گزارش «اعتماد» از غافلگيري شهرداري تهران در بارش نخستين برف جدي پايتخت
غافلگير نشديم، عادي بود، معذرت مي‌خواهيم!
حميدرضا خالدي
بارش سومين برف تهران كه نخستين برف جدي و نيمه‌سنگين امسال پايتخت ايران بود، باعث شد تا شهرداري كه همواره اعلام مي‌كرد مانورهاي بسياري را براي مواجهه با روزهاي برفي انجام داده و آمادگي كامل براي مديريت شهر در روزهاي پربارش دارد، عملا زمين‌گير شود و بخش‌هايي از شهر از نيمه‌هاي روز پنجشنبه تا پاسي از شب به‌طور كامل قفل شود و شهروندان ساعت‌ها در خيابان‌ها و در سوز سرما معطل بمانند. رخدادي كه بسياري، از آن به عنوان نمادي از ناكارآمدي نهادهاي عضو ستاد بحران، در مواجهه با بحران‌هاي جدي احتمالي مانند زلزله ياد كردند.
اواخر دي همين امسال بود كه بارش برفي به نسبت سبك باعث قفل شدن تهران شد و همين قفل شدن شهر انتقادهاي زيادي را در مورد عملكرد شهرداري تهران و غافلگير شدنش در آن روزها به سمت مديريت شهري روانه كرد. با اين حال آن روزها، مديران شهرداري و برخي اعضاي شوراي شهر، با قاطعيت اعلام كردند كه شهرداري از بارش برف آن روز غافلگير نشده و همه چيز روال عادي خود را داشته است! حدود يك ماه بعد يعني روز پنجشنبه 20 بهمن، بارش برفي كه از طلوع آفتاب آغاز شده و تقريبا تمامي كلانشهر 640 هكتاري تهران را در برگرفته بود و به نوعي مي‌توان از آن به عنوان اولين برف جدي پايتخت در سال جاري ياد كرد، نشان داد كه برخلاف ادعاي مديران شهري، شهرداري به هيچ عنوان آمادگي لازم براي رويارويي با چالش‌هاي جدي شهر از جمله بارش‌هاي برف و باران را ندارد. بارش برف پنجشنبه گرچه چندان هم شديد و طولاني نبود و در طول شب نيز نباريده بود تا روي زمين بنشيند، اما در همان چند ساعتي كه از صبح تا عصر و به صورت پراكنده باريد، باعث شد تا نه تنها دسترسي و تردد در خيابان‌ها به معناي واقعي بسته و قفل شود كه عملا شهر به حالت نيمه تعطيل درآيد.
با اين وجود، مديركل خدمات شهري شهرداري تهران ظهر همان روز مدعي شد كه در حال حاضر هيچ يك از معابر سطح شهر تهران مسدود نيست، اما با توجه به بارش سنگين برف شاهد كندي تردد و ترافيك در محورهاي مختلف هستيم. ولي فيلم‌ها و تصاويري كه شهروندان از سطح شهر در فضاي مجازي منتشر مي‌كردند، نشان مي‌داد كه برخلاف نظر او، اصلا شهر حالت عادي ندارد، بلكه در آستانه بحراني جدي قرار دارد. مانند فيلمي كه از بزرگراه آزادگان منتشر شد و حكايت از آن داشت كه اين بزرگراه عملا قفل شده و مردم ساعت‌ها در آنجا معطل مانده بودند. با اين حال عليرضا نادعلي، سخنگوي شوراي شهر تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» همچنان از عملكرد شهرداري دفاع كرده و مي‌گويد: در مواقعي كه باران و برف مي‌بارد، ما به عنوان نمايندگان مردم همواره به دنبال رصد وضعيت شهر هستيم، چون معتقديم عملكرد شهرداري در اين‌گونه مواقع مي‌تواند مويد عملكرد آن در زمان بحران‌هاي جدي‌تر باشد. طبق بررسي‌هايي كه به شخصه از عملكرد شهرداري در روز برفي پنجشنبه داشتم، ما نه مشكل شن داشتيم و نه مشكل تجهيزات. كمااينكه در هر سه مرحله‌اي كه در اين روز برف باريد، معابر اصلي و بزرگراه‌ها همگي شن‌پاشي شدند.
