نمايش‌حضور پايدار ايران در سوريه پسابحران

گروه ديپلماسي

ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور روز چهارشنبه در راس يك هيات بلندپايه سياسي و اقتصادي راهي سوريه مي‌شود تا به نخستين رييس‌جمهور جمهوري اسلامي ايران تبديل شود كه پس از سال 2011 به اين كشور جنگ‌زده سفر مي‌كند. آخرين سفر يك رييس‌جمهوري ايران به سوريه به آخرين روزهاي سال ۱۳۸۸ و سفر محمود احمدي‌نژاد بازمي‌گردد. البته بشار اسد رييس‌جمهوري سوريه در اين سال‌ها ۲ سفر به ايران داشته‌ كه نخستين آن در اسفندماه 1397و آخرين آن در ارديبهشت 1401بود.  محمد جمشيدي، معاون سياسي دفتر رييس‌جمهور اخيرا در صفحه توييتر خود درباره اين سفر نوشته بود: «‏غرب آسيا يك دوره تحول ژئوپليتيك 12 ساله به ‌شدت پرتنش را طي كرده كه پيروز قطعي آن جمهوري اسلامي ايران و بازنده قطعي آن امريكاست. جشن پيروزي مقاومت، در سفر آيت‌الله رييسي به سوريه برگزار خواهد شد. رحمت الهي بر حاج قاسم شهيد كه به همه آموخت قدرت در ميدان تنها راه موفقيت ديپلماسي است.»حسين اكبري، سفير ايران در سوريه نيز روز دوشنبه در صفحه توييتر خود در اين باره نوشت: «مايلم اعلام كنم آيت‌الله دكتر سيد ابراهيم رييسي رييس‌جمهوري اسلامي ايران روز چهارشنبه؛ ۱۳ارديبهشت به دعوت رسمي دكتر بشار اسد رييس‌جمهوري سوريه در راس هياتي بلندپايه از مقامات سياسي و اقتصادي به اين كشور سفر خواهد كرد.» به گزارش رسانه‌هاي دولتي ايران، ابراهيم رييسي و هيات همراه، در سفر دو روزه خود به سوريه با مقامات عالي اين كشور درباره راهكارهاي تحكيم و تقويت روابط سياسي و گسترش و ارتقاي سطح همكاري‌هاي اقتصادي و تجاري فيمابين رايزني خواهند داشت. علاوه بر اين رييس‌جمهوري اسلامي ايران در اين سفر در نشست مشترك تجار ايران و سوريه حضور يافته و با آنان به گفت‌وگو و تبادل نظر خواهد پرداخت.

تعميق   دوستي تهران  -   دمشق 
به گزارش «اعتماد»، ابراهيم رييسي در حالي به عنوان نخستين رييس‌جمهور جمهوري اسلامي ايران راهي سوريه مي‌شود كه منطقه غرب آسيا در سايه فصل جديدي از روابط ميان بازيگران منطقه‌اي، تحولات جديدي را هم تجربه مي‌كند. بيش از دو ماه از حصول توافقي كه به 7 سال قطع رابطه ديپلماتيك ميان ايران و عربستان سعودي پايان داد، مي‌گذرد و پس از دو بار ديدار مقام‌هاي ارشد امنيتي و وزراي خارجه دو كشور در پكن، پايتخت چين اكنون تهران و رياض در حال طي مسير عادي‌سازي روابط دوجانبه با سرعت قابل توجه هستند. زنجيره آشتي در منطقه به ايران و عربستان محدود نشده و دمشق كه امروز ميزبان رييس‌جمهور ايران است قريب به دو هفته پيش از اين، ميزبان وزير خارجه عربستان سعودي بود. سفري كه به بخشي از پازل در حال تكميل بازگشت سوريه به جهان عرب تبديل شده است چنانكه همزمان با سفر رييس‌جمهور ايران به سوريه، اردن ميزبان نشست مشورتي با حضور وزراي خارجه سوريه و 4 بازيگر عربي منطقه بود. به