نمايش آثار عكاس «دختر افغان» در استانبول
آورده‌هاي يك چشم كنجكاو
محمد قدمعلي
«دختر افغان» عنوان پرتره‌اي است كه دسامبر ۱۹۸۴ از دختري با نام شربت‌گُل در ۱۲ سالگي در يك اردوگاه پناهندگان در شمال‌غرب پاكستان عكاسي شده است. اين عكس چنان شهره است كه با نقاشي موناليزا، اثر لئوناردو داوينچي، مقايسه مي‌شود. استيو مك‌كوري، يكي از بهترين هنرمندان تجسمي معاصر و عكاس امريكايي خالق اين عكس، با نمايشگاهي از آثارش مهمان موزه سينماي استانبول است. نمايشگاه عكس‌هاي استيو مك‌كوري، 51 اثر از شناخته‌شده‌ترين و به ياد ماندني‌ترين عكس‌هاي او كه طي 30 سال عكاسي شده است را گردهم آورده است. البته شش قاب از اين آثار، عكس‌هايي است كه سال 2011 مك‌كوري در تركيه گرفته و پيش از اين منتشر نشده است. موزه سينماي استانبول (ISM) با 130 قطعه اثر منحصر به فرد در ساختماني تاريخي با قدمتي نزديك به 200 سال در خيابان استقلال، در ميان سه موزه برتر سينماي جهان قرار دارد. طبقه فوقاني اين موزه يك گالري است كه ميزبان آثار هنري ملي تركيه و بين‌المللي مي‌شود كه اكنون از 26 فروردين 1402 ميزبان استيو مك‌كوري است. استيو مك‌كوري با عكس «دختر افغان» (شربت‌گل) كه در شماره ژوئن 1985 نشريه نشنال جئوگرافيك منتشر شد، به شهرت جهاني دست يافت. هنرمندي بااستعداد منحصر به فرد كه نيرويش را از كنجكاوي فراوان نسبت به تمام موجودات زنده روي زمين مي‌گيرد و با فرا رفتن از مرزهاي زباني و فرهنگي بر لحظه‌لحظه‌هاي كوتاه تجربه‌هاي انساني تمركز مي‌كند. با فرم‌ها و رنگ‌ها، شكل‌ها و تقارن‌هاي بي‌نظير خود با چشمي هوشمند پنجره‌اي را به روي ديدگان مخاطبش باز مي‌كند كه نمايي است از احساسات انساني تحت سلطه ناراحتي و روابطي كه افراد با محيط خود برقرار مي‌كنند. مك‌كوري مي‌گويد: «دل و ذهن خود را باز نگه داريد. زندگي مقابل چشمان شما جريان دارد و شما بايد براي پاسخگويي گشاده باشيد تا تحت تاثير اين پديده‌هاي خارق‌العاده جاري قرار بگيريد و اجازه دهيد شما را متحول كند.» يك قاب بزرگ از نمايشگاه به نمايش عكس‌هايي از زندگي شخصي عكاس اختصاص يافته كه به صورت پروجكشن پخش مي‌شود. مك‌كوري كه در شهر فيلادلفيا ايالت پنسيلوانيا به دنيا آمد، در دانشگاه ايالتي پنسيلوانيا در رشته فيلمبرداري سينما تحصيل كرد و سپس كارش را در يك روزنامه آغاز كرد. پس از دو سال، مقصد نخستين سفر كاري مك‌كوري هند بود كه راه خود را در سراسر شبه قاره طي كرد و با دوربين خود اين كشور را كاوش كرد. پس از چند ماه سفر از مرز پاكستان عبور كرد و در يك روستاي كوچك با گروهي از پناهجويان افغانستاني ملاقات كرد كه او را از طريق مرز به كشورشان قاچاق كردند. درست زماني كه حمله روسيه درهاي افغانستان را به روي خبرنگاران غربي بسته بود مك‌كوري با لباس‌هاي سنتي پس از ماه‌ها همكاري با مجاهدين، با فيلمي كه در لباس‌هايش پنهان شده بود، از مرز پاكستان عبور كرد. تصاوير مك‌كوري جزو اولين تصاويري بود كه وحشيگري تهاجم روسيه را به جهانيان نشان داد. از آن زمان، مك‌كوري به خلق تصاوير فراموش‌نشدني در تمام هفت قاره و كشورهاي متعدد ادامه داده است. مجموعه آثار او شامل درگيري‌ها، فرهنگ‌هاي در حال محو، سنت‌هاي باستاني و فرهنگ معاصر است و هميشه عنصر انساني را حفظ مي‌كند كه تصوير مشهور او از دختر افغان را به چنين تصوير قدرتمندي تبديل كرده است. مك‌كوري معتقد است براي ثبت موفقيت‌آميز يك لحظه خودجوش و غيرفرمايشي و ساختگي؛ زمان زياد مشاهده و رصد كردن، صبوري و پشتكار فراوان لازم است. نمايشگاهي كه آثار خارق‌العاده مك‌كوري يكي از نمادين‌ترين نام‌هاي عكاسي معاصر كه تعداد زيادي جلد نشريات و مجله‌ها، بيش از ده‌ها كتاب و نمايشگاه‌هاي بي‌شماري در سراسر جهان به نام و آثار او رقم خورده است تا 9 مرداد 1402 در موزه سينماي استانبول از ساعت 11 تا 19 قابل بازديد است.