اما اگر اينچنين است چرا باز هم شهر قفل شد؟ پرسشي كه نادعلي در پاسخ به آن هم مي‌گويد: اولا وقتي كه دماي هوا به زير صفر مي‌رسد، شن‌ها نيز يخ مي‌زنند و ديگر اثر‌گذاري خودشان را از دست مي‌دهند. دوم اينكه وقتي كه معابر و بزرگراه‌ها در برف و بوران قفل مي‌شوند عملا انتقال تجهيزات به اين نقاط هم به سختي انجام مي‌شود و زمان زيادي مي‌برد، چون اصولا راهي براي رسيدن به اين معابر نيست. به گفته او، در روز پنجشنبه هر دو اين عوامل - يعني دماي زير صفر و قفل شدن ترافيك - باعث شد تا برخي معابر مانند آزادگان در بارش عصرگاهي مسدود شده و شهروندان ساعت‌ها در ترافيك گير كنند. او با اشاره به اينكه در روز پنجشنبه نيز تلاش كرده تا از نزديك عملكرد شهرداري را رصد كند، گفت: براساس گزارش‌هاي منتشرشده، ما نه مشكل شن داشتيم و نه مشكل تجهيزات.
اعتراض خودي‌ها و منتقدان
اين گلايه‌ها در حالي مطرح مي‌شود كه از چند روز قبل، هشدارهاي هواشناسي مبني بر بارش برف در شهر تهران صادر شده بود و بر همين اساس شهروندان انتظار داشتند تا مديريت شهري تمام امكانات خود را براي ساماندهي به كار گيرد و ديگر شاهد قفل شدن شهر و آبگرفتگي و... نباشيم. اما با اين حال بارش شديد برف در معابر و بزرگراه‌هاي شهر تهران آن هم در شرايطي كه در بسياري از نقاط شن‌پاشي موثري صورت نگرفته بود، باعث شد تا پايتخت دوباره در آستانه چالشي جدي قرار گيرد و در عين حال موجب انتقادهاي شديدي از سوي شهروندان بسياري از چهره‌هاي نام‌آشناي افكار عمومي شد.
عباس عبدي، فعال سياسي يكي از همين چهره‌ها بود كه در واكنش به عملكرد شهرداري در روز برفي پنجشنبه در توييتي تامل‌برانگيز نوشت: بر خلاف برخي كه گمان مي‌كنند شهرداري تهران در مواجهه با برف امروز غافلگير شد، معتقدم حتي مديري با IQ زير متوسط هم غافلگير نمي‌شد. به نظر من آگاهانه چنين مي‌كنند. دنبال عادت دادن مردم به استانداردهاي پايين زندگي شهري هستند.
اين آش شله قلمكار ولي آنچنان شور بود كه حتي صداي تعدادي از مجريان صدا و سيما به عنوان يكي از رسانه‌هاي هميشه حامي زاكاني را نيز درآورد. الميرا شريفي‌مقدم، گوينده خبر شبكه خبر در توييتر شخصي خود نوشت كه براي نمك‌پاشي در معابر با سامانه ۱۳۷ شهرداري تهران تماس گرفته اما آنها در پاسخ گفته‌اند كل تهران همين است و تلفن را قطع كرده‌اند.
توييتي كه اتفاقا با واكنش‌هاي زيادي در فضاي مجازي همراه بود و در نهايت باعث شد تا چندي بعد، عبدالمطهر محمدخاني، سخنگوي شهرداري تهران در حساب توييتري خودش از خانم مجري عذرخواهي كند و قول پيگيري بدهد.
اين واكنش‌ها باعث شد تا مديران شهرداري نيز كه حالا به شدت زير بار فشار افكار عمومي بودند كمي از مواضع خود كوتاه بيايند و حتي از مردم عذرخواهي كنند. مديركل خدمات شهري شهرداري تهران كه قبلا گفته بود همه چيز روبه‌راه است و اصلا مشكل خاصي وجود ندارد در گفت‌وگويي با سايت رسمي شهرداري از مردم به خاطر كم‌كاري‌هاي احتمالي صورت گرفته توسط همكارانش و معطلي‌هاي چندين ساعته شهروندان در سطح شهر، عذرخواهي كرد و داوود گودرزي، رييس سازمان بازرسي شهرداري تهران نيز در گفت‌وگو با همين رسانه مدعي شد؛ ما در صورت مشاهده كم‌كاري و كوتاهي در برف‌روبي برخورد لازم را انجام مي‌دهيم.
