نگاهي به گزارش سالانه آزادي مذهبي در جهان
نقض گسترده حقوق اقليت‌هاي مذهبي در پرجمعيت‌ترين كشورها
وضعيت مسلمانان در هند و چين بدتر شده است
محمدحسين لطف‌الهي
زارش سالانه وزارت امور خارجه امريكا درباره آزادي مذهبي در جهان نشان مي‌دهد وضعيت براي اقليت‌هاي مذهبي از جمله مسلمانان در برخي از پرجمعيت‌ترين كشورهاي جهان از جمله هند و چين بدتر شده است.
آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه ايالات متحده روز دوشنبه 15 مه گفت: «دولت‌ها در بسياري از نقاط جهان اقليت‌هاي مذهبي را با استفاده از روش‌هايي نظير شكنجه، ضرب و شتم، نظارت‌هاي گسترده فراقانوني و تبعيد به اردوگاه‌هاي بازآموزي هدف قرار مي‌دهند.»
وزارت امور خارجه ايالات متحده در راستاي اجراي بند «ب» ماده 102 قانون آزادي مذهبي بين‌المللي مصوب سال 1998 ميلادي در كنگره سالانه گزارشي را درباره وضعيت آزادي مذهبي در مناطق مختلف جهان منتشر مي‌كند. در اين گزارش علاوه بر وضعيت آزادي مذهبي به سياست‌هاي دولت‌ها عليه آزادي باور و اقدامات دولت ايالات متحده براي ترويج آزادي مذهبي در جهان نيز پرداخته مي‌شود. گزارش سال 2022 كه روز دوشنبه منتشر شد بازه زماني اول ژانويه تا 31 دسامبر سال 2022 را در بر مي‌گيرد.
10 هزار زنداني عقيده در چين
يكي از محورهاي اصلي گزارش امسال ايالات متحده نقض آزادي‌هاي مذهبي در چين بود. خبرنگار اي‌بي‌سي نيوز نوشته است كه يكي از مقام‌هاي ارشد وزارت خارجه در خصوص اقدامات قهرآميز دولت چين عليه اقليت‌هاي مسلمان اويغور در استان سين‌كيانگ اعلام كرده كه پكن «يكي از بدترين ناقضان حقوق بشر و آزادي مذهبي در جهان» است. دولت ايالات متحده پيش‌تر در سال 2022 رفتار پكن با اويغورها را «نسل‌كشي» و «جنايت عليه بشريت» توصيف كرده بود و گزارش اخير ادعا مي‌كند كه رفتارهاي خشن و اعمال فشار عليه اويغورها در طول سال 2022 ميلادي همچنان ادامه دارد. هرچند جمع‌آوري داده از وضعيت اقليت‌هاي مذهبي در چين كار آساني به حساب نمي‌آيد، اما در اين گزارش آمده است كه حزب كمونيست چين به‌طور گسترده آزادي مذهبي در اين كشور را سركوب كرده و در حال حاضر تعداد افرادي كه به جرم داشتن عقيده متفاوت در زندان‌هاي چين به سر مي‌برند تا 10 هزار نفر برآورد مي‌شود. در اين گزارش همچنين تخمين زده شده است كه از آوريل 2017 به اين سو بيش از يك ميليون نفر از اويغورها و ساير اقليت‌هاي مذهبي در استان سين كيانگ بازداشت شده‌اند. دولت چين ادعاهاي ايالات متحده در خصوص نقض حقوق بشر و آزادي‌هاي مذهبي را رد كرده و مي‌گويد اقداماتي كه عليه اويغورها انجام مي‌گيرد در راستاي «مبارزه با تروريسم» هستند. وانگ ونبين، سخنگوي وزارت امور خارجه چين روز سه‌شنبه يك روز پس از انتشار گزارش جديد ايالات متحده درباره وضعيت‌هاي آزادي مذهبي به داده‌ها و ادعاهاي اين گزارش درباره چين واكنش نشان داد. او گفت: «چين هيچ‌گاه ادعاهاي ايالات متحده را نخواهد پذيرفت و ما قويا آن را تكذيب مي‌كنيم.» وانگ ونبين ادعاي «نسل‌كشي اويغورها» را «دروغ قرن» توصيف كرد و به ايالات متحده هشدار داد كه تلاش براي دخالت در امور داخلي چين به بهانه مسائلي نظير حقوق بشر، آزادي مذهبي و موضوعات مربوط به حقوق اقليت‌ها را كه هدف اصلي آن متوقف كردن حركت رو به رشد و توسعه چين است، متوقف كند. در گزارش وزارت خارجه امريكا به نقل از موسسه Bitter Winter، يك موسسه انتشاراتي آنلاين كه وضعيت آزادي مذهبي و حقوق بشر را در چين دنبال مي‌كند، آمده است كه نهادهاي مسوول به وضع و اعمال محدوديت‌ها براي انتشار متون مذهبي از جمله انجيل و قرآن ادامه مي‌دهند.
