چه عواملی منجر به خروج پول از بازار سرمايه شده است؟
چشم انداز بورس در دومين ريزش تاريخي
عشقي: بورس را تعطيل نمي‌كنيم
ندا جعفري
روز گذشته يكي از عجيب‌ترين روزهاي بازار سرمايه رقم خورد و شاخص كل بورس با بيش از 125هزار واحد ريزش، ركورد تاريخ راه‌اندازي مكانيزم بازار سهام را جابه‌جا كرد. شاخص كل بورس طي معاملات ديروز با كاهش سنگين ۵.۱۵ درصدي معادل ۱۲۶هزار واحدي مواجه شد و در محدوده ۲.۳۱۴ ميليون واحدي قرار گرفت. اين مقدار ريزش درصدي در تاريخ بازار سرمايه، رتبه سوم را به خود اختصاص داد. در سمت ديگر شاخص هم‌وزن نيز شرايط نسبتا يكساني را سپري كرد و با افت ۴.۴ درصدي همراه شد. ارزش معاملات خرد سهام در بازار با افت چشمگيري نسبت به روزهاي گذشته همراه شد و عدد ۱۳۹۷۴ ميليارد تومان را به ثبت رساند كه عمده دليل آن، قفل شدن اكثر نمادها در صف فروش و عدم جمع‌آوري آنها بود. در سمت ديگر اما خروج پول سنگين همچنان ادامه داشت و ۴۳۸۰ ميليارد توماني از سمت كدهاي حقيقي خارج شد.
بازار تعطيل نمي‌شود
درباره دلايل اين ريزش بي‌سابقه نمي‌توان دلايل خاصي از جنبه‌هاي سياسي و اقتصادي پيدا كرد. بسياري ريزش سنگين امروز شاخص‌هاي بورسي را به عنوان نقطه پايان رشد سهام و شروع روند نزولي ديگري عنوان كرده‌اند. به نظر مي‌رسد همچنان نگراني از احتمال تكرار اتفاقاتي همچون سه سال گذشته و مشكل حركت توده‌اي سهامداران، موجب شده است تا عرضه‌هاي سنگين در تمامي صنايع و نمادها صورت بگيرد.
البته طبق بند 3 ماده چهار دستورالعمل نحوه تشخيص شرايط اضطراري موضوع ماده ۳۲ قانون بازار اوراق بهادار در صورتي كه بازارهاي بورس يا خارج از بورس (بازار پايه) در طول يك روز معاملاتي بيش از 5 درصد كاهش داشته باشد، سازمان بورس و اوراق بهادار مجاز است با تشخيص شرايط اضطراري موضوع را براي تصميم‌گيري جهت تعطيلي 3 روزه بازار سرمايه در شوراي عالي بورس مطرح كند اما مجيد عشقي، رييس سازمان بورس و اوراق بهادار روز گذشته در حاشيه نخستين همايش ملي اقتصاد هوشمند و توسعه مالي در مورد افت 5 درصدي شاخص كل بورس و بستن بازار اعلام كرد؛ سازمان قصد بستن بازار را ندارد.
چه دلايلي باعث اين ريزش‌هاي تاريخي شدند؟
فرزين آقابزرگي، كارشناس بازار سرمايه در مورد ركوردهاي تاريخي ريزش بورس طي دو روز گذشته به «اعتماد» گفت: كمتر از 1 ماه پيش بسياري از زيرساخت‌هاي معاملات از سوي مقام ناظر در هم ريخت به عنوان مثال تركيب دارايي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري با درآمد ثابت از 20 درصد به 10 درصد كاهش يافت به اين معني كه شركت‌ها و صندوق‌ها مجبور به فروش سهام‌هاي خود شدند؛ همچنين ضريب تضمين شركت‌هاي كارگزاري كه براي اخذ اعتبار استفاده مي‌شد را هم پايين آوردند تا ديگر كسي نتواند اعتبار بگيرد و در بورس كار كند.
اين كارشناس بازار سرمايه تصريح كرد: در اين مدت نويد عرضه‌هاي اوليه هم از سوي مقام ناظر و اركان بورس داده مي‌شد تا حكايت سال 1399 و افزايش تقاضا شرايطي را به وجود نياورد كه قيمت‌ها بيش از اندازه رشد كنند و بعد نتوانند جلوي آن را بگيرند غافل از اينكه مختصات و ويژگي‌هاي سال 1402 به‌طور بنيادي و اساسي با سال 99 قابل مقايسه نيست، به عنوان مثال يكي از اين شاخص‌ها نسبت p/e ttm در سال 1399 است كه در آن زمان در محدوده 38 بود و امروز اين نسبت 11 است همچنين نسبت P/E فوروارد شركت‌ها در سال 1399 در محدوده 16 و 15 بود كه امروز حدود 7.5 است و اين مقايسه بين دو سال 1399 و 1402 و اظهارنظرها در اين باره اصلا درست نيستند.
