عقب افتادن اردوغان در نظرسنجي‌ها دو ماه مانده به انتخابات رياست‌جمهوري در تركيه
پايان دو دهه قدرت مطلق نزديك است؟
شهاب شهسواري
دو ماه مانده به انتخابات تركيه، نظرسنجي‌هاي جديد نشان مي‌دهد كه رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه از اصلي‌ترين رقيب خود در انتخابات پيش‌رو نزديك به ۱۰درصد عقب‌تر است. شهروندان تركيه كه در سال‌هاي اخير با بحران گسترده اقتصادي دست و پنجه نرم مي‌كنند، ماه گذشته با وقوع زلزله فاجعه‌بار جنوب تركيه و شمال سوريه، بيش از پيش نسبت به حاكميت اردوغان دچار ترديد شده‌اند. زلزله بهمن‌ماه نزديك به ۵۰ هزار كشته، نزديك به ۲۰۰ هزار ساختمان تخريب شده و ميليون‌ها آواره در جنوب تركيه بر جا گذاشت. ساكنان مناطق زلزله‌زده، عمدتا در انتخابات گذشته از اردوغان حمايت مي‌كردند، اما ابعاد وسيع فاجعه در اين مناطق و زمزمه‌ها در مورد سوءمديريت دولت در امدادرساني و فساد گسترده‌اي كه منجر به ساخت و سازهاي غيرمقاوم در مقابل زلزله شده را دامن زده است.
يك نظرسنجي منتشر شده از سوي مركز پژوهش آكسوي در روز شنبه كه تاريخ اجرايش هشتم مارس بوده، نشان داد كمال قليچداراوغلو كه نامش به عنوان كانديداي ائتلاف مخالفان اردوغان در تاريخ ششم مارس اعلام شد، ۵۵.۶ درصد راي كسب كرده، درحالي كه اردوغان ۴۴.۴ درصد راي به دست آورده است. از سوي ديگر اين نظرسنجي نشان داد بلوك مخالف اصلي حزب عدالت و توسعه تركيه يعني ائتلاف ملت در انتخابات پارلماني، ۴۴.۱ درصد راي و حزب دموكراتيك خلق، حزب اصلي كردها نيز ۱۰.۳درصد راي به دست مي‌آورد. از سوي ديگر حزب عدالت و توسعه و متحد ملي گرايش در حزب جنبش ملي‌گرا روي هم رفته ۳۸.۲ درصد آرا را به خود اختصاص مي‌دهند. در يك نظرسنجي به تاريخ 7-6 مارس از سوي مركز افكارسنجي الف ريسرچ در انتخابات رياست‌جمهوري قليچداراوغلو ۵۵.۱ درصد و اردوغان ۴۴.۹ درصد راي به دست مي‌آورند. حزب جمهوري‌خواه خلق متعلق به قليچداراوغلو نيز با كسب ۳۱.۸ درصد راي محبوب‌ترين حزب شد، در حالي كه حزب عدالت و توسعه نيز ۳۱ درصد راي به دست آورد. بلوك مخالف اصلي تركيه در اين نظرسنجي ۴۳.۵درصد راي كسب كرد، درحالي كه حزب دموكراتيك خلق ۱۱.۳ درصد راي به دست آورد. احزاب عدالت و توسعه و جنبش ملي‌گرا هم در كنار يكديگر ۳۷.۵ درصد حمايت كسب كردند.
به نظر مي‌رسد كه بعد از ۲۰ سال حاكميت بلامنازع رجب طيب اردوغان، انتخابات پيش‌رو مي‌تواند جايگاه او را به خطر بيندازد. مخالفان اردوغان وعده داده‌اند كه در صورت دراختيار گرفتن قدرت، بار ديگر نظام سياسي حاكم در تركيه را به حالت پارلماني برگردانند. اردوغان از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ به عنوان نخست‌وزير تركيه قدرت را دراختيار داشت و از سال ۲۰۱۴ مقام رياست‌جمهوري را در اين كشور برعهده گرفت. رجب طيب اردوغان سال ۲۰۱۷ با برگزاري يك همه‌پرسي قانون اساسي تركيه را اصلاح كرد و نظام حاكم بر اين كشور را به نظام رياستي تغيير داد و سال ۲۰۱۹ با برگزاري انتخابات رياست جمهور به عنوان رييس‌جمهور كار خود را ادامه داد. او قصد دارد كه در انتخابات ارديبهشت سال آينده براي يك دوره چهار ساله ديگر به كار خود به عنوان رييس‌جمهور ادامه دهد. اردوغان كه دو دهه پيش كار خود را به عنوان يك اصلاح‌طلب با هدف توسعه آزادي‌هاي مدني، تحول اقتصادي و عضويت تركيه در اتحاديه اروپا آغاز كرد به تدريج به يك خودكامه بدل شد كه مخالفان را به بند مي‌كشد و آزادي بيان را در تركيه محدود مي‌كند و به شكل گسترده‌اي وارد خصومت‌هاي بين‌المللي با همسايگان، كشورهاي منطقه و اروپا مي‌شود. رفتارهاي سال‌هاي اخير اردوغان هنوز نتوانسته است هواداران هميشگي او را نااميد كند و هنوز بيش از ۴۰ درصد از راي‌دهندگان در نظرسنجي‌ها از او حمايت مي‌كنند.
