حمله پهپادي به كرملين؛ عمليات فريب يا سوءقصد؟

محمدحسين لطف‌الهي

سخنگوي كاخ كرملين روز پنجشنبه ايالات متحده را به دست داشتن در اقدام به ترور ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه متهم كرد و حمله پهپادي روز چهارشنبه به كاخ رياست‌جمهوري روسيه را اقدامي از سوي اوكراين دانست كه با اطلاع واشنگتن انجام شده است. 

كاخ رياست‌جمهوري روسيه به عنوان يكي از امنيتي‌ترين مكان‌ها در اين كشور از بالاترين سطح حفاظت برخوردار است، اما دو فروند پهپاد‌ در نخستين ساعات بامداد روز چهارشنبه 3 مه حلقه امنيتي پيرامون كرملين را شكستند تا يك جنگ روايت‌هاي جديد ميان مسكو، كي‌يف و واشنگتن آغاز شود.
حمله پهپادي به كاخ كرملين ساعت 2:30 بامداد اتفاق افتاد و تا 12 ساعت بعد از حادثه كه كرملين به‌طور رسمي تصميم گرفت وقوع اين حادثه را تاييد كند، تصاوير و فيلم‌هاي آماتوري كه از حمله گرفته شده بود توجه خاصي را در شبكه‌هاي اجتماعي جلب نكرد. روشن نيست چرا روسيه تصميم گرفت خبر حمله پهپادي به كرملين كه اعتبار سيستم‌هاي امنيتي روسيه را به‌طور جدي زير سوال مي‌برد، تاييد كند اما در بيانيه‌اي 5‌بندي كه روز چهارشنبه از سوي دولت روسيه منتشر شد، ادعا شده است كه حمله پهپادي مذكور براي ترور ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه طراحي شده و اوكراين مسوول اجراي آن بود.
كي‌يف خيلي زود ادعاي مسكو را رد كرد، اما نيروهاي نظامي روسيه در واكنش به حمله پهپادي به كرملين، شهرهاي اوكراين را به‌ شدت بمباران كردند.

روس‌ها  چه مي‌گويند؟
مقام‌هاي روسي روز چهارشنبه اعلام كردند كه پدافند هوايي روسيه حمله پهپادي اوكراين به اقامتگاه پوتين در كاخ كرملين را خنثي كردند و افزودند: رييس‌جمهوري روسيه در آن زمان در كرملين حضور نداشت.
روسيه اين حادثه را «اقدامي تروريستي» توصيف كرده و گفته است كه هر دو پهپاد مهاجم سرنگون شده‌اند.
دميتري پسكوف، سخنگوي كرملين روز پنجشنبه يك گام فراتر رفت و ايالات متحده را به نقش داشتن در اين حمله متهم كرد. پسكوف گفت: «تصميمات در مورد حملات تروريستي در ايالات متحده گرفته مي‌شود و كي‌يف آنها را اجرا مي‌كند. كي‌يف در حال حاضر آنچه امريكا مي‌گويد، انجام مي‌دهد.»
جان كربي، سخنگوي شوراي امنيت ملي ايالات متحده عصر همان روز در يك مصاحبه تلويزيوني به اظهارات پسكوف واكنش نشان داد و ضمن رد اتهامات مطرح شده اعلام كرد: «امريكا به هيچ‌وجه اوكراين را به انجام حملاتي در بيرون از خاك اين كشور تشويق نمي‌كند.» او افزود: «ما نه آنها را تشويق مي‌كنيم، نه چنين امكاني‌ را براي‌شان فراهم كرده‌‌ايم كه به خارج از خاك اوكراين حمله كنند. ايالات متحده در اين اتفاق، هر چه كه بوده نقش نداشته است.»
پوليتيكو هم به نقل از منابع امريكايي گزارش داد كه كاخ سفيد و دولت بايدن پيش از وقوع اين حملات از جريان مطلع نشده بودند.
مسكو توضيحات مقام‌هاي امريكايي را قابل قبول نمي‌داند. سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه روز جمعه طي يك كنفرانس مطبوعاتي پس از نشست وزراي خارجه سازمان همكاري شانگهاي در هند اعلام كرد كه حمله دو پهپاد به كرملين بدون اطلاع واشنگتن غيرممكن است.
سخنگوي وزارت خارجه روسيه هم گفت كه ايالات متحده و متحدانش در نهايت مسوول اقدامات «رژيم كي‌يف» هستند. به گزارش راشا تودي، زاخارووا روز پنجشنبه گفت: «آنها دولت قانوني اوكراين را [در سال ۲۰۱۴] نابود كردند، كلاهبرداران و راهزنان را در راس امور قرار دادند، پول و اسلحه در اختيار آنها گذاشتند، احساس معافيت از مجازات مطلق در آنها ايجاد و پوشش سياسي و حمايت نظامي ارايه كردند.» اين مقام تاكيد كرد كه روسيه «واشنگتن، لندن و به‌طور كلي ناتو» را مسوول تمام اقدامات دولت اوكراين مي‌داند.

