به دولت فرانسه گفته هدف بوركينافاسو قطع روابط با فرانسه نيست و اين نامه صرفا همكاري‌هاي نظامي را تحت تاثير قرار مي‌دهد.
نظاميان فرانسوي چرا در بوركينافاسو حضور دارند؟
برمبناي داده‌هاي ارايه شده از سوي كاخ اليزه، 400 نيروي ويژه فرانسوي براي مبارزه با گروه‌هاي جهادي در بوركينافاسو مستقرند. در ماه‌هاي اخير و پس از روي كار آمدن يك دولت نظامي جديد پس از كودتا، روابط ميان فرانسه و بوركينافاسو رو به سردي گراييده و چندين‌بار اعتراضاتي در اين كشور براي اخراج سفير و سربازان فرانسوي برپا شده است. به گزارش وبگاه «راديو بين‌المللي فرانسه» صدها نفر روز جمعه 20 ژانويه با حمل پلاكاردهايي با شعارهايي همچون «ارتش فرانسه خارج شو» در ميداني در مركز شهر «واگادوگو» پايتخت بوركينافاسو تجمع كردند. محمد سينون يكي از سران اصلي گروهي كه اين تظاهرات را برگزار كرد، گفت كه اين تظاهرات براي نشان دادن حمايت از ابراهيم ترائوره رهبر حكومت نظامي بود. او افزود: «ما يك جنبش پان آفريقايي و خواهان همكاري بين بوركينافاسو و روسيه و همچنين تقويت دوستي و همكاري با گينه و مالي هستيم.» براساس اين گزارش، پوسترهاي بزرگي ازروساي جمهور مالي و گينه و همچنين «ولاديمير پوتين» رييس‌جمهور روسيه، توسط معترضان حمل شد و تظاهرات‌كنندگان خروج سفير فرانسه در اين كشور را خواستار شدند. در اكتبر گذشته نيز تظاهرات‌كنندگان ضد فرانسوي مقابل سفارت فرانسه در اوگادوگو تجمع كردند و مركز فرهنگي فرانسه مورد حمله قرار گرفت. تظاهرات ديگري مقابل سفارت فرانسه در ماه بعد انجام شد. فرانسه متهم به دخالت در اين كشور آفريقايي است. وزارت امور خارجه فرانسه چندي قبل دست داشتن پاريس در رخدادهاي اخير بوركينافاسو و كودتاي جديد كه عليه رهبر نظامي كودتاچي سابق اين كشور اتفاق افتاد را رد كرد. دو كشور بوركينافاسو و مالي در سال‌هاي اخير درگير نبرد با گروه‌هاي جهادي بوده‌اند كه بخش‌هايي از خاك اين كشورها را اشغال كرده و به عمليات‌هاي تروريستي مشغولند. ترائوره، رييس دولت نظامي بوركينافاسو كه با كودتا بر سر كار آمده وعده داده است كه تا سال 2024، مناطق اشغال شده از سوي گروه‌هاي جهادي را آزاد و انتخابات آزاد و عادلانه برگزار مي‌كند. اين دومين كودتاي نظامي در بوركينافاسو طي هشت ماه بود.
بوركينافاسو با شبه‌نظاميان واگنر همكاري مي‌كند؟
شواهد زيادي وجود دارد كه بوركينافاسو تلاش دارد خلأ خروج نظاميان فرانسوي و ارتش‌هاي غربي را از طريق همكاري با شبه‌نظاميان گروه واگنر پر كند.
گروه واگنر يك گروه شبه‌نظامي وابسته به كرملين است كه حضور فعالي در آفريقا دارد و در ازاي دريافت دستمزدهاي كلان يا حق امتياز تجارت‌هاي پرسود براي دولت‌هاي محلي در اين منطقه مبارزه مي‌كند.