نگاه‌هاي بسياري در جهان به اين انتخابات دوخته شده است. موضع‌گيري اردوغان در جنگ اوكراين كه تا حد زيادي با متحدان ديگر عضو ناتو متفاوت است و تلاش او براي جلوگيري از پيوستن سوئد و فنلاند به اين ائتلاف نظامي-امنيتي، باعث شده است تا دولت‌هاي غربي نسبت به نتيجه اين انتخابات حساس باشند. البته اردوغان در يك‌سالي كه از جنگ اوكراين مي‌گذرد، توانسته است از رابطه صميمانه‌اش با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه براي قطعي كردن يك توافق ميان روسيه و اوكراين براي تداوم صادرات غلات اوكراين از طريق درياي سياه بدون مزاحمت نظاميان روسيه استفاده كند. در عين حال درون تركيه هم بسياري از شهروندان مديريت اردوغان را عامل افزايش شديد هزينه‌هاي زندگي و تورم در اين كشور طي سال‌هاي اخير مي‌دانند. زلزله بهمن ماه نيز تاثير بسزايي در كاهش محبوبيت دولت اردوغان داشت. براساس يك نظرسنجي كه توسط موسسه متروپل منتشر شده است ۳۴.۴ درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند كه دولت عامل اصلي تلفات گسترده زلزله است، ۲۶.۹ درصد از پاسخ‌دهندگان پيمانكاران ساخت و ساز را عامل اصلي تلفات دانسته‌اند. ۱۵.۴ درصد از پاسخ‌دهندگان شهرداري‌ها را مقصر دانسته‌اند و بيش از ۱۲ درصد از پاسخ‌دهندگان هم همه گزينه‌هاي بالا را انتخاب كرده‌اند. البته ائتلاف مخالفان اردوغان هم بدون مساله نيست. مخالفان اردوغان يك ائتلاف شش نفره با عنوان «ائتلاف ملت» ميان شش حزب مخالف اردوغان تاسيس كرده‌اند. دو هفته قبل زماني كه اين ائتلاف، كمال قليچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوري‌خواه خلق را به عنوان نامزد نهايي خود براي انتخابات رياست‌جمهوري معرفي كرد، مرات آكشنر، رهبر حزب خوب اعلام كرد كه از اين ائتلاف كناره‌گيري مي‌كند. با اين حال زماني كه مقرر شد اكرم امام‌اوغلو و منصور ياواش معاونان او باشند، آكشنر از تصميم خود عقب‌نشيني كرد و بار ديگر به ائتلاف موسوم به ميز شش نفره بازگشت.
با اين حال، تحليلگران معتقدند كه هنوز خيلي براي پيش‌بيني نتيجه انتخابات خيلي زود است و نمي‌توان كار اردوغان را از همين حالا تمام شده دانست. ولفگانگو پيكولي، تحليلگر سياسي در موسسه تنئو به ديلي ميل مي‌گويد كه ائتلاف ملت بايد اتحاد خود را در آستانه انتخابات حفظ كند. وي معتقد است: «اينكه به سادگي بگوييم كه اردوغان مسوول همه مشكلات تركيه است، به تنهايي نمي‌تواند باعث پيروزي شود. انتخابات گذشته نشان داده است كه اردوغان يك كمپينر قدرتمند است و اظهارات اخير او نشان‌دهنده توانايي او در جلب محبوبيت و توانايي او در ارتباط گرفتن با راي‌دهندگان است.» مرو طاهراوغلو، مدير برنامه تركيه در انديشكده پروژه دموكراسي خاورميانه مي‌گويد: «در اين انتخابات بيش از هر زمان ديگر در ۲۰ سال گذشته به پيروزي اپوزيسيون نزديك هستيم.» وي معتقد است كه ائتلاف اپوزيسيون بسيار متنوع است و مي‌تواند بخش‌هاي مختلفي از جمعيت را براي راي دادن به خود جذب كند.
نشست معاونان وزراي خارجه تركيه و سوريه امروز برگزار مي‌شود
معاونان وزيران امور خارجه ايران، روسيه، سوريه و تركيه امروز و فردا در مسكو ديدار خواهند كرد. اين نشست، بعد از نشست وزراي دفاع سوريه، روسيه و تركيه، در روسيه، تازه‌ترين گام در راستاي عادي‌سازي روابط تركيه و سوريه بعد از ۱۲ سال قطع رابطه است. به گزارش ايسنا، اين نشست چهارجانبه بخشي از روند عادي‌سازي روابط تركيه و سوريه با ميانجيگري ايران و روسيه است. هفته گذشته مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه در نشست خبري مشترك با حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران در پاسخ به سوال يكي از خبرنگاران درباره نشست چهارجانبه ايران، روسيه، سوريه، تركيه گفت: «نشست سه‌جانبه داشتيم و دو ماه پيش نيز در سفر اميرعبداللهيان خواستند كه آنها نيز بپيوندند و ما نيز اعلام كرديم هيچ محدوديتي نداريم و به هر كس كه بخواهد آري مي‌گوييم.» وزير امور خارجه تركيه افزود: «به روس‌ها هم گفتيم كه حضور ايران منعي ندارد و هفته آينده معاونان وزير خارجه در روسيه خواهند بود و مقدمات ديدار وزرا فراهم مي‌شود.»