نبرد ادامه‌دار نفتكش‌ها
نيروهاي مسلح ايران دومين نفتكش خارجي را در طول يك هفته گذشته درخلیج‌فارس توقيف كردند
شهاب شهسواري
روز چهارشنبه براي دومين بار در طول 7 روز گذشته، يك نفتكش در آب‌هاي خليج‌فارس توقيف شد. صبح ديروز ناوگان پنجم نيروي دريايي امريكا مستقر در بحرين، مدعي شد كه ساعت ۶ بامداد يك نفتكش با پرچم پاناما به نام نيووي توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، بلافاصله بعد از عبور از تنگه هرمز توقيف شده است. توقيف اين نفتكش، 5 روز بعد از توقيف يك نفتكش ديگر در آب‌هاي درياي عمان به اتهام تصادم با يك شناور ايراني و فرار از صحنه اتفاق مي‌افتد كه بنا به ادعاي رسانه‌هاي خارجي واكنش ايران به توقيف يك نفتكش حامل نفت خام ايران در آب‌هاي درياي جنوب چين توسط نظاميان امريكايي است. سلسله اتفاق‌هاي اخير در آب‌هاي بين‌المللي، بار ديگر نويد شعله‌ور شدن جنگ‌هاي تحريمي ميان ايران و امريكا را مي‌دهد كه پيش از اين نيز در توقيف يك نفتكش حامل نفت خام ايران در يونان و توقيف نفتكش ايراني در جبل‌الطارق با يكديگر رودررو شده بودند. بر اساس اطلاعاتي كه نيروي دريايي امريكا منتشر كرده است، اين نفتكش از بندر دوبي حركت كرده بود و مقصدش بندر فجيره در امارات متحده عربي بوده است. ساعاتي بعد بر اساس خبري كه در خبرگزاري تسنيم منتشر شد نيروي دريايي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي تاييد كرد كه يك نفتكش خارجي متخلف را در آب‌هاي تنگه هرمز توقيف كرده است. دادستان تهران، بعدازظهر چهارشنبه به رسانه‌ها گفت كه اين نفتكش خارجي در پي شكايت شاكي و دستور مقام قضايي توسط نيروي دريايي سپاه توقيف شده است. بر اساس گزارش رسانه‌ها نفتكش توقيف شده توسط يك شركت يوناني مديريت مي‌شود. اين دومين نفتكش خارجي است كه در طول يك هفته گذشته از سوي نيروهاي مسلح ايران توقيف مي‌شود. جمعه هفته گذشته نيز يك نفتكش به نام سوييت ادونتج با پرچم جزاير مارشال كه در حال تردد در آب‌هاي درياي عمان بود، توسط نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران توقيف شده بود. نيروي دريايي ارتش با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد كه نفتكش مذكور پس از تصادم با يك شناور ايراني، باعث كشته و مجروح شدن چند تبعه ايراني شده بود. بر اساس گزارش‌ها كشتي فوق خلاف مقررات بين‌المللي مبني بر كمك به شناور و مصدومان، اقدام به فرار از خليج‌فارس كرده بود كه بلافاصله پس از درخواست از سوي مركز تجسس و نجات دريايي (MRCC)، نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران اقدام به رهگيري، شناسايي و توقيف كشتي ناشناس در درياي عمان كرد. به گفته مقام‌هاي شركتي كه سوييت ادونتج را در جزاير مارشال ثبت كرده، اين نفتكش اكنون در بندرعباس متوقف شده است. رسانه‌ها خبر داده‌اند كه نفتكش سوييت ادونتج، نفت خام متعلق به امريكا را از كويت به سمت ايالت تگزاس در ايالات متحده امريكا مي‌برد.
