«اعتماد» بررسي مي‌كند
رمزگشايي از فرش قرمز چين براي كيسينجر
محمدرضا ستاري
هنري كيسينجر، ديپلمات كهنه‌كار امريكايي كه اكنون يكصدسال از عمرش مي‌گذرد، روز سه‌شنبه اين هفته در سفري غيرمنتظره وارد پكن شده و با مقامات ارشد چيني ملاقات كرد. اين سفر از آنجا حايز اهميت است كه كيسينجر 50 سال قبل و در دوران رياست‌جمهوري ريچارد نيكسون، معمار بازسازي روابط ايالات متحده امريكا با چين بوده و حالا از او در پكن به گونه‌اي استقبال شده كه چنين واكنشي از سوي مقامات چيني حداقل در استقبال از آنتوني بلينكن وزير خارجه، جنت يلن وزير خزانه‌داري و جان كري وزير خارجه پيشين امريكا كه هر يك در طول هفته‌هاي گذشته به ترتيب به پكن سفر كرده‌اند، مشاهده نشده است.
دليل تمجيد چيني‌ها از كيسينجر
در واقع در شرايطي كه تنش‌ها ميان ايالات متحده و چين در حال افزايش بوده و در طول ماه‌هاي گذشته شاهد اختلافات ديپلماتيك ميان دو كشور در عرصه‌هاي مختلف بوده‌ايم، طبق بيانيه‌اي كه وزارت خارجه چين منتشر كرده است، وانگ يي، وزير خارجه سابق و رييس فعلي امور سياست خارجي حزب كمونيست چين در ديدارش با كيسينجر به صراحت گفته كه سياست امريكا در قبال چين به خردي ديپلماتيك به سبك كيسينجر و شجاعتي سياسي از نوع ريچارد نيكسون نياز دارد.
از سوي ديگر طبق گزارشي كه روزنامه نيويورك‌تايمز منتشر كرده، ديدار كيسينجر با لي شانگفو، وزير دفاع چين نيز حاكي از موقعيت برجسته او در ميان مقامات پكن دارد، زيرا شاهد بوديم ماه گذشته ميلادي وزير دفاع چين به صراحت تقاضاي ديدار همتاي امريكايي خود را در نشست امنيتي سنگاپور رد كرده بود، اما روز سه‌شنبه به محض ورود هنري كيسينجر به پكن با اين ديپلمات كهنه‌كار امريكايي ديدار و گفت‌وگو كرد.
هر چند كه تا لحظه تنظيم اين گزارش، محتواي ديدار كيسينجر با وانگ يي و لي شانگفو به صورت كامل منتشر نشده، اما برخي منابع خبري اعلام كرده‌اند كه كيسينجر در ديدارش با وزير دفاع چين گفته كه به عنوان يك دوست به پكن سفر كرده و دو كشور بايد ضمن از بين بردن سوءتفاهمات، همزيستي مسالمت‌آميز داشته و از رويارويي نيز اجتناب كنند. از سوي ديگر در حالي كه كيسينجر همين پيام را نيز به وانگ يي، ديپلمات ارشد چيني منتقل كرده، وزارت خارجه چين در بيانيه‌اي اعلام كرده كه وانگ در پاسخ به كيسينجر، ضمن تاكيد بر نقش سازنده وي در روابط دو كشور، تلاش براي تغيير، مهار و محاصره كشورش را غيرممكن دانسته است.
