لذت‌جويي از موزه‌ها در نوروز
رضا دبيري‌نژاد
تعطيلات نوروزي امسال باز موج عظيمي براي بازديد از موزه‌ها شكل گرفت كه به دلايل متعددي همچون گذر از سال‌هاي كرونايي كم نظير بود، اما اين موج استقبال از موزه‌ها كه در ديگر ايام سال مانند ندارد را بايد كمي متفاوت از بازديدهاي رايج از موزه‌ها ديد. اگرچه برگزاري تورهاي تخصصي بازديد موضوعي از موزه‌ها كه توسط بخش خصوصي گردشگري انجام مي‌شود را مي‌توان از جنس بازديدهاي علمي دانست، اما اكثريت بازديدهاي ديگر از رويكرد ديگري برخوردار است. اين بازديدها كه زيرمجموعه مسافران نوروزي ديده مي‌شود از همان رويكرد اجتماعي برخوردار است كه در روحيه مسافران نوروزي وجود دارد. در واقع ايام نوروز فرصت يك تفرج دسته جمعي است از اين رو نگاه تفرج‌گونه بر همه سفرها و بازديدها غلبه دارد حتي بايد پسوند دسته جمعي يا گروهي را هم در شناخت روحيه مخاطبين به‌طور ويژه در نظر گرفت اعم از اينكه اين گروه خانواده يا دوستان باشد. از اين رو در بازديدهاي نوروزي از موزه‌ها نبايد چندان توقع مكاشفه علمي، آموزشي و با نگاه‌هاي تخصصي را دنبال كرد، بلكه مبناي اين بازديدها بيشتر لذت است. التذاذ اما هدفي است كه بيشتر از اين در تعريف‌هاي موزه مدنظر بوده و از اين رو التذاذ از موزه يك مواجهه جدي در گردشگري نوروزي است. بر همين اساس لازم است كه به پرسشي بينديشيم كه التذاذ در موزه چيست و چگونه شكل مي‌گيرد. پاسخ به اين پرسش قطعا در موزه‌هاي مختلف جواب‌هاي مختلف دارد و موزه‌ها مي‌توانند از ابزار مختلفي استفاده كنند. جداي از حظ بصر يا لذت تماشا مي‌توان به لذتهاي ديگر هم در موزه‌ها توجه كرد از لذت شنيدن، ساختن، تعامل كردن و حتي لذتهاي مجازي مانند سلفي‌اندازي كه امروزه يك لذت فراگير شده است. توجه به التذاذ در موزه البته به معناي عوام‌گرايي نيست، بلكه به معناي در نظر گرفتن ويژگي‌هاي مخاطبين عمومي و رفتارهاي آنان است كه با شناخت آنها موزه‌ها بهتر مي‌توانند برنامه‌ريزي كنند و آنها را در جهت رفتارهاي فرهنگي و جريان‌ساز به كار گيرند، اما بايد در نظر داشت كه نبايد به بهانه گسترش لذت در موزه دوار عوام‌زدگي و تقليل سطح رفتار موزه‌ها شويم كه گاه سبب خلط موضوعات، جايگاه‌ها و حتي رفتارهاي ضد فرهنگي مي‌شود كه برخلاف اهداف صيانت از مواريث علمي و فرهنگي يا وظايف و تشخص موزه‌هاست. لذت موزه‌اي سطوح مختلفي دارد و از همان رفتارها و برنامه‌هاي موزه‌ها حاصل مي‌شود و تكنولوژي‌هاي جديد امكان تلفيق لذت با آگاهي‌بخشي، مكاشفه و توليد در موزه‌ها را افزون‌تر كرده است كه با تكثير و ترويج تجربه‌هاي موفق مي‌توان به توسعه لذت موزه‌اي كمك كرد.