اولين ثمره توافق پكن
در فاصله كوتاهي پس از احياي روابط تهران و رياض عربستان سعودي مي‌خواهد گام‌هاي نهايي را براي پايان دادن به جنگ يمن بردارد
محمدحسين لطف‌الهي
همزمان با از سرگيري روابط ديپلماتيك ايران و عربستان سعودي كه پيش‌بيني مي‌شد شرايط را براي ارتقاي همكاري‌هاي امنيتي و اقتصادي در منطقه فراهم كند، رياض تصميم دارد گام‌هاي نهايي را براي پايان دادن به جنگ يمن بردارد.براساس گزارش دو خبرگزاري اسپوتنيك و الميادين، عربستان سعودي براي برقراري يك آتش‌بس جديد با حوثي‌هاي يمن به توافق رسيده و جزييات اين توافق را به اطلاع شوراي رياستي يمن كه در رياض حضور دارند، رسانده است. الميادين روز پنجشنبه 6 آوريل گزارش داد كه رشاد العليمي، رييس شوراي رياستي يمن چهارشنبه شب با خالد بن سلمان، وزير دفاع عربستان در رياض ديدار كرده و دو طرف آخرين تحولات تلاش‌ها با هدف احياي صلح در يمن از طريق فرآيند سياسي جامع تحت نظر سازمان ملل كه پايان رنج انساني و برقراري مجدد امنيت و ثبات و توسعه در يمن را تضمين كند، بررسي كرده‌اند.در اين گزارش آمده است كه عربستان اعضاي شوراي رياستي يمن را فراخوانده و به آنها اعلام كرده است قصد بستن دايمي پرونده جنگ يمن را دارد. الميادين مي‌نويسد: «عربستان سعودي رييس و اعضاي شوراي رياستي يمن را در سالگرد اعلام اين شورا در رياض احضار كرده و آنها را در جريان آخرين تصميمات خود درباره بحران اين كشور قرار داده است.» براساس ترجمه فارس، اين پايگاه خبري ضمن تاكيد بر غيرعلني بودن اين گفت‌وگوها گزارش داد: «خالد بن سلمان» وزير دفاع عربستان در جلسه ديروز خود با رييس و اعضاي شوراي رياستي، راه‌حل رياض براي پايان بحران را براي آنها تشريح كرد. الميادين با اعلام اين خبر كه سفير عربستان در يمن جزييات مذاكرات رياض- صنعا و نتايج آن را به اطلاع اين شوراي رسانده، تصريح كرد: چشم‌انداز عربستان براي راه‌حل، شامل تمديد آتش‌بس موجود در يمن براي يك‌سال ديگر با توافق با دولت صنعاست. عرب‌نيوز درباره جزييات اين توافق نوشته است: «مقام‌هاي دولتي يمن و رسانه‌هاي محلي اعلام كرده‌اند كه حوثي‌ها تمديد 6 ماهه آتش‌بس منقضي‌شده با عربستان سعودي را پذيرفته‌اند، آماده گفت‌وگو درباره تبادل زندانيان هستند و قبول كرده‌اند كه در مذاكراتي مستقيم با شوراي رياستي يمن شركت كنند. در مقابل اجراي اين اقدامات، حوثي‌ها قادر خواهند بود حقوق كاركنان مناطق تحت كنترل خود را از عربستان دريافت كنند و رياض نيز برخي محدوديت‌ها عليه فرودگاه صنعا و بندر حديده را لغو خواهد كرد.» به نوشته اين پايگاه خبري، حوثي‌ها تعهدات ديگري را هم پذيرفته‌اند؛ از جمله اينكه به زيرساخت‌هاي نفتي در مناطق تحت كنترل شوراي رياستي يمن حمله نكنند، تمام بزرگراه‌ها در تمامي استان‌هاي يمن را بازگشايي كنند و به محاصره شهر تعز كه در كنترل شوراي رياستي قرار دارد، پايان دهند. آتش‌بس مورد حمايت سازمان ملل متحد در آوريل 2022 اجرايي شد و اميدها به توقف جنگ و حركت طرف‌هاي جنگ به سوي صلح را بيشتر كرد اما پس از گذشت 6 ماه از آن زمان، در پي ناكامي عربستان سعودي و حوثي‌هاي يمن كه كنترل مناطق شمالي و صنعا را در دست دارند در دوم اكتبر 2022 اين آتش‌بس تمديد نشد و پايان يافت. روزنامه الشرق‌الاوسط در گزارشي به نقل از چند منبع آگاه مدعي شده كه توافق ميان عربستان و حوثي‌ها براي اجرا در سه فاز زماني طراحي شده است: «فاز اول در يك دوره زماني 6 ماهه، فاز دوم در يك دوره زماني سه ماهه و فاز آخر در يك بازه زماني دو ساله اجرايي خواهد شد.» به نوشته اين روزنامه، در مرحله اول آتش‌بس رسما اعلام خواهد شد و كميته‌اي تشكيل مي‌شود تا بر ادغام بانك‌هاي مركزي نظارت كند. در ادامه تبادل زندانيان و ساير اقدامات اعتمادساز ميان طرفين انجام خواهد شد. پس از اين اقدامات، مذاكرات مستقيم براي مشخص كردن روند چگونگي تبديل شدن يمن به يك كشور واحد دنبال مي‌شود و يك دوره انتقال قدرت آغاز خواهد شد. الشرق‌الاوسط مدعي است كه قرار است يك مجموعه اصلاحات اقتصادي با پشتيباني عربستان سعودي انجام شود.