علاوه بر اين، سفر غيرمنتظره كيسينجر به چين در حالي صورت گرفته كه اين هفته، جان كري، وزير خارجه اسبق امريكا و نماينده ويژه اين كشور در امور آب و هوايي نيز وارد پكن شده و با برخي مقامات چيني ديدار كرده بود. اين ترافيك ديپلماتيك امريكايي‌ها در پكن در شرايطي صورت مي‌گيرد كه متيو ميلر، سخنگوي وزارت خارجه اين كشور در واكنش به سفر كيسينجر گفته كه كاخ سفيد از اين موضوع اطلاع داشته، اما اين سفر نه از طرف دولت امريكا بلكه به ميل شخصي وي صورت گرفته است. هر چند كه كيسينجر پيش از اين به دولت امريكا در خصوص تعاملات با چين مشاوره داده و ممكن است پس از اين سفر نيز پيشنهادهایی به كاخ سفيد داشته باشد. گفتني است پيش از اين و در سال 2019 نيز هنري كيسينجر در سفري به پكن با رييس‌جمهوري چين ديدار كرده و شي جين پينگ به واسطه نقش مثبت وي در روابط ميان چين و ايالات متحده براي او آرزوي سلامتي و طول عمر كرده بود. اين مساله اهميت كيسينجر در مناسبات ميان واشنگتن و پكن را به خوبي نمايان مي‌سازد؛ به‌طوري كه به نظر مي‌رسد نقش او همچنان پس از 50 سال در عادي‌سازي روابط ميان دو كشور برجسته است. در واقع سفر ريچارد نيكسون، رييس‌جمهوري اسبق امريكا به چين در سال 1972 كه منجر به برقراري ارتباط ميان دو كشور شد، با زمينه‌چيني هنري كيسينجر صورت گرفت؛ زيرا كه او يك‌سال قبل يعني در سال 1971 در سفري كه به پاكستان داشت به صورت محرمانه به پكن سفر كرده و در ديدارش با مائو و چوئن لاي مقدمات تنش‌زدايي بزرگ ميان امريكا و چين را فراهم كرد.
در همين رابطه است كه وو شينبو، رييس مطالعات بين‌الملل در دانشگاه فودان شانگهاي طي گفت‌وگويي كه با روزنامه نيويورك‌تايمز داشته، تاكيد مي‌كند: صميميت چيني‌ها نسبت به هنري كيسينجر، موضوعي است كه نشان مي‌دهد پكن براي دوستان قديمي خود چه ميزان ارزش قائل است. اين دوستي دقيقا در تقابل با مواضع تهاجمي دولت‌هاي ترامپ و بايدن در قبال چين است. در نتيجه اين سفر نمادين از آنجا اهميت دارد كه سيگنالي مهم در خصوص روابط دو كشور را ارسال كرده و نشان مي‌دهد كه منازعات كوتاه‌مدت، نبايد تاثيري در پيوندهاي بلندمدت ميان واشنگتن و پكن داشته باشد. در واقع در شرايطي رسانه‌هاي چين مانند گلوبال تايمز به مناسبت 100 سالگي كيسينجر از او تمجيد كرده و وي را ديپلماتي افسانه‌اي عنوان كرده‌اند كه استاد دانشگاه فودان معتقد است: ديدار وزير دفاع چين با كيسينجر يك پيام خاص در نوع خودش داشت؛ اينكه تا زماني كه تحريم‌ها عليه وزير دفاع اين كشور برداشته نشود، امكان ارتباطات مستقيم نظامي وجود نخواهد داشت و دولت چين در سفر وزير خارجه امريكا به پكن به تلاش‌هاي او براي به جريان انداختن كانال‌هاي قبلي پاسخ منفي داده است.
اهميت سفر كيسينجر به چين
در همين رابطه برخي كارشناسان معتقدند كه همزمان با سفر وزير خارجه و وزير خزانه‌داري امريكا به چين، حضور جان كري و هنري كيسينجر در پكن را نمي‌توان به هيچ عنوان ساده‌انگارانه فرض كرد، چراكه هر چند جان كري در پوشش نماينده امريكا در امور تغييرات اقليمي و آب و هوايي به چين رفته، اما همچنان نفوذ خود را در عرصه ديپلماتيك ميان دموكرات‌ها حفظ كرده است. علاوه بر اين، اگر چه كيسينجر 100 ساله، داراي سمتي رسمي در ساختار دولتي امريكا نيست، اما به واسطه سابقه، نقش و تاثيرگذاري‌اش هنوز هم يكي از استراتژيست‌هاي مهم ايالات متحده در عرصه امنيت ملي و سياست خارجي محسوب مي‌شود؛ به‌طوري كه گفته مي‌شود تنها در دو نمونه، نظريه بازيگر ديوانه وي در دولت ترامپ و شكار مار بوآ به منظور گرفتار كردن ولاديمير پوتين در جنگ اوكراين از جمله راهبردهاي كيسينجر بوده كه به اجرا درآمده است. از اين رو سفر كيسينجر به پكن و استقبال مقامات چيني از وي به احتمال زياد در بردارنده مولفه‌هاي استراتژيك و ژئوپليتيكي مهمي به خصوص در عرصه تحولات كنوني بين‌المللي خواهد بود؛ حتي اگر دولت امريكا در ظاهر امر هم كه شده اين سفر را ميل شخصي ديپلمات كهنه‌كار امريكايي اعلام كند.