از جاخالي امريكا تا پذيرش مسووليت خطرناك اوكراين
رسانه‌هاي امريكايي و اسراييلي حمله به يكي از مجتمع‌هاي كارگاهي وزارت دفاع در استان اصفهان را كار اسراييل مي‌دانند
گروه ديپلماسي
كار كار اسراييل بود يا ايالات متحده يا پاي ائتلافي در ميان است كه اوكراين هم مي‌تواند بخشي از آن باشد؟
72 ساعت پس از حمله ناموفق به يكي از مجتمع‌هاي كارگاهي وزارت دفاع در استان اصفهان، پنتاگون مي‌گويد ما دخالتي در اين عمليات نداشتيم، رژيم اسراييل كم و بيش همان سياست ابهام را در پيش گرفته اما منابع امريكايي به وال استريت ژورنال گفته‌اند كار كار اسراييل بود، ميخاييل پودولياك، مشاور رييس‌جمهور اوكراين هم با اشاره به اين عمليات به نوعي به تهران هشدار داد.
در حالي كه حملات خرابكارانه اسراييل به اهداف ايراني مسبوق به سابقه است آنچه اين وضعيت را كمي متفاوت‌تر از قبل كرد باز شدن پاي اوكراين به اين پرونده است. جمهوري اسلامي ايران در حداقل شش ماه اخير با اتهام سنگيني از سوي اوكراين، كشورهاي اروپايي و ايالات متحده روبرو شده است: كمك به روسيه در جنگ اوكراين از طريق صادرات پهپاد. حسين اميرعبداللهيان وزير خارجه ايران تاكنون بارها اعلام كرده كه ميان ايران و روسيه همكاري نظامي وجود دارد اما سابقه ارسال اين پهپادها به پيش از آغاز جنگ اوكراين بازمي‌گردد و مسكو هم متعهد شده كه از آنها در جنگ اوكراين استفاده نكند. در اين ميان روسيه نيز غرب را به پرونده‌سازي و بهانه‌جويي متهم كرده و اصرار دارد كه از پهپادهاي ايراني در جنگ استفاده نكرده است. به گفته وزير خارجه ايران، هيات‌هاي كارشناسي از اوكراين و ايران تاكنون يك بار با ميانجي‌گري عمان در اين كشور باهم ديدار كرده‌اند اما طرف مقابل مدرك ادله‌پسندي درباره استفاده شدن از پهپادهاي ايراني ارايه نكرده است.
در چنين شرايطي زماني كه وزارت دفاع جمهوري اسلامي ايران اعلام كرد شامگاه هشتم بهمن حمله ناموفق با استفاده از ريزپرنده به يكي از مجتمع‌هاي كارگاهي وزارت دفاع صورت گرفت نام اوكراين نيز در گمانه‌زني‌ها در كنار نام اسراييل قرار گرفت.
اين حمله ساعاتي پس از آن صورت گرفت كه رون بروزور، سفير جديد اسراييل در آلمان در يك مصاحبه از همكاري تنگاتنگ تل‌آويو با كي‌يف خبر داده و ادعا كرد كه ما بيشتر از آنچه معمولا گمان مي‌رود، براي كمك به اوكراين تلاش مي‌كنيم. او در بخش‌هاي ديگري از سخنانش ادعا كرد: «ارتش اسراييل به شكل متناوب مانع از ارسال تسليحات از ايران به سوريه و لبنان مي‌شود و اين امر شامل موشك‌ها و پهپادهاي ايراني مورد استفاده روسيه در اوكراين هم مي‌شود، از همين روي ما به اوكراين كمك مي‌كنيم هرچند كه اين امر پشت پرده باشد.»
در چنين شرايطي زماني كه ميخاييل پودولياك، مشاور رييس‌جمهور اوكراين در صفحه توييتر خود مدعي شد كه حمله اخير به مجتمع كارگاهي در اصفهان «ارتباط مستقيم» با جنگ اوكراين دارد، صداي اعتراض‌ها در تهران بلند شد. ميخاييل پودولياك خطاب به ايران نوشت: «ما به شما هشدار داديم و منطق جنگ به هيچ‌كس رحم نمي‌كند.»
ساعاتي پس از اين توييت، كاردار سفارت اوكراين در تهران توسط رييس اداره سياسي در حوزه اورآسيا به وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران احضار شد. در اين ديدار مسوول ايراني ضمن تسليم يادداشت رسمي به كاردار سفارت اوكراين، خواستار توضيح رسمي و فوري از سوي دولت اوكراين در اين رابطه شد. كاردار اوكراين ضمن ابراز اميدواري از عدم تكرار چنين مواضعي گفت: مراتب را فورا به دولت متبوع خود منعكس و پاسخ دريافتي را به وزارت امور خارجه ارايه خواهد كرد.