آپولينر كيلم دي تامبلا، نخست‌وزير بوركينافاسو هفته گذشته پس از ديدار با سفير روسيه اعلام كرد كه همكاري با روسيه و انتخاب روسيه به عنوان شريك اصلي يك انتخاب معقول در شرايط پوياي فعلي است. او همچنين گفت كه «بوركينافاسو و روسيه بايد روابط خود را تقويت كنند.»
نخست‌وزير بوركينافاسو در اوايل ماه دسامبر نيز به مسكو سفر كرده بود تا با مقام‌هاي ارشد روسيه ديدار كند.
در اواسط ماه دسامبر، رييس‌جمهور غنا - همسايه جنوبي بوركينافاسو- در يك نشست خبري مشترك با وزير خارجه امريكا اعلام كرد اين كشور مستنداتي دراختيار دارد كه نشان مي‌دهد بوركينافاسو نيز مانند همسايه شمالي خود مالي در پي همكاري با شبه‌نظاميان روسي است و براي پرداخت حقوق آنها امتياز بهره‌برداري از يك معدن مهم طلا در جنوب اين كشور را دراختيار واگنر قرار داده است.
هم مالي و هم بوركينافاسو پيوندهاي عميق نظامي خود با پاريس را به عنوان يك نيروي استعماري تاريخي قطع كرده‌اند. ساير كشورهاي غربي معتقدند اين متمايل شدن كشورهاي آفريقايي به روسيه به هيچ‌وجه براي منطقه مفيد نيست. اندرو ميشل، وزير توسعه و امور آفريقاي بريتانيا اخيرا پس از سفري كه به غنا داشت، گفت كه «حضور شبه‌نظاميان روس در منطقه غرب آفريقا براي لندن بسيار نگران‌كننده است.» او همچنين تاكيد كرد كه اين حضور «نه سازنده و نه مفيد و كمك‌كننده است.» بي‌بي‌سي نوشته است كه همكاري‌هاي نظامي مالي و شبه‌نظاميان واگنر از ماه آگوست 2022 آغاز شد؛ زماني كه همكاري‌هاي نظامي فرانسه و مالي پس از يك دهه پايان يافت. به گزارش اين شبكه خبري، شبه‌نظاميان واگنر در ليبي، جمهوري آفريقاي مركزي و موزامبيك حضور نظامي دارند. مقام‌هاي بوركينافاسو همكاري با گروه شبه‌نظامي واگنر را تكذيب مي‌كنند و معتقدند چنين اخباري برساخته كساني است كه با مردم بوركينافاسو مشكل دارند.
سابقه سياه حقوق بشري گروه واگنر در آفريقا
صرف افزايش نفوذ روسيه نيست كه نگراني‌هايي را
در پي دارد. سوابق گروه شبه‌نظامي واگنر در آفريقا نشان مي‌دهد كه امكان بروز فجايع انساني در بوركينافاسو وجود دارد. يافته‌هاي تحقيقات بازرسان سازمان ملل متحد در سال 2022 نشان مي‌داد «مزدورهايي» كه در قالب «تمرين‌دهنده‌هاي نظامي غيرمسلح» از سوي روسيه به آفريقاي مركزي، يكي از فقيرترين كشورهاي قاره آفريقا اعزام شده‌اند، طي يك عمليات بزرگ نظامي كه چند ماه قبل برگزار شد، تعدادي از غيرنظاميان را كشته‌اند، خانه‌ها و اموال آنان را غارت كرده و نمازگزاران يك مسجد را به گلوله بسته‌اند.