روايت اوكراين از حمله به كرملين چيست؟
ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين در يك سخنراني مسووليت هرگونه حمله به ولاديمير پوتين يا شهر مسكو را رد كرد. او روز پنجشنبه با اشاره به اتهام جنايت جنگي كه عليه رييس‌جمهوري روسيه مطرح شده است، گفت: «ما به پوتين حمله نكرديم، ما او را به دادگاه واگذار مي‌كنيم.»
زلنسكي كه در سفري از پيش اعلام نشده در فنلاند به سر مي‌برد، افزود: «ما بر سر بازپس‌گيري خاك خودمان مي‌جنگيم و تجهيزات و تسليحات كافي براي حمله به پوتين در مسكو نداريم.»
برخي ديگر از مقام‌هاي اوكرايني هشدار دادند كه «طرح اين اتهامات عليه اوكراين مي‌تواند پيش‌زمينه‌اي براي تشديد حملات روسيه باشد.» ميخايلو پودولياك، مشاور رييس‌جمهوري اوكراين در اين زمينه گفت كه اتهام‌زني كرملين به اوكراين قابل پيش‌بيني بود و احتمالا نشانه‌اي از آماده شدن روسيه براي «عملياتي بزرگ» عليه اوكراين است.

حملات اوكراين به عمق خاك روسيه
هرچند رييس‌جمهور اوكراين مدعي شد كه اين كشور توان تجهيزاتي حمله به عمق خاك روسيه را ندارد، اما در طول جنگ، اوكراين چندين بار با استفاده از پهپاد موفق به هدف قرار دادن عمق خاك روسيه شده است. 
*ماه آوريل: از زمان آغاز حمله روسيه به اوكراين در 24 فوريه، تا روز اول آوريل اوكراين حمله‌اي به درون خاك روسيه نداشت، اما در اين روز بر اساس تاييد مقام‌هاي محلي، يك مخزن سوخت در شهر بلوگراد (20 مايلي مرز اوكراين) هدف قرار گرفت تا اولين حمله اوكراين به درون خاك روسيه رقم خورده باشد. حملات مشابهي به محل ذخيره‌سازي نفت روسيه در شهر بريانسك (كمتر از 100 مايلي مرز اوكراين) در اواخر ماه آوريل گزارش شد.
م اه آوريل: در نيمه آوريل، ارتش اوكراين با استفاده از دو فروند موشك نپتون رزمناو مهم و پرآوازه روسيه به نام مسكوا را هدف قرار دادند. اين رزمناو كه پرچمدار ناوگان روسيه در درياي سياه بود، 65 مايل دريايي با بندر اودسا فاصله داشت. در پي اين حمله، كشتي دچار آتش‌سوزي شد و پس از مدتي غرق شده و به قعر دريا رفت. تعداد زيادي از ملوانان روسي هم غرق شدند.
ماه آگوست: در نهم آگوست، نيروهاي اوكرايني پايگاه هوايي ساكي در شبه جزيره كريمه را هدف قرار دادند. تصاوير ماهواره‌اي نشان مي‌داد در پي اين حمله دست‌كم 8 جنگنده روسي نابود شدند.
ماه آگوست: روز بيستم آگوست، بمب‌گذاري در يك خودرو در نزديكي مسكو باعث شد داريا دوگينا، دختر الكساندر دوگين متفكر اهل روسيه و يكي از چهره‌هاي شاخص نزديك به ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه كشته شود.
ماه اكتبر: هشتم اكتبر، اوكرايني‌ها موفق شدند پل كريمه را كه روسيه را به صورت زميني به شبه جزيره كريمه متصل مي‌كرد، منفجر كنند. اين پل، مسير اصلي تامين تداركات نيروهاي روسيه در جنوب اوكراين بود و انفجار آن ضربه بزرگي به اعتبار روسيه وارد كرد.
ماه اكتبر: در ميانه ماه اكتبر، اوكراين حمله‌اي پهپادي عليه ناوگان روسيه در درياي سياه ترتيب داد و در پي اين حمله يك ناو روسي به ‌شدت آسيب ديد.
