دبير كل ستاد مبارزه با مواد مخدر در نشست بغداد اعلام كرد
نگراني ايران بابت تاثير منفي حضور طالبان بر مبارزه با قاچاق مواد در منطقه
بنفشه سام‌گيس
دبير كل ستاد مبارزه با موادمخدر ضمن هشدار درباره افزايش تجارت غيرقانوني موادمخدر و روانگردان از طريق فضاي مجازي و رشد تعداد مصرف‌كنندگان جوان و نوجوان مت امفتامين و مخدرها در دنيا، بابت تاثيرات منفي حضور طالبان بر روند مبارزه با قاچاق مواد در منطقه ابراز نگراني كرد. اسكندر مومني كه ديروز در نشست منطقه‌اي مبارزه با مواد مخدر در بغداد و در جمع نمايندگاني از كشورهاي عربستان، مصر، سوريه، تركيه، كويت، اردن و لبنان صحبت مي‌كرد، ضمن ابراز اين نگراني، درباره آخرين وضعيت كشت خشخاش و توليد ترياك در افغانستان هم، به گزارش دفتر مبارزه با مواد و جرم ملل متحد UNODC درباره افزايش 32 درصدي كشت ترياك در افغانستان در سال ۲۰۲۲ استناد كرد و گفت: «افغانستان ۸۰ درصد تقاضاي ترياك جهان را تامين مي‌كند و همچنان، بزرگ‌ترين توليد‌كننده ترياك در جهان است و علاوه بر توليد ترياك و مت آمفتامين، دومين كشور جهان در توليد كانابيس هم محسوب مي‌شود.» مومني همچنين ضمن ابراز نگراني بابت خسارات مالي و انساني قاچاق و مصرف موادمخدر در كشورهاي منطقه و هدر رفتن ميلياردها دلار بودجه‌اي كه به جاي هزينه‌كرد براي توسعه كشورها، بابت مبارزه با قاچاق مواد صرف مي‌شود، در آخرين گزارش از وضعيت كشفيات مواد در ايران در سال 1401 اعلام كرد كه در اين سال، ۷۱۶ تن از انواع موادمخدر و روانگردان شامل ۵۴۰ تن ترياك، ۷۶ تن حشيش، ۳۰ تن هرويين و مرفين و ۳۰ تن مت‌آمفتامين در داخل كشور كشف شده و با استناد به گزارش UNODC خبر داد كه ۹۲ درصد كشفيات جهاني ترياك، ۲۷ درصد كشفيات جهاني هرويين و ۵۹ درصد كشفيات جهاني مرفين و به‌طور خاص، 80 درصد مت‌آمفتامين كشف شده در منطقه خاورميانه و جنوب غرب آسيا در سال ۲۰۲۰، حاصل عمليات دستگاه مقابله جمهوري اسلامي ايران بوده و در اشاره به همكاري‌هاي منطقه‌اي براي مبارزه با قاچاق مواد، آن‌هم در حالي كه مبادي ورودي و خروجي «هلال طلايي» (كشورهاي ايران، افغانستان و پاكستان) از شاهراه‌هاي ترانزيت جهاني مواد به سمت آفريقا، اروپا و آسياست، افزود: «ايران يكي از اعضاي فعال تشكل‌هاي منطقه در مبارزه با مواد مخدر، از قبيل پيمان پاريس، برنامه منطقه‌اي افغانستان و كشورهاي همسايه و همچنين، برنامه ابتكار سه‌جانبه JPC است و واحد برنامه‌ريزي مشترك JPC كه از سال ۲۰۰۸ فعاليت خود را در تهران آغاز كرده، تاكنون توانسته اقدامات مشتركي از قبيل تبادل اطلاعات و اجراي گشت‌زني و عمليات مشترك ميان ايران، پاكستان و افغانستان را هماهنگ و برنامه‌ريزي كند.»
(برنامه ابتكار سه‌جانبه JPC، سال 2007 و به منظور هماهنگي عمليات و برنامه‌ريزي مشترك افغانستان، ايران و پاكستان در مبارزه با جريان موادمخدر افغانستان و ساير جرايم سازمان‌يافته در غرب آسيا آغاز شد. واحد برنامه‌ريزي مشترك JPC در تهران مستقر است و تبادل اطلاعات از طريق افسران رابط سه كشور صورت مي‌گيرد. از ابتداي دهه 1390 و طبق اعلام علي اصغر سلطانيه؛ سفير و نماينده وقت ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و ديگر سازمان‌هاي بين‌المللي در وين، مقرر شد كه دامنه فعاليت‌هاي برنامه «ابتكار سه‌جانبه» تا منطقه آفريقا و آسياي ميانه هم گسترش پيدا كند.)
نشست منطقه‌اي مبارزه با مواد مخدر ديروز در حالي با حضور هيات‌هايي از ايران، عربستان، مصر، سوريه، تركيه، كويت، اردن و لبنان آغاز شد كه كمتر از دو ماه ديگر و در روز جهاني مبارزه با مواد مخدر (26 ژوئن) كارشناسان دفتر مقابله با مواد و جرم سازمان ملل، در گزارش خود بي‌خاصيت بودن ادعاهاي طالبان درباره مبارزه با مواد مخدر را با ارايه اسناد و اعداد مويد افزايش وسعت مزارع خشخاش و رشد توليد ترياك، هرويين و رونق لابراتوارهاي سيار توليد مت‌امفتامين ثابت خواهند كرد.