نفتكش مفقود ايراني
برخي رسانه‌هاي خارجي، توقيف اين نفتكش‌ها را تلافي ناپديد شدن يك نفتكش ايراني كه نفت خام ايراني را حمل مي‌كرد، توصيف كرده‌اند. بر اساس گزارش رسانه‌هاي خارجي نزديك در طول هفته گذشته، يك نفتكش با پرچم جزاير مارشال به نام سوئز راجان كه در نزديكي سنگاپور در آب‌هاي درياي جنوبي چين تردد مي‌كرد، ناپديد شده است. بر اساس داده‌هاي وب‌سايت‌هايي كه تردد كشتي‌ها را در آب‌هاي بين‌المللي رصد مي‌كنند، سوئز راجان چندي پس از ناپديد شدن در شرق آفريقا ردگيري شده و احتمالا در حال حركت به سمت محلي است كه نيروهاي امريكايي در آن مستقر هستند. بر اساس گزارش روزنامه فايننشيال تايمز و موسسه اطلاعات دريانوردي امبري، نفتكش سوئز راجان به دستور مقام‌هاي امريكايي توقيف شده است، اما چه مقام‌هاي امريكايي و چه شركتي كه مسووليت مديريت نفتكش سوئز راجان را بر عهده دارد، حاضر به اظهارنظر در اين مورد نشده‌اند. فايننشيال تايمز نوشته است: «وزارت دادگستري ايالات متحده امريكا نفتكش «سوئز راجان» را تحت حكم دادگاه و با همكاري دست‌كم يك شركت مرتبط با كشتي توقيف كرد. تلاش نيروي دريايي جمهوري اسلامي ايران براي تعقيب كشتي پس از تغيير مسير آن، ناموفق ماند.» فايننشيال تايمز به نقل از يك مقام امريكايي نوشت: «به نظر مي‌رسد كه توقيف كشتي به مقصد امريكا به تلافي اقدام قبلي امريكا در توقيف كشتي حامل نفت ايران بوده است كه ايران تلاش كرد آن را پس بگيرد، ولي موفق نشد.» بر اساس گزارش رسانه‌ها كشتي سوئز راجان متعلق به «فليت‌‌اسكيپ» (Fleetscape) است كه شركتي وابسته به شركت «اوك‌تري كپيتال» (Oaktree Capital) در امريكاست. در طول ماه‌هاي گذشته لابي ضدايراني موسوم به «اتحاد عليه ايران هسته‌اي» با معرفي شركت اوك‌تري كپيتال به عنوان يك شركت امريكايي كه به دور زدن تحريم‌ها توسط ايران كمك مي‌كند، تلاش زيادي كرده بود تا دولت امريكا را تحت فشار قرار دهد تا جلوي همكاري اين شركت را با ايران بگيرد. مشخص نيست كه آيا اين شركت امريكايي در توقيف نفتكش حامل نفت ايران با دولت امريكا همكاري كرده است يا نه.
در برابر تهديد منافع ملي، اقدام متقابل و متناسب انجام مي‌دهيم
روز دوشنبه ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت امور خارجه در پاسخ به سوالي در مورد توقيف نفتكش سوييت ادونتج توسط نيروي دريايي ارتش گفته بود: «جمهوري اسلامي دست بسته نيست و در برابر تهديد منافع ملي، اقدام متقابل و متناسب كمترين اقدامي است كه انجام خواهد داد.» سخنگوي وزارت امور خارجه تصريح كرد: «ما تاكيد مي‌كنيم هر جا كه منافع ملي ايران مورد تهديد هر طرفي قرار بگيرد، جمهوري اسلامي ايران در عمل ثابت كرده و نشان داده كه دست بسته نيست و حداقل اقدامي كه انجام خواهد داد اقدام متقابل و متناسب با همان اقدام است.» اين ديپلمات ارشد جمهوري اسلامي ايران گفت: «ما در دفاع از منافع ملي خود و در دفاع از شهروندان خود كوتاهي نكرده و نخواهيم كرد.» ايران و ايالات متحده امريكا از سال ۲۰۱۸ كه دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكا از برجام خارج شد و تحريم‌هاي يكجانبه امريكا را مجددا عليه تهران اعمال كرد، وارد يك نبرد مستمر شده‌اند كه از يك طرف ايالات متحده امريكا تاكنون چند بار تلاش كرده است تا نفتكش‌هاي حامل نفت ايران را در نقاط مختلف توقيف كند و از طرف ديگر ايران اقدام‌هاي متقابلي را انجام مي‌دهد تا با تحت فشار قرار دادن كشورهايي كه تحت فرمان ايالات متحده امريكا اقدام به توقيف نفتكش‌ها يا نفت متعلق به ايران مي‌كنند، اين نفتكش‌ها را از توقيف خارج كند. با اين حال اين‌بار شرايط متفاوت