حملات هدفمند به مسلمانان و مسيحيان در هند
وزارت امور خارجه امريكا كشور هند را نيز كه يكي از متحدان منطقه‌اي ايالات متحده در آسيا به حساب مي‌آيد، به دليل حملات متعددي كه عليه مسلمانان و مسيحيان در اين كشور صورت مي‌گيرد، محكوم كرده است. به نوشته الجزيره، يك مقام ارشد وزارت امور خارجه امريكا كه نشستي توجيهي به منظور تشريح گزارش آزادي مذهبي براي خبرنگاران ترتيب داده بود درباره موضوع هند گفته است كه او به شدت از «تداوم حملات هدفمند» عليه اقليت‌هاي مذهبي در اين كشور «ناراحت» شده است: «با توجه به اين نگراني‌ها ما در حال تشويق دولت هند هستيم كه اين خشونت‌ها را آشكار و صريح محكوم كند و با كساني كه گفتمان انسانيت‌زدايي از اقليت‌هاي مذهبي را دنبال مي‌كنند به پذيرش مسووليت اقدامات‌شان وا دارد.» از جمله دلايلي كه براي نگراني در خصوص سرنوشت اقليت‌هاي مذهبي در هند در گزارش به آن اشاره شده مي‌توان به طرح علني درخواست نسل‌كشي مسلمانان، لينچ كردن (اعدام غيرقانوني در ملأ عام يا ضرب و جرح منجر به مرگ توسط يك گروه) و ساير رفتارهاي خشن ناشي از نفرت، حمله به عبادتگاه‌ها و تخريب خانه‌ها و همچنين عفو و تخفيف در مجازات كساني كه در حمله به اقليت‌هاي مذهبي نقش داشته‌اند، اشاره كرد. مقام‌هاي امريكايي وعده داده‌اند كه درباره اين نگراني‌ها به‌طور مستقيم با مقام‌هاي هندي گفت‌وگو خواهند كرد: «ما به همكاري بسياري نزديك با جامعه مدني هند و خبرنگاراني كه به صورت ميداني براي مستندسازي اين اقدامات تلاش كرده‌اند، ادامه خواهيم داد.» مسلمانان تقريبا 14 درصد از جمعيت يك ميليارد و 400 ميليون نفري هند را تشكيل مي‌دهند. 80 درصد از جمعيت هند هندو هستند و تعداد مسيحيان هم در حدود 2 درصد تخمين زده مي‌شود. اين انتقادات عليه نقض حقوق اقليت‌ها در هند در حالي مطرح شده كه نارندرا مودي، نخست‌وزير هند كمتر از يك ماه ديگر در كاخ سفيد مهمان جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده خواهد بود. دهلي‌نو ادعاهاي مطرح شده عليه ايالات متحده را رد مي‌كند و آن را اتهام‌زني مي‌خواند.