سخنگوي وزارت امور خارجه با محكوم كردن موضع خصمانه و تحريك‌آميز مشاور دفتر رياست‌جمهوري اوكراين در خصوص اقدام مخرب اخير عليه يك مركز نظامي در اصفهان را مشكوك توصيف كرد.
ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت امور خارجه نيز با محكوم كردن موضع خصمانه و تحريك‌آميز مشاور دفتر رياست‌جمهوري اوكراين، اظهارات وي در خصوص اقدام مخرب اخير عليه يك مركز نظامي در اصفهان را مشكوك توصيف كرد. وي همچنين خواستار توضيح رسمي و شفاف دولت اوكراين در اين رابطه شد. سخنگوي وزارت امور خارجه افزود: جمهوري اسلامي ايران، ضمن توجه به اصول پذيرفته‌شده حقوق بين‌الملل، همواره بر تحقق امنيت ملي و حفاظت از منافع و مصالح خود تاكيد كرده و در اين مسير با هيچ طرفي مماشات نخواهد كرد. جمهوري اسلامي ايران حقوق مشروع و قانوني خود را براي اقدام متقابل نسبت به طرف‌هايي كه در اقدامات خلاف حقوق بين‌الملل مشاركت داشته‌اند، محفوظ مي‌دارد.
واشنگتن: كار ما نبود، اسراييل مقصر است
ساعاتي پس از اين عمليات، روزنامه وال‌استريت‌ژورنال در گزارشي اختصاصي نوشت كه مقام‌هاي امريكا ضمن رد دخالت اين كشور در حمله به يكي از كارگاه‌هاي وزارت دفاع در اصفهان، گفته‌اند كه رژيم اسراييل مسوول اين عمليات بوده است. در بخش‌هايي از اين گزارش ادعا شده است: اين نخستين عمليات نظامي اسراييل در دوره دولت جديد راست‌گراي افراطي بنيامين نتانياهو نخست‌وزير اين رژيم عليه ايران است. هدف اين حمله، محدود و مهار كردن «جاه‌طلبي‌هاي» هسته‌اي و نظامي ايران بوده است. اين كارخانه مهمات‌سازي در كنار يك مركز پژوهش فضايي قرار داشته كه واشنگتن آن را به علت همكاري با برنامه موشكي بالستيك ايران، تحريم كرده بود.
دقايقي پس از انتشار اين خبر بود كه پاتريك رايدر، سخنگوي پنتاگون اعلام كرد كه واشنگتن هيچ دخالت و مشاركتي در حمله پهپادي اخير در استان اصفهان در ايران نداشته است.
در حالي كه تمام نشانه‌ها از دست اسراييل در پشت اين عمليات حكايت دارد، شبكه اسراييلي «كان» جزييات جديدي از تحركات مقامات اين رژيم همزمان با اعلام خبر حمله در ايران منتشر كرد. براساس اين گزارش، ديويد بارنيع، رييس موساد نشست امنيتي- سياسي كابينه را كمي قبل از ساعت ۲۲ به وقت تل‌آويو (حوالي 23:30 شنبه به وقت ايران) ترك كرده است. طبق اين گزارش، رييس موساد پس از انتشار خبر ريزپرنده‌ها در اصفهان ديگر به نشست امنيتي- سياسي باز نگشته است.
نيويورك‌تايمز در گزارشي خط خبري وال‌استريت‌ژورنال درباره دخالت اسراييل در اين عمليات را دنبال كرده اما به سابقه اين قبيل حملات هدفمند به مراكز نظامي و هسته‌اي داخل ايران به خصوص پس از سال 2021 اشاره كرده و نوشت: نفتالي بنت پس از حضور در دفتر نخست‌وزيري رژيم اسراييل كه البته عمر آن حدود يكسال بود تصميم گرفت به تمام اقدام‌هاي ضداسراييلي ايران پاسخ بدهد. اين رسانه امريكايي به نقل از بنت نوشت كه در يك بازه زماني جوبايدن در ديداري خصوصي از بنت خواست كه هرگاه قصد حمله به مواضعي در داخل ايران را داشت از قبل واشنگتن را در جريان قرار بدهد. براساس اين گزارش بنت به اين درخواست بايدن جواب منفي داده و اعلام مي‌كند كه مسائلي است كه شايد ترجيح بدهيد از قبل ندانيد و اين به نفع شما هم باشد.
