تغيير رقابت گازي ايران- قطر

گروه اقتصادي

بعد از ۲۰ سال توسعه فاز 11 پارس جنوبي وارد مرحله جديدي شده است. جواد اوجي، وزير نفت روز چهارشنبه هفتم تيرماه و همزمان با جابه‌جايي و نصب سكوي طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبي پيش‌بيني كرد كه با بهره‌برداري از اين فاز مهم پارس جنوبي روزانه 15 ميليون مترمكعب گاز توليد خواهد شد؛ توليدي كه مي‌تواند به باور تحليلگران بخشي از ناترازي گازي ايران را به ويژه در ماه‌هاي سرد سال حل كند، زيرا هدف نهايي از طرح توسعه فاز ۱۱ ميدان مشترك پارس جنوبي، توليد روزانه ۵۶ ميليون مترمكعب  گاز است.

فاز 11 پارس جنوبي كه يك ميدان گازي مشترك است در اين دو دهه توسط كشور قطر مورد بهره‌برداري قرار گرفته و دست ايران از اين منبع خالي مانده بود. اما حالا وعده داده شده كه در هفته‌هاي آينده، توليد 12 تا 15 ميليون متر مكعب از اين فاز آغاز مي‌شود و به‌ مرور زمان توليد آن به 50 ميليون مترمكعب 
خواهد رسيد.

فراز و نشيب پارس جنوبي
توسعه فاز 11 پارس جنوبي چه زماني كليد خورد؟ يك‌سال مانده به پايان دولت دوم محمد خاتمي يعني در سال 1383 طرح توسعه فاز 11 كليد خورد. در آن مقطع وزارت نفت با شركت توتال قرارداد بسته بود كه اين طرح را اجرا كند. اما در سال 88 يعني در دومين سال فعاليت دولت محمود احمدي‌نژاد، شركت فرانسوي توتال از ادامه فعاليت در فاز 11 دست كشيد.
 وزارت نفت بلافاصله شروع به مذاكره با طرف‌هاي چيني كرد، مذاكراتي كه موفقيت‌آميز بود، اما طول عمر حضور چيني‌ها هم كوتاه بود. آنها سال 1391 از توسعه فاز 11 دست 
كشيدند. 
سال 92 وزارت نفت واگذاري طرح توسعه را به شركت ايراني پتروپارس واگذار كرد، اما اين شركت به دليل مشكلات مالي همان سال از طرح خارج شد. در ماه‌هاي آغاز دور دوم فعاليت دولت حسن روحاني، ايران مجددا قرارداد توسعه فاز 11 را با توتال فرانسه، سي‌ان‌پي سي‌اي چين و پتروپارس بست. براساس اين توافق قرار بود طرف فرانسوي با در دست داشتن ۵۰.۱ درصد سهام مديريتي ليدر كنسرسيوم باشد و طرف‌هاي چيني و ايراني به ترتيب ۳۰ درصد و ۱۹.۱ درصد در پروژه قدرالسهم داشته باشند. توافقي كه طول عمرش حدود يك‌سال بود. با خروج ترامپ در سال 1397 از برجام، توتال هم از قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبي خارج شد، زيرا طبق خواسته اين غول فرانسوي امريكا براي ادامه كارش در ايران به او اجازه نداده بود. بدين‌ترتيب طرح توسعه اين فاز را شركت چيني سي ان پي سي‌اي با شركت ايراني پتروپارس ادامه دادند. 
به دنبال فشارهاي بين‌المللي در مهر سال 1398 طرف چيني هم از پارس جنوبي خارج شد. در نهايت پتروپارس به تنهايي پروژه توسعه را پيش برد. البته در آن مقطع بيژن زنگنه، وزير نفت وقت اعلام كرد: «شركت چيني از اين قرارداد كنار گذاشته شده و بر همين اساس شركت پتروپارس 100 درصد كار را در اختيار خواهد گرفت.» او مي‌افزايد: «پتروپارس تا پايان سال اولين جكت فاز 11 را براي توليد 500 ميليون فوت مكعب گاز نصب خواهد كرد.»؛ برنامه‌اي كه با تاخير اما به سرانجام رسيد. 
 در نهايت در مهر سال 1401 پروژه وارد فاز جديدي شد. در آن مقطع حفاري 4 حلقه چاه انجام شد. در مردادماه همان سال عمليات لوله‌گذاري دريايي تكميل شد. آذر ماه نيز سكوي12C براي نصب در موقعيت فاز 11 جابه‌جا شد.
 در تير سال جاري هم سكوي 12C در فاز 11 نصب شد. پيش‌بيني مي‌شود در زمستان سال جاري روزانه حداقل 15 ميليون متر مكعب گاز از فاز 11 استخراج شود. 