گزارش روزنامه اعتماد، علاوه بر فيصل مقداد، وزير خارجه سوريه و ايمن صفدي، وزير خارجه اردن و ميزبان نشست، وزراي خارجه عربستان سعودي، مصر و عراق نيز در اين جلسه حاضر بودند. دستور كارهاي اصلي اين نشست بررسي نحوه بازگشت سوريه به جهان عرب و همچنين ابتكار اردن جهت «راه‌حل سياسي» براي بحران سوريه بود. از آنجا كه آشتي ايران و عربستان سعودي و پس از آن عادي‌سازي رابطه سوريه با جهان عرب يك تحول تك بعدي نيست و مي‌تواند بر وضعيت سياسي و امنيتي لبنان، سوريه و يمن تاثيرگذار باشد، مي‌توان ميزان نگراني رژيم اسراييل در درجه نخست و پس از آن ايالات متحده را از اين تحولات پيش‌بيني كرد.  سفر ابراهيم رييسي به سوريه در فضايي صورت مي‌گيرد كه به نظر مي‌رسد هر كدام از بازيگران منطقه‌اي كه تا چند سال پيش تامين منافع خود يا متحدان‌شان را در تشديد تنش نظامي و يارگيري از فرامنطقه جست‌وجو مي‌كردند پس از سال‌ها پرداخت هزينه مادي و معنوي، اكنون راه‌حل تامين ثبات سياسي و اقتصادي و امنيتي خود را در پشت ميز مذاكره و در قالب رايزني‌هاي سياسي آن هم با حضور اعضاي همين منطقه جست‌وجو مي‌كنند. ترافيك‌ ديپلماتيك در تهران، دمشق، بيروت، صنعا، امان، مسقط، دوحه، بغداد و رياض نشان مي‌دهد كه بازيگران منطقه‌اي پس از سال‌ها آزمون و خطا راهبرد تامين امنيت خود به بهاي ناامن كردن ديگري اكنون به اين نتيجه رسيده‌اند كه نه تنها منافع هيچ كدام از بازيگران اين منطقه در محيط ناامن تامين نمي‌شود، بلكه برون‌سپاري امنيت هم چاره‌ساز نيست. 

ايران سياست  جديدي  در   پيش گرفته   است
در چنين فضايي نخستين سفر رييس‌جمهور ايران به سوريه پس از آغاز جنگ داخلي در اين كشور بازتاب فراواني در رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي داشت. 
يوني بن مناحيم، كارشناس امور راهبردي رژيم اسراييل در تحليل سفر رييسي معتقد است كه ايران به دنبال پياده كردن سياست جديد در منطقه و حل اختلافات با كشورهاي عربي است. او در اين باره مي‌گويد: سياست جديد ايران روي حل اختلافات با كشورهاي عربي به منظور منزوي كردن رژيم اسراييل متمركز است.
همزمان شبكه ۱۳ رژيم اسراييل نيز اعلام كرد كه رييس‌جمهور ايران با بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه بازديد ميداني نيز خواهد داشت. در بخش‌هايي از اين گزارش در تحليل سياست جديد منطقه‌اي ايران گفته شد كه جمهوري اسلامي ايران خواهان يكپارچه و متحد كردن محور ايران-حزب‌الله- حماس- جهاد اسلامي است و اين امر باعث مي‌شود كه برنامه جديدي در خصوص سياست خاورميانه پياده كند. اين شبكه همچنين به سفر حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه ايران به بيروت و ديدارهايش با سيدحسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله لبنان و زياد النخاله، دبيركل جهاد اسلامي اشاره كرد و اين سفر را نيز «هماهنگي مواضع عليه اسراييل» خواند.