نيويورك‌تايمز مي‌نويسد كه سرويس‌هاي اطلاعاتي اسراييل و امريكا پس از عمليات خرابكارانه اسراييل در تاسيسات غني‌سازي نطنز در آوريل 2021 با هم درگير شدند. ويليام برنز رييس سازمان سيا در تماس با همتاي وقت خود در سازمان موساد نسبت به تبعات اين قبيل اقدام‌هاي اسراييل هشدار مي‌دهد. يوسي كوهن در آن مقطع به برنز مي‌گويد از آنجا كه زمان دقيق حمله به نطنز مشخص نبوده اسراييل نتوانسته ايالات متحده را در جريان قرار بدهد.
تايمز اسراييل در گزارشي در اين باره نوشت: بنيامين نتانياهو در دوره پيشين حضور در قدرت چند مورد حمله به اهداف ايران در سوريه و داخل خاك ايران را پيش برده بود. او همواره نسبت به مخالفت با برنامه هسته‌اي ايران به هر قيمتي شفاف بوده و اين در حالي است كه اسراييل همواره بمب هسته‌اي ايران را خطر قريب‌الوقوع فرض كرده است. اين‌بار نيز پيش از آنكه نتانياهو رسما دوره جديد حضور در قدرت را تجربه كند، يكي از مشاوران او ادعا كردكه اگر امريكا توافق هسته‌اي با ايران را به گونه‌اي كه برنامه هسته‌اي اين كشور را محدود كند احيا نكند يا خارج از اين توافق فكري براي مقابله با توسعه برنامه هسته‌اي ايران نكند، نتانياهو در دوره جديد دستور حمله به تاسيسات هسته‌اي ايران را صادر خواهد كرد.
روسيه محكوم كرد، اتحاديه اروپا هشدار داد
وزارت خارجه روسيه وقوع حمله تروريستي ناموفق ريزپرنده‌ها عليه مجتمع كارگاهي وزارت دفاع جمهوري اسلامي ايران در اصفهان را محكوم كرد. در بيانيه اين وزارتخانه آمده است: «مسكو حمله تحريك‌آميز پهپادي به تاسيسات دفاعي در ايران را به‌شدت محكوم مي‌كند. حملات به تاسيسات نظامي ايران باعث تنشي غيرقابل كنترل خواهد شد».
به نوشته خبرگزاري «اسپوتنيك»، در بخش‌هايي از اين بيانيه درباره مذاكرات احياي برجام نيز آمده است: «غرب در تلاش است با حمايت از اعتراضات در ايران، توجهات را نسبت به از سرگيري توافق هسته‌اي منحرف كند. روسيه اميدوار است كه غرب بازي در مورد برجام را متوقف و قدرت تصميم‌گيري در مورد ازسرگيري توافق را پيدا كند.»
در حالي كه در بيانيه وزارت خارجه روسيه آمده بود ايران هنوز براي بررسي حمله پهپادي اخير به تاسيسات اصفهان از مسكو درخواست كمك نكرده است، ديميتري پسكوف، سخنگوي رياست‌جمهوري روسيه در سخناني گفت: «سرويس‌هاي ويژه روسيه در حال تجزيه و تحليل اطلاعات درباره حملات پهپادي اخير به ايران هستند. ما چنين اقداماتي را عليه يك كشور مستقل محكوم كنيم».
پيتر استانو، سخنگوي اتحاديه اروپا در امور خارجه و سياست امنيتي نيز روز گذشته در سخناني با اشاره به حمله اصفهان گفت: «اخباري كه از ايران مي‌آيد را دنبال مي‌كنيم. نمي‌دانيم چه كسي پشت حمله بود. نمي‌دانيم دقيقا چه اتفاقي افتاده است. از همه طرف‌ها مي‌خواهد از هر اقدامي كه مي‌تواند باعث تشديد تنش‌هاي موجود در منطقه شود، خودداري كنند».
آيا اوكراين به جنگ اعلام‌نشده اسراييل با ايران پيوسته است؟
به گزارش اعتمادآنلاين، سايت تحليلي‌خبري امواج‌مديا در تازه‌ترين گزارش درباره حمله به صنايع دفاعي در اصفهان به تحليل چرايي اين عمليات و پيامدهاي آن پرداخت و نوشت: زمان وقوع حادثه اصفهان قابل توجه است، به ويژه به اين دليل كه كمتر از يك هفته پس از يك رزمايش بزرگ نظامي امريكا و اسراييل كه ظاهرا براي نشان دادن آمادگي براي رويارويي با تهران طراحي شده بود رخ داد. افزايش تنش‌ها با جمهوري آذربايجان برخي از ناظران را بر آن داشته تا باكو را به همدستي متهم كنند، به خصوص از زماني كه ايران در سال 2014 همسايه شمال غربي خود را متهم كرد به پهپاد اسراييلي اجازه عبور از مرز داده است. با اين حال، برخي ديگر از ناظران مي‌گويند باكو- به‌رغم تيرگي روابط دوجانبه ايران و جمهوري آذربايجان- در حال حاضر در موقعيت و جايگاهي نيست كه ريسك خطر جنگ با تهران را بپذيرد. اين در حالي است كه رابطه باكو و تل‌آويو اخيرا گرم‌تر شده و جمهوري آذربايجان سفارت خود را در آنجا افتتاح كرده است. حمله به اصفهان همچنين به دنبال سفر ويليام برنز، رييس سيا به اسراييل، رخ داد؛ جايي كه بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير جديد، پس از اتحاد با احزاب راست افراطي با اعتراضات گسترده روبرو شده است.