است. به نظر مي‌رسد اين‌بار مستقيما امريكا نفتكش ايراني را توقيف كرده باشد، هر چند هنوز خبر قطعي در مورد سرنوشت نفتكش سوئز راجان در دست نيست. ارديبهشت ماه سال گذشته دولت يونان نفتكش پگاس، متعلق به روسيه را توقيف كرد. يونان اعلام كرده بود اين نفتكش روسي را به دليل تحريم‌هاي اتحاديه اروپا در پي جنگ اوكراين توقيف كرده است. پس از چند روز مشخص شد اين نفتكش حامل نفت ايران است و ارزيابي ابتدايي در مورد تعلق نفت به روسيه غلط است، دولت يونان بلافاصله اقدام به آزادي نفتكش پگاس كرد. اين نفتكش در حالي كه همچنان در آب‌هاي يونان بود نام خود را به لانا و پرچم خود را به ايران تغيير داد. انتشار اين خبر كه يك نفتكش حامل نفت ايران در آب‌هاي يك دولت متحد غرب حضور دارد، بلافاصله باعث تحرك لابي‌هاي ضدايراني در واشنگتن شد تا دولت ايالات متحده امريكا را تحت فشار قرار دهند تا با تهديد اعمال تحريم‌هاي ثانويه، يونان را وادار به توقيف نفت كشتي ايراني كند. با شكايت امريكا و راي يك دادگاه در يونان، نفت متعلق به ايران در كشتي يوناني مصادره شد و انتقال آن به يك نفتكش يوناني به اسم آيس انرژي براي انتقال به امريكا آغاز شد. چند روز پس از اين اتفاق‌ها، زماني كه پيگيري‌هاي ايران براي جلوگيري از اقدام دولت يونان براي مصادره نفت كارساز نبود، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي اقدام به توقيف دو نفتكش يوناني پرودنت ورير و دلتا پوسايدن، در آب‌هاي خليج فارس كرد. دو نفتكش يوناني به مدت ۱۰۰ روز در ايران توقيف بودند تا دستگاه سياست خارجي ايران با تجديدنظرخواهي نسبت به حكم دادگاه يوناني، نفت مصادره شده ايران را بازپس بگيرد. آبان ماه سال گذشته وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد: «با مجموعه تدابير انديشيده شده، پيگيري‌هاي حقوقي و قضايي و نيز مذاكرات به عمل آمده سرانجام با وجود اعمال فشارهاي نامشروع از سوي دولت ثالث براي استمرار راهزني دريايي، راي دادگاه بدوي محلي در يونان مبني بر مصادره محموله نفت ايران به نفع طرف امريكايي در دادگاه‌هاي تجديدنظر و عالي يونان ابطال و راي به بازگرداندن محموله صادر شد و محموله مذكور مجددا به نفتكش ايراني منتقل و مقدمات خروج نفتكش و محموله آن از آب‌هاي سرزميي يونان فراهم شد.» همزمان با اين بيانيه دو نفتكش توقيف شده يونان هم آزاد شدند. مورد مشابه ديگري در پي توقيف نفتكشي حامل نفت ايران در جبل‌الطارق رخ داد. تيرماه سال ۱۳۹۸، نيروي دريايي سلطنتي بريتانيا با تهاجم به نفتكش موسوم به گريس يك اين نفتكش كه نفت ايران را به سمت بندر بانياس سوريه مي‌برد، توقيف كرد. بر اساس گزارش‌ها اين نفتكش به درخواست مستقيم دولت ايالات متحده امريكا توسط بريتانيا توقيف شده بود. درست دو هفته بعد از توقيف گريس يك در جبل‌الطارق، مستعمره بريتانيا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي شناوري بريتانيايي به نام استنا ايمپرو را توقيف كرد. بر اساس بيانيه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي «اين كشتي هنگام عبور از تنگه هرمز به علت رعايت نكردن قوانين و مقررات بين‌المللي دريايي بنا به درخواست سازمان بنادر و دريانوردي استان هرمزگان، توسط يگان شناوري منطقه يكم نيروي دريايي سپاه توقيف شده است.» بعد از رايزني‌هاي ديپلماتيك فشرده ميان تهران و لندن، نفتكش ايراني گريس يك كه نامش به آدريان دريا تغيير كرد، نيمه مرداد بعد از يك ماه توقيف آزاد شد و حركت خود را به سمت سوريه از سر گرفت. كشتي بريتانيايي در ايران مدت طولاني‌تري در توقيف باقي ماند و نهايتا مهرماه سال ۱۳۹۸ كشتي بريتانيايي هم آزاد شد.