ماه دسامبر: در ماه دسامبر حملات اوكراين به خاك روسيه وارد فاز جديدي شد. اوكراين در اوايل اين ماه، دو پايگاه هوايي از جمله يك پايگاه هوايي مهم در عمق 300 مايلي خاك روسيه را هدف قرار داد. پايگاه هوايي «انگلس» در نزديكي رود ولگا و پايگاه نظامي «دياگيلوو» در نزديكي شهر ريازان هدف اين حمله بودند. يك پهپاد اوكرايني نيز يك انبار سوخت در نزديكي شهر كورسك را هدف قرار داد. روز دوشنبه 26 دسامبر نيز اوكراين ‌بار ديگر به پايگاه انگلس حمله كرد.
ماه مه - سال 2023: حمله پهپادي به كاخ كرملين كه با واكنش پدافند هوايي روسيه ناكام ماند. روسيه اين حمله را كار اوكراين مي‌داند، اما اوكرايني‌ها تكذيب مي‌كنند.

چه كسان ديگري ممكن است مسوول اين حمله باشند؟
هرچند روسيه از اوكراين به عنوان اصلي‌ترين مظنون حملات اخير نام مي‌برد، اما احتمالات ديگري هم در اين زمينه وجود دارد. شبكه خبري سي‌ان‌ان به نقل از يك نماينده سابق پارلمان روسيه نوشته است كه يك احتمال اين است كه پارتيزان‌هاي روسي مسوول اين حمله باشند.
ايليا پونومارف، نماينده سابق پارلمان روسيه كه در حال حاضر در لهستان زندگي مي‌كند و در سال 2014 تنها نماينده پارلمان بود كه به الحاق شبه‌جزيره كريمه به روسيه راي منفي داد، روز پنجشنبه در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان اعلام كرد كه «اين كار يك گروه شبه‌پارتيزاني روسي بود» و افزود: «چيز بيشتري در اين باره نمي‌توانم بگويم، چراكه آنها هنوز مسووليت آن را نپذيرفته‌اند.» پونومارف از زمان مخالفت با الحاق كريمه به روسيه در فهرست مظنونان تروريستي روسيه قرار گرفته است.
برخي كارشناسان و موسسه‌هاي تحقيقاتي معتقدند اين حمله مي‌تواند يك عمليات «فالس فلگ - پرچم دروغين» از سوي روسيه باشد. يعني روسيه عمدا چنين حمله‌اي را عليه كاخ كرملين طراحي كرده تا با استفاده از آن اقدامات بعدي خود در داخل كشور را توجيه كند.
موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن كه به صورت روزانه گزارش‌هايي از ابعاد نظامي و سياسي جنگ در اوكراين منتشر مي‌كند در گزارشي كه روز چهارشنبه منتشر كرده، نوشته است: «روسيه احتمالا اين صحنه‌سازي را انجام داده است تا جنگ را به داخل روسيه بكشاند و ابزارهايي براي اقدامات بعدي خود نظير بسيج عمومي گسترده‌تر داشته باشد. چندين كارشناس نظامي مي‌گويند كه اين حمله در داخل روسيه برنامه‌ريزي و به صورت هدفمند صحنه‌سازي شده است. روسيه اخيرا اقداماتي را براي افزايش توان دفاع هوايي خود و به ويژه در مسكو انجام داده است و بعيد به نظر مي‌رسد كه دو پهپاد بتوانند با عبور از سد امنيتي محكم مسكو درست بر فراز كرملين منفجر شوند. تصاوير ماهواره‌اي ژانويه 2023 نشان مي‌دهد كه روسيه در اين زمان در حال نصب سيستم دفاع هوايي پنتسير در اطراف مسكو و ايجاد يك حلقه امنيتي قوي براي جلوگيري از ورود هر پرنده مهاجمي به شهر بوده است. اگر اين اقدام واقعا كار كسي جز روسيه باشد بسيار تعجب‌برانگيز خواهد شد.»