ادعاي برخي ناظران مبني بر اينكه حمله اصفهان به منظور جلوگيري از صادرات بيشتر نظامي ايران به روسيه بوده در حالي مطرح مي‌شود كه تهران و مسكو در سال‌هاي اخير شاهد تقويت قابل توجه روابط در حوزه‌هاي اقتصادي و انرژي بوده‌اند، خط سيري كه با انزواي مسكو به دليل جنگ اوكراين تسريع شده است. روسيه در مواجهه با تحريم‌هاي سخت، بر تلاش‌هاي جنگي خود در اوكراين با استفاده از پهپادهاي نسبتا ارزان ايران افزوده است.
مقامات غربي اخيرا ادعا مي‌كنند روسيه اكنون در تلاش است از ايران موشك‌هاي بالستيك تهيه كند كه ظاهرا هنوز محقق نشده است. اين در حالي است كه ظاهرا جمهوري اسلامي انتظار دارد به زودي جنگنده‌هاي پيشرفته روسي را تحويل بگيرد.
در بحبوحه تلاش‌هاي متوقف‌شده براي احياي توافق هسته‌اي 2015 ايران و عدم پيشرفت ظاهري در اين افق، اين پرسش وجود دارد كه آيا حمله به اصفهان بخشي از «طرح B» رييس‌جمهور امريكا جو بايدن براي جمهوري اسلامي است يا خير. دولت بايدن در ماه‌هاي اخير درصدد افزايش فشار بر ايران در عراق بوده است. واشينگتن هم‌اكنون در حال گسترش پيام خود مبني بر تشديد تقابلش با تهران در منطقه و در ميان دوستان ايران است. بر همين اساس معاون وزير خزانه‌داري امريكا در امور تروريسم و اطلاعات مالي اين هفته به تركيه و امارات متحده عربي سفر مي‌كند تا درباره كمك به ايران براي دور زدن تحريم‌ها هشدار دهد. هر دو اين كشورها از شركاي تجاري ايران هستند.
بسته به واكنش‌هاي رسمي كشورهايي مانند اوكراين، حادثه اصفهان مي‌تواند براي ايران بهانه‌اي در توقف گسترش تجارت تسليحات با روسيه فراهم كند يا برعكس به تقويت چنين همكاري‌هايي منتهي شود. صادرات موشك‌هاي بالستيك به مسكو- بسته به برد و بار آنها- مي‌تواند جمهوري اسلامي را در موقعيت نقض قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل متحد قرار دهد كه تا اكتبر 2023 ايران را از مشاركت در تجارت تسليحات خاص منع مي‌كند. نقض قطعنامه 2231 ممكن است منجر به بازگشت تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران شود. چنين اقدامي مي‌تواند به نوبه خود باعث يك رويارويي بزرگ شود، زيرا تهران هشدار داده كه ممكن است اين اقدام‌ها را با خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي پاسخ دهد.
اما احتمال زيادي وجود دارد كه همه‌چيز آرام‌تر از آنچه پيش‌بيني مي‌شود پيش برود. از آنجا كه محدوديت‌هاي تجارت موشكي ايران در اكتبر 2023 به پايان مي‌رسد، تهران انگيزه‌اي دارد تا از حمله اصفهان براي به تاخير انداختن تحويل موشك‌ها به مسكو استفاده كند. از اين گذشته، روسيه سابقه تاخير در تحويل تجهيزات نظامي به ايران را دارد. در همين حال، جمهوري اسلامي نيز ظاهرا منتظر تحويل جنگنده‌هاي پيشرفته روسي است كه هنوز وارد نشده‌اند. نگاهي به خط خبري‌اي كه رسانه‌هاي وابسته به دستگاه امنيتي ايران اتخاذ كرده‌اند نشان مي‌دهد افزايش تجارت تسليحاتي ايران با روسيه ممكن است تا حدي به اقدامات بعدي اوكراين بستگي داشته باشد.