روسيه، از سركوب در داخل تا اشغالگري در خارج
علاوه بر هند و چين، بخش مهمي از گزارش وزارت امور خارجه امريكا به روسيه مي‌پردازد و مسكو را به خشونت گسترده عليه اقليت‌هاي مذهبي در خاك روسيه و در مناطق اشغال شده از اوكراين متهم مي‌كند.
در اين گزارش آمده است: «نهادهاي مسوول به تحقيق، بازداشت، زنداني كردن، شكنجه، اذيت و آزار رواني افراد و تصرف دارايي‌هاي‌شان به دليل عقايد مذهبي يا عضويت يا ارتباط با گروه‌هايي كه «افراطي»، «تروريستي» يا «ناشايست» خوانده مي‌شوند، ادامه مي‌دهند. افراد مورد پيگرد عموما با مجازات‌هاي بلندمدتي نظير كار اجباري مواجه مي‌شوند.» اين گزارش همچنين گفته است كه افراد و شخصيت‌هاي مذهبي و وابسته به كليساي ارتدوكس نيز تنها به دليل انتقاد از رويكرد روسيه در قبال جنگ اوكراين و اشغال برخي از مناطق اوكراين به پرداخت جريمه يا اخراج از جايگاه خود محكوم مي‌شوند.
وزارت خارجه امريكا نوشته است: در شبه جزيره كريمه كه از سال 2014 ميلادي در اشغال روسيه قرار دارد، نهادهاي دولتي به‌طور گسترده به خشونت و نقض آزادي مذهبي مشغولند.
نفي مطلق آزادي مذهبي در كره شمالي
در اين گزارش سالانه نوشته شده است كه دولت كره‌شمالي در سال 2022 به اعدام، شكنجه و آزار فيزيكي شهروندان اين كشور به دليل فعاليت‌ها يا باورهاي مذهبي آنها ادامه داده و پيونگ يانگ به‌طور مطلق هرگونه آزادي مذهبي را نفي مي‌كند. وزارت خارجه ايالات متحده در اين گزارش از مسيحيان و شمن‌باوران (پيروان شمنيسم) به عنوان اصلي‌ترين قربانيان اذيت و آزار اقليت‌هاي مذهبي توسط دولت در كره شمالي نام برده است: «مقام‌هاي كره‌اي به شكنجه، دستگيري و آزار فيزيكي افراد مذهبي ادامه مي‌دهند. بيش از همه مسيحيان و پيروان شمنيسم هدف اين اقدامات دولت هستند و شاهدان عيني و كساني كه توانسته‌اند از كره شمالي بگريزند، مي‌گويند دولت پيونگ يانگ به‌طور سيستماتيك خانواده‌هاي مسيحي را آزار داده و اعضاي اين خانواده‌ها را بازداشت مي‌كند.»
بر اساس اين گزارش، موسسات مذهبي كوچكي مانند تعدادي كليسا همچنان به‌طور رسمي در كره شمالي فعال هستند، اما اين موسسات مذهبي عمدتا تحت نظارت شديد دولتي قرار دارند و فعاليت آنها «نمايشي براي فريب دادن خارجي‌ها» است. تعدادي كليسا و موسسه مذهبي نيز به‌طور زيرزميني در كره شمالي فعاليت دارند كه دولت مرتبا آنها را كشف كرده و افراد مرتبط را مجازات مي‌كند.
در اين گزارش تصريح شده است كه به دليل محدوديت‌هاي سفر ناشي از شيوع بيماري كوويد 19 امكان سفر ناظران مورد اعتماد به كره شمالي و راستي‌آزمايي وضعيت آزادي مذهبي در اين كشور سخت‌تر شده و تعداد شاهداني كه موفق به فرار به كره جنوبي مي‌شدند به‌طور چشمگيري كاهش يافته است. بر اساس آمارهايي كه دولت كره جنوبي منتشر كرده، در سال 2019 ميلادي 1047 نفر از شهروندان كره شمالي موفق به فرار از اين كشور و رساندن خود به كره جنوبي شده بودند، اما در سال 2022 اين رقم به 67 نفر رسيد كه نشان‌دهنده تشديد فعاليت‌هاي نظارتي دولت كره‌شمالي است.