واكنش  روسيه
در فاصله كوتاهي پس از حمله به كرملين، موج جديدي از حملات روسيه عليه اوكراين آغاز شد. شهر كي‌يف و بسياري از شهرهاي بزرگ اوكراين بمباران شدند. در موارد پيشين حملات اوكراين به خاك روسيه نيز عموما بمباران شهرهاي اوكراين به عنوان پاسخ روسيه در نظر گرفته مي‌شد.
مقام‌هاي اوكرايني مي‌گويند طي حملاتي كه در طول شب به شهر اودسا صورت مي‌گرفت، روي بدنه پهپادهاي مهاجم به زبان روسي نوشته شده بود: «براي مسكو» و «براي كرملين». 
همزمان احتمال وقوع برخي تغييرات در برگزاري جشن روز پيروزي در 9 مه وجود دارد. واشنگتن‌پست گزارش داده است كه مقام‌هاي روسي در دست‌كم 21 شهر جشن روز پيروزي را لغو كرده‌اند. با اين حال، پسكوف، سخنگوي كرملين اعلام كرد كه رژه جشن پيروزي در شهر مسكو برگزار خواهد شد و مانند هميشه ولاديمير پوتين در اين مراسم بزرگداشت پايان جنگ جهاني دوم سخنراني خواهد كرد.

هرچند رييس‌جمهور اوكراين مدعي شد كه اين كشور توان تجهيزاتي حمله به عمق خاك روسيه را ندارد، اما در طول جنگ، اوكراين چندين بار با استفاده از پهپاد موفق به هدف قرار دادن عمق خاك روسيه شده است. در ماه دسامبر 2022 حملات اوكراين به خاك روسيه وارد فاز جديدي شد. اوكراين در اوايل اين ماه، دو پايگاه هوايي از جمله يك پايگاه هوايي مهم در عمق 300 مايلي خاك روسيه را هدف قرار داد. پايگاه هوايي «انگلس» در نزديكي رود ولگا و پايگاه نظامي «دياگيلوو» در نزديكي شهر ريازان هدف اين حمله بودند. يك پهپاد اوكرايني نيز يك انبار سوخت در نزديكي شهر كورسك را هدف قرار داد. روز دوشنبه 26 دسامبر نيز اوكراين‌ بار ديگر به پايگاه انگلس حمله كرد.

موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن در گزارشي كه روز چهارشنبه منتشر كرده، نوشته است: «روسيه احتمالا اين صحنه‌سازي را انجام داده است تا جنگ را به داخل روسيه بكشاند و ابزارهايي براي اقدامات بعدي خود نظير بسيج عمومي گسترده‌تر داشته باشد. چندين كارشناس نظامي مي‌گويند كه اين حمله در داخل روسيه برنامه‌ريزي و به صورت هدفمند صحنه‌سازي شده است. روسيه اخيرا اقداماتي را براي افزايش توان دفاع هوايي خود در مسكو انجام داده است و بعيد به نظر مي‌رسد كه دو پهپاد بتوانند با عبور از سد امنيتي محكم مسكو درست بر فراز كرملين منفجر شوند. تصاوير ماهواره‌اي ژانويه 2023 نشان مي‌دهد كه روسيه در اين زمان در حال نصب سيستم دفاع هوايي پنتسير در اطراف مسكو بوده است.»