رسانه اسراييلي «جروزالم ‌پست» در تحليلي درباره سفر ابراهيم رييسي به دمشق نوشت: «اين يك اتفاق بزرگ براي رژيم سوريه خواهد بود كه در ماه‌هاي اخير گام‌هاي زيادي را براي ارتباط گرفتن با كشورهاي منطقه برداشته است. وزير خارجه سوريه اخيرا به يك جهانگرد تبديل شده است و به تونس، مصر، اردن و كشورهاي ديگر مي‌رود. سوريه كه مقام‌هاي سياسي آن ديدارهاي مختلفي با كشورهاي خليج‌فارس و همچنين روسيه داشته‌اند حالا مي‌خواهد بيش از پيش نشان دهد كه حمايت ايران را نيز به همراه دارد. به نظر مي‌رسد كه در شرايط كنوني، حمايت تهران از دمشق براي سوريه كه مي‌خواهد به اتحاديه عرب بازگردد، مهم است.»
جروزالم پست در ادامه اين تحليل با اشاره به اينكه «محمود احمدي‌نژاد آخرين رييس‌جمهوري ايران بود كه در سال ۲۰۱۰ به سوريه سفر كرد»، نوشت: «سفر ابراهيم رييسي به دمشق در شرايط كنوني به اين منظور است كه جمهوري اسلامي تلاش مي‌كند نشان دهد چگونه پس از توافق با عربستان سعودي در پكن، مي‌تواند تمركز خود را از يمن به سوريه و لبنان تغيير دهد. وزير امور خارجه ايران نيز به ‌تازگي در عمان و لبنان حضور داشته است. او در لبنان به سمت جنوب و نزديك مرز اسراييل رفت تا به ‌نوعي اسراييل را تهديد كرده باشد. در همان حال، رييس‌جمهوري عراق در ايران بود و رهبر جمهوري اسلامي از حضور نيروهاي امريكايي در عراق و خليج‌فارس انتقادكرد. 

همكاري   اقتصادي  با   سوريه اولويت   نخست   ايران 
به گزارش ميدل ايست نيوز، همزمان با اعلام سفر رييس‌جمهور ايران به سوريه، منابع سوريه‌اي از امضاي توافقات تازه ميان دو كشور در زمينه انرژي و برق خبر دادند. روزنامه «الوطن» سوريه به نقل از منابع مطلع گفت كه دولت اين كشور در حال اجراي تمهيدات لازم براي امضاي توافقنامه‌هاي جديد با ايران در زمينه انرژي و برق در سفر رييس‌جمهور ايران به سوريه است. بر اساس اين گزارش، دو كشور در حال مذاكره درباره خط اعتباري جديد براي اجراي پروژه‌هاي برق در سوريه توسط ايران هستند و ايران تاسيس نيروگاه‌هاي برقي جديد را در اين مذاكرات بررسي خواهد كرد. پيش از اين، «مهرداد بذرپاش»، وزير راه و شهرسازي ايران در سفر به سوريه و مذاكره با مقامات سوريه‌اي تاكيد كرده بود كه طرفين علاوه بر بخش انرژي، در بخش‌هاي ديگري از جمله گذرگاه ريلي و افزايش تعداد پرواز و كمك به ناوگان حمل و نقل سوريه و راه‌اندازي بندر الحميديه و خطوط دريايي بين دو كشور مذاكره كرده‌اند. حسين اكبري، سفير ايران در سوريه نيز در گفت‌وگو با خبرگزاري دولتي ايرنا با اشاره به روابط اقتصادي ايران و سوريه گفت: هر دو كشور ظرفيت‌هاي نسبي و مزيت‌هاي اقتصادي خوبي دارند كه مي‌تواند به هر دو طرف كمك كند تا ضمن عمق‌بخشي به روابط سياسي، شرايط اقتصادي را براي حضور سرمايه‌گذاران (ايراني) در سوريه تسهيل كند. به دليل روابط سياسي خوبي كه تهران – دمشق با هم دارند و وجود بسترهاي مناسب و خوب در موضوع اقتصادي، ايران مي‌تواند در حل مشكلات اقتصادي مردم و دولت سوريه