رونق تجارت ترياك در همسايگي ايران
سوم آوريل 2022، هيبت‌الله آخوندزاده؛ رهبر افراطيون طالبان با صدور فرماني خطاب به مردم افغانستان، هرگونه فعاليت مرتبط با توليد و تجارت مواد را ممنوع و تخلف از اين فرمان را مستوجب مجازات دانست.
در پيام آخوندزاده آمده بود: «به تمام هموطنان خبر داده مي‌شود كه از تاريخ صدور اين فرمان، كشت كوكنار (خشخاش) در تمام كشور به گونه مطلق منع است و هيچ‌كسي پس از اين نمي‌تواند براي كشت اين بوته تلاش نمايد. اگر خداي نخواسته كسي تخلف كرد، كشت او از بين برده مي‌شود و با متخلفين از روي شريعت اسلامي برخورد صورت مي‌گيرد. همچنان در سراسر كشور استعمال و انتقال، خريد و فروش، تجارت، واردات و صادرات و كارخانه‌هاي توليد هرگونه مواد نشئه‌آور مثلا شراب، هرويين، شيشه، تبليت كه (اكستاسي / MDMA) چرس و ...، به گونه جدي منع است. تعميل اين فرمان لازمي است. اگر هر كسي تخلف كند از سوي ادارات عدلي و قضايي تعقيب و مجازات مي‌شود.»
نكته مهم در پيام آخوندزاده اين بود كه هيچ اشاره واضحي به ممنوعيت توليد و قاچاق و مصرف «ترياك» و «مرفين» ديده نمي‌شد با وجود آنكه ترياك افغانستان، علاوه بر اينكه در اين كشور، ماده اصلي توليد هرويين (بعد از فرآوري مرفين داخل ترياك) است و در برخي مناطق و كشورهاي جهان (از جمله ايران) هنوز ماده مصرفي غالب بين تعداد زيادي از مصرف‌كنندگان مواد است، مرفين هم، محبوبيت بالايي در بازار عرضه و تقاضاي جهاني دارد به اين نحو كه هم به عنوان ماده پايه براي توليد هرويين در نيمكره غربي، غرب و جنوب غرب آسيا و اروپاي شرقي و هم به عنوان ماده مصرفي در كل قاره اروپا، همچنان از مسير بالكان (مرز تركيه به سمت اروپاي شرقي) به صورت غيرقانوني قاچاق مي‌شود و به مدت بيش از 5 دهه و همچون هرويين، در رديف اول جدول‌هاي 5 گانه كنوانسيون‌هاي بين‌المللي مواد تحت كنترل است. طبق گزارش نوامبر 2021 دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد كه حدود 4 ماه بعد از سقوط كابل و تصرف دوباره افغانستان به دست طالبان منتشر شد، ميزان توليد ترياك افغانستان در سال 2021 با افزايش 8 درصدي نسبت به سال 2020، حدود 6800 تن و ميزان هرويين توليدشده افغانستان در همين سال، بيش از 320 تن بود علاوه بر اينكه 10 كشور جهان (قرقيزستان، تاجيكستان، پاكستان، فرانسه، جمهوري چك، ايران، آفريقا، استراليا، سري‌لانكا و اندونزي) اعلام كردند كه كشفيات مت‌امفتامين از مبدا افغانستان داشته‌اند و طبق گزارش UNODC، در سال 2021، ترياك، هرويين و مت‌امفتامين افغانستان به اروپاي شرقي، آسياي ميانه، جنوب آسيا، آسياي مركزي، خاورميانه، شرق، شمال و جنوب آفريقا ترانزيت شده است. نوامبر 2022 و در گزارش مشابه، UNODC اعلام كرد به دنبال افزايش 32 درصدي وسعت مزارع خشخاش در سال 2022 نسبت به سال 2021، زمين‌هاي زير كشت خشخاش در افغانستان به 233 هزار هكتار رسيده كه اين رشد 56 هزار هكتاري در وسعت، افزايش قيمت خرده‌فروشي ترياك از كيلويي 116 دلار به 203 دلار و افزايش سه برابري درآمد كشاورزان خشخاش و فروشنده ترياك از 425 ميليون دلار در سال 2021 به يك ميليارد و 400 ميليون دلار در سال 2022 را به دنبال داشته با وجود آنكه ميزان توليد ترياك در سال 2022، حدود 600 تن كمتر از سال 2021 بوده و به همين سبب، توليد‌كنندگان هرويين حجم بيشتري از ترياك را براي فرآوري و تبديل، كنار گذاشته‌اند تا در سال 2022، حجم هرويين صادراتي افغانستان به 350 الي 580 تن افزايش يابد. مجموع اين يافته‌ها، تاييدي نگران‌كننده بر اين فرض است كه افراطيون طالبان، از 24 مرداد 1400 و بعد از سقوط كابل، با يك برنامه‌ريزي مشخص به فريب دنيا مشغول شدند؛ برائت ظاهري از مواد و تجارت مواد (به استثناي ترياك و مرفين) تا زمان كسب مقبوليت جهاني و تصاحب يك كرسي در مقر سازمان ملل متحد.