فيصل بن فرحان، مهمان ويژه تهران

گروه ديپلماسي

فيصل بن فرحان، وزير خارجه عربستان به منظور ديدار و گفت‌وگو با مقامات جمهوري اسلامي ايران امروز (شنبه) به تهران سفر خواهد كرد. سفر بن فرحان به تهران نخستين سفر مقام عاليرتبه عربستان به ايران پس از توافق دو طرف با ميانجيگري چين براي عادي‌سازي رابطه محسوب مي‌شود. در حالي كه فيصل بن فرحان اخيرا در ديدار حسين اميرعبداللهيان همتاي ايراني در كيپ تاون آفريقاي جنوبي گفته بود كه به زودي به ايران سفر خواهد كرد، تاريخ قطعي اين سفر ابتدا در رسانه‌هاي ايراني منتشر شد. همزمان برخي منابع خبري عربي اعلام كرده‌اند وزير خارجه عربستان سعودي حامل پيامي از طرف ملك سلمان بن عبدالعزيز براي ابراهيم رييسي رييس‌جمهور ايران است كه به توسعه روابط دو كشور مربوط مي‌شود.گفته شده كه براساس برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته بن فرحان در اين سفر با رييس‌جمهور ايران و ديگر مقامات ايراني ديدار و درباره توسعه روابط دو كشور گفت‌وگو خواهد كرد.

طبق روايت علي بهادري جهرمي، سخنگوي دولت، فيصل بن‌فرحان در اين سفر اقداماتي را در راستاي گشايش سفارت انجام خواهد داد. رسانه‌هاي سعودي تاكنون خبري را درباره نحوه گشايش سفارتخانه عربستان در تهران تاييد نكرده‌اند. پيش از اين، سفارت جمهوري اسلامي ايران در رياض، سركنسولگري جمهوري اسلامي ايران در جده و نمايندگي دايم ايران نزد سازمان همكاري اسلامي طي روزهاي سه‌شنبه ۱۶ خرداد و چهارشنبه ۱۷ خردادماه به طور رسمي بازگشايي شده است. عليرضا بيگدلي، معاون كنسولي وزير امور خارجه و حسن زرنگار ابرقويي، سرپرست سفارت ايران در رياض در مراسم بازگشايي سفارت حضور داشتند. تهران، عليرضا عنايتي، دستيار وزير و مديركل خليج فارس وزارت امور خارجه را به عنوان سفير جديد جمهوري اسلامي ايران به رياض تعيين كرده است. عربستان سعودي تاكنون هويت سفير تعيين‌شده خود براي آغاز ماموريت ديپلماتيك در تهران پس از 7 سال قطع رابطه را اعلام نكرده است. در حالي كه فعاليت سفارتخانه‌ و كنسولگري ايران در عربستان سعودي (نه در سطح سفير) از سر گرفته شده هيات سعودي كه قرار است در سفارتخانه اين كشور مستقر شوند فعلا در يك هتل در تهران مستقر هستند. به گفته منابع آگاه، سعودي‌ها يك طبقه هتل در تهران را براي طولاني‌مدت رزرو كرده‌اند. ديپلمات‌هاي عربستان سعودي كه از مدتي قبل به تهران آمده‌اند در اين هتل مستقر شده و فعاليت خود را آغاز كرده‌اند و تا زمان تعيين‌تكليف ساختمان سفارت عربستان سعودي در تهران، سفارت به‌طور موقت در اين هتل باقي خواهد ماند. مقامات سعودي مي‌گويند ساختمان فعلي سفارت عربستان سعودي منطقه نياوران تهران، قابل استفاده نيست و به همين دليل تا زمان تعيين تكليف ساختمان، سفارت در هتل مستقر خواهد بود.
در پي توافق ۱۹ اسفند ماه ۱۴۰۱ در پكن بين ايران و عربستان سعودي براي از سرگيري روابط ديپلماتيك ظرف حداكثر دو ماه، مقرر شد وزراي خارجه دو كشور با يكديگر ديدار و مقدمات بازگشايي سفارتخانه‌ها و سركنسولگري‌هاي دو كشور فراهم‌ شود. اميرعبداللهيان و «فيصل بن فرحان»، وزراي خارجه ايران و عربستان پس از سه دور گفت‌وگوي تلفني در فروردين امسال در نهايت پنجشنبه ۱۷ فروردين، بعد از حدود ۷ سال و ۳ ماه قطع روابط، در پكن رسما ديدار و بيانيه‌اي مشترك را امضا كردند؛ آنها بر آمادگي دو طرف براي از بين بردن موانع پيش روي گسترش همكاري‌ها تاكيد داشتند.
عربستان سعودي، روابط خود را با ايران در سال 2016 پس از حمله به سفارت اين كشور در تهران و كنسولگري در شهر مشهد در جريان اعتراضات به اعدام روحاني شيعه شيخ نمر النمر قطع كرد. ايران و عربستان جدا از رقابت‌هاي منطقه‌اي تاريخي از سال 2011 به بعد نيز در پرونده‌هاي منطقه‌اي مانند سوريه، لبنان يا يمن از بازيگران مقابل يكديگر حمايت كردند.
از ماه مارس تاكنون كه ايران و عربستان سعودي توافق كردند سفارتخانه‌هاي خود را بازگشايي كنند تغييرات عمده‌اي در معادله‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي مربوط به هركدام از اين دو كشور هم شكل گرفته است. رياض از آن زمان روابط خود را با سوريه، متحد تهران، از سر گرفته و تلاش‌هاي خود در قالب گفت‌وگو با انصارالله را شدت بخشيده است. در اين سوي ميدان ايران با ميانجيگري عمان با ايالات متحده در مورد فعاليت هسته‌اي خود و ساير دغدغه‌هاي دو طرف گفت‌وگو كرده است. همچنين علي باقري، معاون سياسي وزير خارجه هم اخيرا دومين نشست خود با همتاهاي خود از تروييكاي اروپايي حاضر در برجام (فرانسه، آلمان و بريتانيا) را در ابوظبي برگزار كرده است. ديداري كه گفته مي‌شود مجموعه‌اي از مسائل مورد اختلاف دو طرف در آن به بحث و بررسي گذاشته شده است. همزمان تلاش‌ها براي عادي‌سازي رابطه ايران با مصر و بحرين هم از كانال‌هاي مختلفي چون عراق و عمان در جريان است.  سايت خبري - تحليلي المانيتور در گزارشي درباره سفر بن فرحان به تهران مي‌نويسد: اگرچه توافق عربستان و ايران به عنوان گامي مهم به سوي ثبات منطقه مورد تمجيد و حمايت همه قرار گرفت، اما برخي تحليلگران معتقد نيستند كه درگيري‌ها به سرعت حل شود. گروه بين‌المللي بحران در گزارشي در آوريل نوشت: «در حالي كه كاهش شدت رقابت منطقه‌اي ممكن است به هدايت انرژي سياسي به سمت درگيري‌هاي اصلي داخلي كمك كند، چشم‌انداز راه‌حل‌هاي سريع كم‌ است.» توافق ايران و عربستان سعودي براي ازسرگيري روابط به جنب و جوشي در رابطه نه چندان آرام رياض و واشنگتن منتهي شد. هرچند كه ايالات متحده ادعا كرد از اين آشتي خبر داشته اما مجموعه رفتارهاي بعدي واشنگتن به شمول رفت و آمدهاي پنهان و پيداي مقام‌هاي دولت جو بايدن به منطقه و رياض نشان داد كه اتفاقا عربستان در پنهانكاري بي‌سابقه توانسته پكن، دوست سنتي خود در واشنگتن را هم شوكه كند. ايالات متحده در حال حاضر تلاش مضاعفي را براي پيشبرد پيمان ابراهيم (عادي‌سازي رابطه اسراييل با كشورهاي عربي) ميان اسراييل و امريكا آغاز كرده تا به گمان خود از نزديك شدن بيشتر تهران و رياض جلوگيري كند. 