غافلگيري شهرداري در مواجهه با برف پنجشنبه در حالي بود كه هواشناسي از چند روز قبل هشدارهاي لازم براي بارش‌هاي يادشده را صادر كرده بود. سخنگوي شوراي شهر در مورد اينكه چرا با وجود اعلام هواشناسي شهرداري باز هم غافلگير شد، به «اعتماد» گفت: تا جايي كه مي‌دانم هواشناسي فقط يك گزارش كلي داده بود و كسي خبر نداشت كه قرار است سه بار در يك روز برف ببارد؛ آن هم برف سنگيني كه در چند سال اخير كم سابقه بوده است.
اين اظهارات نادعلي در شرايطي مطرح مي‌شود كه حتي برنامه‌هاي پيش‌بيني‌هاي هواشناسي نصب شده روي گوشي‌هاي تلفن‌هاي همراه نيز دقيقا اعلام كرده بودند كه در روز پنجشنبه قرار است در سه مقطع زماني برف ببارد!
تهران نيازمند تدبيري جديد
تمام آنچه در روز پنجشنبه اتفاق افتاد حكايت از آن دارد كه تهران در برابر حوادث طبيعي به شدت آسيب‌پذير است. سخنگوي شوراي شهر در اين مورد به «اعتماد» گفت: من هم حرف شما را قبول دارم. براي همين معتقدم كه سازمان‌هاي متولي و از جمله شهرداري براي رويارويي با حوادث طبيعي و مواقعي كه برف‌هاي سنگين يا باران‌هاي شديد مي‌بارد، بايد به فكر تدابير جديدي باشند.
او با ذكر مثالي در مورد مواجهه شهرداري با برف نيز گفت: مثلا شهرداري مي‌تواند از تجارب شهرهايي مانند تبريز كه از محلول‌هاي ويژه‌اي كه دارند، براي آب كردن برف‌هاي سطح شهر استفاده مي‌كنند، در پايتخت بهره ببرد، چون واقعيت اين است كه شن‌پاشي امروزه تقريبا روشي منسوخ براي آب كردن برف‌هاست و هم به آسفالت خيابان‌ها آسيب مي‌رساند و هم محيط زيست را به خطر مي‌اندازد.
در عين حال نادعلي اما تاكيد مي‌كند: ولي نبايد از ياد ببريم كه تهران امروز، تهران 20-10 سال قبل نيست. حجم ماشين‌هايي كه امروز در سطح شهر تردد دارند اصلا قابل قياس با آن دوران نيست و به حد انفجار رسيده و تهران به پاركينگي عظيم بدل شده است.مسلم است كه در چنين شرايطي وقتي كه در روزهاي معمولي شاهد ترافيك‌هاي غيرعادي در سطح شهر هستيم، قفل شدن معابر شهر در روزهاي برفي چيز عجيبي نخواهد بود و راه گريزي هم براي آن نيست. يعني تا وقتي كه هر روز كلي ماشين جديد شماره مي‌شوند و در عوض هيچ ماشين فرسوده‌اي از اين چرخه خارج نمي‌شود، طبيعي است كه بايد منتظر ترافيك‌هاي عجيب و غريب در روزهاي عادي و برفي هم باشيم. براي همين است كه معتقدم تهران نيازمند تدبيري جديد براي مواجهه با بحران‌هاست. تدبيري از سوي تمامي دستگاه‌هاي ذي‌ربط و نه فقط شهرداري.
اما با تمام اين توضيحات و توجيهات، يك مساله كه كاملا مشهود و آشكار است اينكه اگر مديران شهري و اعضاي ستاد بحران، از مديريت شهر در يك روز برفي عاجز هستند، نمي‌توان و نبايد انتظار داشت كه در زمان بروز حوادثي مانند زلزله، بتوانند حتي از عهده امدادرساني و كمك‌رساني به 12-10 ميليون نفر ساكن و شاغل در پايتخت برآيند. به راستي اگر در تهران فقط 3-2 روز برف ممتد و مستمر ببارد، وضعيت اين كلانشهر كشور به كجا خواهد رسيد؟ سوالي كه سخنگوي شوراي شهر در پاسخ به آن با لحني طنزآميز مي‌گويد: احتمالا تهران كاملا فلج خواهد شد! فقط بايد دعا كرد و اميدوار بود كه در شرايط كنوني، چنين اتفاقي رخ ندهد. گرچه نزولات آسماني هديه و بركت الهي است، اما واقعا مي‌تواند شهري مانند تهران را با چالشي جدي مواجه كند!