اقدامات موثري انجام دهد. ابعاد اقتصادي سفر ابراهيم رييسي به سوريه مورد توجه خبرگزاري دولتي ايسنا نيز قرار گرفت. اين خبرگزاري در گزارشي درباره نقش اقتصادي ايران در سوريه پسابحران نوشت: آرامش نسبي ايجاد شده در سوريه و حاكميت مجدد دولت دمشق بر بخش اعظمي از سرزمين‌هاي اين كشور، بدون همكاري شركاي راهبردي سوريه از جمله ايران و روسيه چندان امكان‌پذير نبود و اكنون سوريه كه در دوران پسابحران وارد عرصه بازسازي خود در حوزه زيرساخت‌ها و جذب سرمايه‌گذاري در اين ارتباط شده است قطعا ايران مي‌تواند در اين حوزه نيز نقش موثري داشته باشد و بايد از فرصت موجود، بخش‌هاي دولتي و خصوصي ايران با تسهيلاتي كه دولت سوريه فراهم مي‌كند، نهايت استفاده را ببرند تا از رقباي منطقه‌اي خود در اين زمينه عقب نمانند. البته بخشي از تحقق اين موضوع به اهميت افزايش توانمندي‌هاي بخش‌هاي دولتي و خصوصي ايران متناسب با نيازهاي سوريه و رفع برخي موانع ساختاري و حقوقي موجود در اين زمينه و بخشي ديگر نيز به توافقنامه‌هاي تجاري و اقتصادي كه بين مقامات دو كشور به امضا مي‌رسد و شرايطي كه دولت سوريه براي حضور تجار و بازرگانان ايراني در اين كشور ايجاد مي‌كند، باز مي‌گردد. يكي از محورهاي اصلي رايزني‌هاي مقامات ايران با مسوولان عاليرتبه سوري در اين سفر در راستاي تحقق سياست دولت در ارتباط با افزايش تعاملات اقتصادي با كشورهاي منطقه و ايجاد مفاهمه سياسي و امنيتي در اين منطقه جغرافيايي از طريق همكاري‌هاي اقتصادي، برنامه‌ريزي براي افزايش همكاري‌هاي اقتصادي بين دو كشور به منظور پايدار كردن حضور اقتصادي ايران در منطقه است. 

حمله به حلب در آستانه سفر رييسي 
همزمان با مهيا شدن دمشق براي ميزباني از رييس‌جمهور ايران، رسانه‌ها نيمه‌شب دوشنبه از حمله هوايي منتسب به اسراييل عليه سوريه خبر دادند. به دنبال انتشار اين خبر، يك منبع نظامي سوري به خبرگزاري رسمي اين كشور گفت: فرودگاه بين‌المللي حلب غيرفعال شده است. به گفته اين منبع، يك نيروي نظامي در اين حمله كشته، هفت تن ديگر شامل دو غيرنظامي، زخمي و خسارات مادي ديگري وارد شده است. به گفته اين مقام سوري، اسراييل با شليك موشك از سمت جنوب شرقي حلب، فرودگاه بين‌المللي و نقاط ديگري در اين شهر را هدف قرار داد. اين دومين بار در دو ماه است كه فرودگاه حلب كه بعد از دمشق دومين فرودگاه مهم اين كشور است، در نتيجه حملات منتسب به اسراييل از پرواز و كار عادي خود باز مي‌ماند. رسانه‌ها در پوشش خبر اين حمله به همزماني آن با نخستين سفر رييس‌جمهور ايران به سوريه در ۱۳ سال اخير و حضور حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه در مرز اسراييل اشاره كردند. به گزارش رسانه‌ها هر چند كه اسراييل مسووليت حمله به حلب را برعهده نگرفته اما بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اين رژيم در روزهاي گذشته گفت: اين رژيم عملياتي در دور و نزديك براي دور كردن خطرات ناشي از ايران و نيروهاي نيابتي آن انجام مي‌دهد.