نخستين سفر وزيرخارجه پس از 17 سال به ايران

سفر فيصل بن فرحان به تهران نخستين سفر يك وزير خارجه عربستان سعودي به تهران در ۱۷ سال گذشته است. سعود الفيصل، وزير خارجه فقيد عربستان سعودي ۲۲ خرداد سال ۱۳۸۵ به تهران سفر كرده‌بود. سعود الفيصل در دوران دولت اصلاحات پنج بار به ايران سفر كرده ‌بود. پس از دو دهه روابط غيردوستانه، سعود الفيصل وزير امورخارجه عربستان سعودي ابتداي آذرماه سال ۱۳۷۶ در هيات همراه عبدالله بن عبدالعزيز، وليعهد وقت سعودي براي شركت در اجلاس سازمان همكاري اسلامي به تهران سفر كرد. شش ماه بعد در تاريخ ۵ خرداد ۱۳۷۷ سعود الفيصل در سفري رسمي به تهران آمد. در اين سفر موافقتنامه عمومي همكاري‌هاي اقتصادي، بازرگاني، سرمايه‌گذاري، فني، علمي، فرهنگي، ورزشي و جوانان ميان جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي امضا شد. در دوران دولت سيد محمد خاتمي سعود الفيصل، وزير خارجه وقت سعودي سه سفر ديگر نيز در تاريخ‌هاي ۱۶ مهر ۱۳۷۹، ۱۲ مرداد ۱۳۸۱ و ۲۴ خرداد ۱۳۸۲ به تهران انجام داد. نايف بن عبدالعزيز، وزير كشور عربستان سعودي هم در تاريخ ۲۸ فروردين ۱۳۸۰ به تهران سفر كرد. در اين سفر موافقتنامه همكاري‌هاي امنيتي ميان دو كشور امضا شد. دو توافقنامه امضا شده در سال‌هاي ۱۳۷۷ و ۱۳۸۰ از اسناد مورد اشاره در بيانيه مشترك عادي‌سازي روابط اسفند گذشته در پكن هستند. در اجلاس سران كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد در تهران (۵-۱۰ شهريور ۱۳۹۱) عبدالعزيز بن عبدالله بن عبدالعزيز، معاون وزير خارجه عربستان سعودي به نمايندگي از اين كشور شركت كرده‌بود.