وزارت امور خارجه امريكا آزادي مذهبي در كره شمالي را «تقريبا غيرممكن» توصيف كرده و با اشاره به بخشي از گزارش دولتي سال 2021 تاكيد كرده است كه مسيحيان در كره شمالي همچنان از سوي دولت كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي به عنوان «طبقه متخاصم» شناخته مي‌شوند.
پيشرفت‌هاي محدود
به‌رغم وجود نگراني‌هاي گسترده از نقض حقوق اقليت‌ها در بسياري از مناطق، در گزارش سالانه وزارت امور خارجه امريكا درباره آزادي مذهبي در جهان به پيشرفت‌هايي كه در اين زمينه اتفاق افتاده نيز اشاره شده است.
در بلژيك به‌طور رسمي وجود اقليت بودايي به رسميت شناخته شده، در برزيل قانونگذاران اين كشور آزادي مذهبي جامعه آفريقايي - برزيلي‌هاي بومي را تثبيت كرده‌اند و در بسياري از كشورها كارزارهاي قابل توجهي در زمينه مقابله با «اسلام‌هراسي» يا «يهودي‌ستيزي» به راه افتاده است. همچنين جوامع مدني به كمك بازيگران بين‌المللي و نهادهايي نظير سازمان ملل متحد براي آزادسازي زندانياني كه به جرم داشتن عقيده متفاوت يا تلاش براي آزادي عقيده دستگير شده بودند، تلاش زيادي كردند كه بخشي از اين تلاش‌ها موفقيت‌آميز بود و به آزادي زندانيان منجر شد.
هر چند جمع‌آوري داده از وضعيت اقليت‌هاي مذهبي در چين كار آساني به حساب نمي‌آيد، اما در گزارش آمده است كه حزب كمونيست چين به‌طور گسترده آزادي مذهبي در اين كشور را سركوب كرده و در حال حاضر تعداد افرادي كه به جرم داشتن عقيده متفاوت در زندان‌هاي چين به سر مي‌برند تا 10 هزار نفر برآورد مي‌شود. در اين گزارش همچنين تخمين زده شده است كه از آوريل 2017 به اين سو بيش از يك ميليون نفر از اويغورها و ساير اقليت‌هاي مذهبي در استان سين‌كيانگ بازداشت شده‌اند. دولت چين ادعاهاي ايالات متحده در خصوص نقض حقوق بشر و آزادي‌هاي مذهبي را رد كرده و مي‌گويد اقداماتي كه عليه اويغورها انجام مي‌گيرد در راستاي«مبارزه با تروريسم» هستند.
به‌رغم وجود نگراني‌هاي گسترده از نقض حقوق اقليت‌ها در بسياري از مناطق، در گزارش سالانه وزارت امور خارجه امريكا درباره آزادي مذهبي در جهان به پيشرفت‌هايي كه در اين زمينه اتفاق افتاده نيز اشاره شده است. در بلژيك به‌طور رسمي وجود اقليت بودايي به رسميت شناخته شده، در برزيل قانونگذاران اين كشور آزادي مذهبي جامعه آفريقايي - برزيلي‌هاي بومي را تثبيت كرده‌اند و در بسياري از كشورها كارزارهاي قابل توجهي در زمينه مقابله با «اسلام‌هراسي» يا «يهودي‌ستيزي» به راه افتاده است. همچنين جوامع مدني به كمك بازيگران بين‌المللي و نهادهايي نظير سازمان ملل متحد براي آزادسازي زندانيان عقيدتي تلاش زيادي كردند كه بخشي از اين تلاش‌ها موفقيت‌آميز بود و به آزادي زندانيان منجر شد.