شرح اين اتهامات در گزارشي براي شوراي امنيت سازمان ملل متحد مستندسازي شده است. بازرسان در اين گزارش، روايت كرده‌اند كه جمهوري آفريقاي مركزي، كشوري فقير اما سرشار از منابع معدني چگونه پس از قريب به يك دهه جنگ داخلي، به ميداني براي تاخت و تاز روسيه تبديل شده است. براساس اين گزارش، مزدوران روسي كه در كسوت مستشاران نظامي غيرمسلح به آفريقاي مركزي فرستاده شده‌اند، در ماه‌هاي ژانويه و فوريه نيروهاي نظامي اين كشور را در جريان عملياتي كه براي بيرون راندن گروهي از شورشيان از تعدادي از شهرهاي بزرگ آفريقاي مركزي سازماندهي شده بود رهبري مي‌كردند. آنها همچنين با مستقر شدن در تعدادي از بزرگ‌ترين معادن الماس اين كشور، اختيار يكي از اصلي‌ترين منابع تامين مالي يكي از فقيرترين كشورهاي قاره سياه را دراختيار دارند. در گزارش تحقيقي بازرسان سازمان ملل كه براساس فيلم‌ها، تصاوير و گفت‌وگو با شاهدان و مقامات محلي گردآوري شده، جنايات منتسب به روس‌ها شامل مواردي نظير «استفاده بيش از حد از زور»، «كشتار بدون درنظر گرفتن نظامي يا غيرنظامي بودن افراد»، «اشغال مدارس» و «غارت در ابعاد وسيع حتي غارت سازمان‌هاي حقوق بشري» مستقر در اين كشور آفريقايي مي‌شود. به نمونه‌هاي زيادي از رفتارهاي ناقض حقوق بشر شبه‌نظاميان واگنر در اين گزارش سازمان ملل متحد اشاره شده بود. در يك نمونه، در دسامبر 2020، مستشاران روس در يك ايست بازرسي، يك كاميون را به گلوله بستند كه در اثر اين اقدام، سه غيرنظامي كشته و 15 نفر زخمي شدند. در نمونه‌اي ديگر در ماه فوريه، حمله روس‌ها به گروهي شورشي در مسجد تكوا در شهر بامباري كه در ميان نمازگزاران پنهان شده بودند باعث شد دست‌كم 6 نمازگزار كشته شوند. در بخشي ديگر از گزارش به كشتن دست‌كم پنج غيرنظامي از جمله دو مرد معلول اشاره شده و آمده است كه نيروهاي روس در بازديد و بازرسي از خانه‌ها اموال بسياري از شهروندان عادي را غارت كرده‌اند.
برمبناي داده‌هاي ارايه شده از سوي كاخ اليزه، 400 نيروي ويژه فرانسوي براي مبارزه با گروه‌هاي جهادي در بوركينافاسو مستقرند. در ماه‌هاي اخير و پس از روي كار آمدن يك دولت نظامي جديد پس از كودتا، روابط ميان فرانسه و بوركينافاسو رو به سردي گراييده و چندين‌بار اعتراضاتي در اين كشور براي اخراج سفير و سربازان فرانسوي برپا شده است. ترائوره، رييس دولت نظامي بوركينافاسو كه با كودتا بر سر كار آمده وعده داده تا سال 2024، مناطق اشغال شده از سوي گروه‌هاي جهادي را آزاد و انتخابات آزاد و عادلانه برگزار مي‌كند. اين دومين كودتاي نظامي در بوركينافاسو طي هشت ماه بود.
صرف افزايش نفوذ روسيه نيست كه نگراني‌هايي را در پي دارد. سوابق گروه شبه‌نظامي واگنر در آفريقا نشان مي‌دهد كه امكان بروز فجايع انساني در بوركينافاسو وجود دارد. يافته‌هاي تحقيقات بازرسان سازمان ملل متحد در سال 2022 نشان مي‌داد «مزدورهايي» كه در قالب «تمرين‌دهنده‌هاي نظامي غيرمسلح» از سوي روسيه به آفريقاي مركزي، يكي از فقيرترين كشورهاي قاره آفريقا اعزام شده‌اند، طي يك عمليات بزرگ نظامي كه چند ماه قبل برگزار شد، تعدادي از غيرنظاميان را كشته‌اند، خانه‌ها و اموال آنان را غارت كرده و نمازگزاران يك مسجد را به گلوله بسته‌اند. شرح اين اتهامات در گزارشي براي شوراي امنيت سازمان ملل متحد مستندسازي شده است.