نتيجه مستقيم احياي روابط ايران و عربستان
رسانه‌هاي نزديك به عربستان در تحليل حصول اين توافق آن را يك «چرخش ناگهاني» از سوي حوثي‌ها ارزيابي مي‌كنند و مدعي هستند كه ناكامي حوثي‌ها در كسب پيروزي نظامي در عمليات‌هاي اخير و همچنين توافق ايران و عربستان سعودي براي از سرگيري روابط ديپلماتيك از جمله دلايل پذيرش خواسته‌هاي رياض از سوي آنها بوده است. المصدر آنلاين، يك رسانه يمني نزديك به عربستان نوشته است كه حوثي‌ها نگران بودند كه حمايت ايران را از دست بدهند و از همين رو شرايط عربستان را پذيرفتند: «حوثي‌ها ديگر نمي‌توانستند دستاوردهاي قابل توجهي روي زمين داشته باشند و از دست دادن حمايت ايران يك خطر اساسي براي آنها بود.» با اين حال نگاهي به اختلافات و موانعي كه مانع از حصول توافق ميان عربستان و حوثي‌ها مي‌شد، نشان مي‌دهد كه عربستان سعودي طرفي است كه در مقايسه با دور قبلي مذاكرات، انعطاف بيشتري را از خود نشان داده است.يكي از اصلي‌ترين محورهاي اختلاف ميان حوثي‌ها و شوراي رياستي يمن مساله پرداخت حقوق كاركنان در مناطق تحت كنترل حوثي‌ها بود. در آن زمان، الجزيره نوشته بود كه حوثي‌ها و شوراي رياستي يمن در مورد اينكه چه كساني مستحق دريافت اين حقوق‌ها هستند، اختلاف نظر داشتند. شوراي رياستي يمن تاكيد داشت كه پرداخت‌ها بايد صرفا شامل كساني باشد كه پيش از به قدرت رسيدن حوثي‌ها نيز به عنوان كارمند دولت شناخته مي‌شدند، اما حوثي‌ها كه از دولت خود با عنوان «دولت نجات ملي» ياد مي‌كنند، معتقد بودند پرداخت‌ها بايد براساس ليستي كه از سوي آنها نسبت به سال 2014 به‌روزرساني شده انجام شود.عبدالرسول ديوسالار، پژوهشگر موسسه خاورميانه درباره اين توافق مي‌نويسد: «يمن جايي است كه به نظر مي‌رسد اولين ثمرات توافق ايران و عربستان سعودي براي احياي روابط در آنجا پديدار شده است. آتش‌بس تمديد شده و براي برداشتن گام‌هاي بعدي براي برقراري ثبات توافق شده است. البته همچنان اين تحولات به معناي آن نيست كه تهران و رياض اهرم‌هاي قدرت خود را كنار مي‌گذارند. آنها در حال نقد كردن سرمايه‌گذاري‌هاي قبلي هستند.»دينا اسفندياري، مشاور ارشد گروه بحران در مسائل خاورميانه نيز حصول توافق ميان عربستان و يمن براي تمديد آتش‌بس و طراحي يك مسير مشخص براي انجام گفت‌وگوهاي سياسي را در صورت صحت، يك «پيروزي واقعي» توصيف مي‌كند. سينزيا بيانكو، پژوهشگر شوراي روابط خارجي اتحاديه اروپا هم توافق حاصل‌شده را «گامي ساختاري» در ادامه توافق تهران و رياض خوانده است.
هيات سعودي - عماني به صنعا مي‌روند
خبرگزاري رويترز روز گذشته در گزارشي اختصاصي نوشت كه يك هيات سعودي - عماني در حال برنامه‌ريزي براي سفر به صنعا، پايتخت يمن در هفته آينده هستند. به نوشته اين خبرگزاري، اين اميدواري وجود دارد كه پيش از فرا رسيدن عيد فطر توافق براي پايان دادن به جنگ يمن كه بيش از 8 سال از آغاز مي‌گذرد، حاصل شود.سازمان ملل متحد روز پنجشنبه تاكيد كرد كه مردم يمن به يك صلح همه‌جانبه نياز دارند تا به رنج‌هاي آنها در نتيجه جنگ هشت‌ساله در كشورشان، پايان دهد.كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل در بيانيه‌اي اعلام كرد كه هشت سال جنگ، چهار ميليون و ۵۰۰ هزار يمني را كه ۷۴ درصد آنها زن و كودك هستند، مجبور به فرار كرد و باعث افزايش فقر شد، اكنون دوسوم يمني‌ها زير خط فقر زندگي مي‌كنند.