در همه دنيا دخل و تصرف در نظام عرضه و تقاضا تخلف است
آقابزرگي تصريح كرد: هيچ جاي دنيا و در هيچ بازار مالي مقام ناظر و اركان بورس در خصوص تغييرات قيمت و كنترل عرضه و تقاضا كاري انجام نمي‌دهد، نه تنها كاري نمي‌كنند بلكه اينگونه رفتارها تخلف شناخته مي‌شود و حتي كميسيون اوراق بهادار امريكا در صورتي كه دخل و تصرفي در نظام عرضه و تقاضا صورت گيرد و اظهارنظري در مورد ارزندگي و غير ارزنده بودن سهام شود افراد را به عنوان متخلف شناسايي مي‌كنند.
او ادامه داد: در فدرال رزرو كه يكي از الگوهاي كشورهاي پيشرفته در بازارهاي مالي و اقتصادي شناخته مي‌شود اگر بخواهد در مورد افزايش يا كاهش نرخ بهره بانكي اظهارنظري بكند از قبل همه مطلع مي‌شوند كه به عنوان مثال 25 فوريه در فلان ساعت فدرال رزرو قصد تغييراتي در نظام سياست‌هاي پولي دارد كه اثرات آن ممكن است سياست‌هاي امريكا و دنيا را تحت‌تاثير قرار دهد ضمن آنكه در همه مقاطع سال اين كار را نمي‌كند.
اعتماد به دست آمده در 4 ماه گذشته مخدوش شد
اين كارشناس بازار سرمايه خاطرنشان كرد: اين در حالي است كه در ايران مسوولاني هستند كه هيچ‌گونه مسووليتي هم در اين حوزه ندارند اما اظهارنظرهاي عجيبي مي‌كنند، به عنوان مثال چند روز پيش يكي از سياستمداران هشدار داد كه بايد مراقب بود تا شرايط بورس شبيه سال 1399 نشود!
او افزود: در كنار اين موارد شاهد فشار از بالا به نهادهاي مختلف و بازارگردان‌ها براي عرضه بيشتر سهام هم هستيم تا بازار كنترل شود و همه اين موارد باعث مي‌شود اعتمادي كه به مرور و در عرض 4 ماه به وجود آمده بود به راحتي مخدوش شود و اين مساله نتيجه و عاقبت رفتارهاي دستوري در بازار است.
دخالت داور در وسط بازي باعث اين ريزش‌ها شد
اين كارشناس بازار سرمايه در ادامه گفت: هر چند اصلاح بازار سرمايه جزو ذات بازار است و با فراز و نشيب‌هايي هم همراه است اما آنچه طي دو روز گذشته رخ داد اسمش ديگر اصلاح نيست بلكه ريزش بازار است زيرا حتي در زمان ترور سردار سليماني تنها يك روز بازار به اين شكل درآمد و آن‌هم به دليل جو رواني به وجود آمده در بازار بود اما بي‌اعتمادي كه در اين دو روز به وجود آمده اصلا تناسبي با متغيرهاي كلان و مولفه‌هاي اثرگذار اقتصادي ندارد و تنها حكم دخالت داور بازي در وسط بازي است.
آقابزرگي گفت: بنا به دستوراتي كه از بالا داده شده كه غيركارشناسي هم هست و ثباتي هم ندارد اين ريزش‌ها به وجود آمده و پيش‌بيني اينكه اين ريزش‌ها تا كجا ادامه دارد هم اصلا مشخص نيست و چون دليل وقوع آن‌هم معلوم نيست مطمئنا از همين امروز برعكس رفتاري كه اركان بورس براي عرضه سهام داشتند به دنبال نهادهاي مالي مي‌روند و مي‌گويند تزريق منابع كنيد و سهام بخريد و با يكسري تصميمات متناقض ديگر روبرو مي‌شويم.
حمايت از بازارهاي موازي منجر به سركوب بورس شد
او در پاسخ به اين پرسش كه آيا باز شدن سايت‌هاي فروش خودرو باعث خروج سرمايه‌ها از بورس شدند نيز گفت: بنده اعتقاد دارم آن نهاد يا سازماني كه حمايت مطلق از بازارهاي خودرو و مسكن دارد آنقدر قدرت دارد كه بورس را به‌شدت زمين بزند و منابع را از سمت بازارهاي خودرو و مسكن به سمت بورس نبرد، اين در حالي است كه همه مردم مي‌دانند كه قيمت خودرو در ايران 8 برابر قيمت در كشورهاي منطقه است اما كماكان شركت‌هايي كه به دولت وصل هستند منابع مالي مردم را مي‌گيرند و خودروها را پيش‌فروش مي‌كنند و يكي از دلايل اصلي سركوب بازار سرمايه حمايت از بازارهاي موازي مانند بازار خودرو و مسكن است.
او افزود: اين در حالي است كه حباب‌هاي به وجود آمده در بازارهاي خودرو و مسكن نبايد اين اجازه را بدهد كه منابع از بورس به سمت خودرو حركت كند اما به گونه‌اي سياست‌ها تنظيم شده كه نقشه راه را به اين سمت برده‌اند و بعد شاهد آنيم كه 17 ارديبهشت ماه 4 هزار ميليارد تومان پول حقيقي از بورس خارج مي‌شود يا سكه‌اي كه با دلار 75 هزار توماني معامله مي‌شود مثبت است اما اوراق بهادار و سهام ارزشي ندارند و به راحتي بازار را به سمت بازارهاي سفته‌بازي هدايت كرده‌اند.