ريسك بزرگ
چهارشنبه هفته گذشته اوجي در آيين رسمي جابه‌جايي و نصب سكوي طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبي مي‌گويد: 20 ماه بعد از خروج توتال و ديگر شركت‌هاي خارجي از فاز 11 با همكاري چهار شركت ملي نفت ايران، نفت و گاز پارس، پتروپارس و مهندسي و ساخت تاسيسات دريايي، سكوي 12C در موقعيت فاز 11 نصب شد.
وزير نفت با اشاره به وزن 3200 تني سكوي 12C  مي‌افزايد: اين جابه‌جايي ريسك بالايي داشت، اما موفقيت‌آميز بود و اگر در آينده نياز باشد ديگر اين توانمندي را داريم. ما براي اين جابه‌جايي، كشتي «اوشنيك» را وارد  كشور كرديم. 
اوجي ادامه مي‌دهد: فاز 11 تنها بخش ميدان مشترك پارس جنوبي بود كه توسعه پيدا نكرده بود و هر روز كه ديرتر برداشت مي‌كرديم، طرف مقابل برداشت گاز داشت.  وزير نفت با اشاره به اينكه اكنون 4 حلقه چاه اين فاز تكميل شده، مي‌گويد: در هفته‌هاي آينده با حضور رييس‌جمهوري، توليد 12 تا 15 ميليون متر مكعب از اين فاز آغاز مي‌شود و به ‌مرور زمان توليد آن به 50 ميليون مترمكعب  خواهد رسيد.
اوجي مي‌افزايد: درآمد ارزي حاصل از بهره‌برداري اين فاز در سال، نزديك به 4 تا 5 ميليارد دلار است. 
اوجي تاكيد مي‌كند: اكنون آخرين فاز دريايي پارس جنوبي به نتيجه رسيد و فاز توسعه‌اي تازه‌اي نداريم و روي همين فازها براي افزايش توليد و فشارافزايي كار خواهد شد. 
او در خصوص آخرين وضعيت فشارافزايي پارس جنوبي هم مي‌گويد: بحث فشارافزايي به صورت جدي شروع شده و هم در شركت ملي نفت و هم با شركت‌هاي خارجي درحال مطالعه هستيم و مطالعات آن رو به ‌اتمام است و به زودي وارد فاز اجرايي مي‌شويم.
داده‌هاي موجود نشان مي‌دهد، درحال حاضر 27 فاز پارس جنوبي نيازمند فشارافزايي هستند كه عدم تمركز روي آنها مي‌تواند زيان زيادي را به ايران تحميل كند. 
طبق اظهارات كارشناسان، به دليل مشترك بودن مخازن گازي ايران با قطر، ايران به دليل افت فشار امكان برداشت گاز كمتري را دارد. درضمن عملكرد مناسب و كارايي پالايشگاه‌ها در توليد گاز يا مراحل ديگر مانند جداسازي ميعانات گازي، منوط به ورود گاز با فشار بالاست. در نتيجه ورود گاز با فشار كمتر از حد پيش بيني شده به عمليات پالايشگاه خلل وارد مي‌كند. برهمين اساس گفته مي‌شود، با نصب تاسيسات و سكوهاي تقويت فشار از ضرر اقتصادي ايران در برداشت از مخزن مشترك با رقيب جلوگيري مي‌شود.

پايان ناترازي گاز؟
مشكل ناترازي گاز كه به دليل افزايش ميزان مصرف آن ايجاد شده در سال‌هاي اخير پررنگ بوده است. وزير نفت در اين باره گفته است: بهره‌برداري از فاز 11 پارس جنوبي به كاهش ناترازي گاز در زمستان كمك خواهد كرد. او همچنين مي‌گويد: پارسال ۱۲ ميليارد دلار پروژه‌هاي نيمه‌تمام نفتي به بهره‌برداري رسيد و امسال ۶۸ پروژه نيمه‌تمام نفتي به ارزش ۱۵ ميليارد دلار بهره‌برداري خواهد شد.