پلن بي امريكا
عبدالرضا فرجي راد
خبري كه در مورد پيشنهاد توافق موقت هسته‌اي از سوي يك رسانه امريكايي منتشر شده، نشان مي‌دهد كه زمينه‌هاي چنين پيشنهادي از ماه‌هاي قبل آغاز شده است. در همين خبر آمده كه ايران اين پيشنهاد را رد كرده است. روز گذشته هم امريكايي‌ها گفتند كه بخش‌هايي از خبري كه اكسيوس منتشر كرده است دروغ است، هر چند كه كل خبر را منكر نشدند. قطعا اين خبر بدون مبنا نيست و امريكايي‌ها هم كلا آن را رد نكرده‌اند. واقعيت اين است كه با توجه به تحولات استراتژيكي كه رخ داده است، چه امريكا و چه حتي اروپا به اندازه گذشته براي نهايي كردن برجام تمايل ندارند. تحول اصلي كه در اين زمينه موثر بوده است، مساله همكاري‌هاي نظامي و دفاعي ايران و روسيه است. اين موضوع براي كشورهاي اروپايي و امريكا خيلي مهم بود. تا حالا ايران و روسيه با هم دوست و همسايه بودند و مشكلي براي غرب ايجاد نمي‌كرد، اما در حال حاضر غربي‌ها احساس مي‌كنند كه تبادلات نظامي و دفاعي ايران و روسيه به مرحله‌اي رسيده است كه هم امنيت اروپا را تهديد مي‌كند و هم در مقابل ناتو قرار مي‌گيرد. به همين دليل غربي‌ها قصد ندارند در اين مقطع با احياي برجام امتيازي در اختيار ايران قرار دهند. در واقع شرط كنوني غربي‌ها براي احياي برجام، بازگشت شرايط روابط ايران و روسيه به حالت عادي است.
امريكا در حال حاضر به سمت Plan B يا برنامه جايگزين خود رفته است. قبل از آغاز اجراي Plan B امريكايي‌ها فشارهايي را عليه ايران آغاز كردند، به امارات متحده عربي، چين و به ويژه عراق فشارهايي را وارد كردند تا جلوي ورود ارز از عراق و امارات به ايران را بگيرند و چيني‌ها سرمايه‌گذاري كلاني در ايران انجام ندهند. امريكا وارد گفت‌وگوها با اين كشورها شده است تا به ايران فشار وارد كنند تا نهايتا ايران Plan B را بپذيرد. Plan B امريكا اين است كه ایران غني‌سازي را از ۶۰ درصد كمتر كند و در مقابل امريكايي‌ها تعدادي از تحريم‌ها را معلق كنند. كاهش تحريم‌ها مي‌تواند شامل افزايش فروش نفت ايران باشد يا منجر به آزادي پول‌هاي مسدودشده ايران نزد كره جنوبي شود. در خبرها آمده است كه ايران اين پيشنهاد را نپذيرفته است. ايران همچنان به احياي برجام اصرار دارد و البته بايد توجه داشت وقتي از احياي برجام سخن مي‌گوييم، ايران بايد براي بهره‌مندي از منافع آن شرايط FATF را هم بپذيرد. من معتقدم كه اگر ايران و امريكا مستقيما با يكديگر مذاكراتي را آغاز كنند، شايد بتوانند به نوعي با هم به توافق برسند. البته اين مذاكرات نبايد علني و تبليغاتي باشد. امريكايي‌ها نگراني‌هايي در مورد همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه دارند. برداشت آنها اين است كه روسيه سلاح‌هايي را در اختيار ايران قرار مي‌دهد كه توازن منطقه‌اي را به هم مي‌زند. در نتيجه اگر مذاكرات دو طرف در اتاق‌هاي در بسته انجام شود، مي‌شود بده بستان‌هايي انجام شود. اين نوع مذاكرات صفر و صد ندارد، قرار نيست كه رابطه ايران و روسيه كاملا قطع شود، اما اين امكان وجود دارد كه نگراني‌ها را رفع كرد. در مذاكرات رودررو مي‌توان تاحدي نگراني‌هاي طرف امريكايي را برطرف كرد، به ويژه در شرايطي كه ايران هم در منطقه با عربستان سعودي روابط خود را بهبود داده‌اند، امكان توافق با امريكا بهبود پيدا كرده است. به اعتقاد من مذاكرات رودررو و بده‌بستان در اتاق‌هاي در بسته خيلي موثرتر از اين است كه كشورهايي مانند عمان، امارات متحده عربي و قطر هر از چندگاهي پيامي ببرند و بياورند. با واسطه نمي‌توان به نتيجه درستي رسيد و معتقدم كه مذاكرات مستقيم با امريكا نتيجه مطلوب‌تري در پي خواهد داشت.