بادهاي ۱۲۰ روزه سيستان چيست؟
گروه اجتماعي| بادهاي ۱۲۰ روزه سيستان كه در چند سال اخير به ۱۶۰ روز افزايش پيدا كرده در زمان پرآبي هامون نعمت بزرگي براي شمال و مركز سيستان و بلوچستان بود و اكنون در برهه خشكسالي معضل ريزگردها و حركت شن‌هاي روان را نصيب مردم مي‌كند.بادهاي موسمي ۱۲۰ روزه سيستان كه معمولا از اواخر ارديبهشت تا پايان شهريور مناطق شمالي و بعضا مركزي سيستان و بلوچستان را تحت تاثير قرار مي‌دهد از گذشته‌هاي دور بين ۱۲۰ تا ۱۳۰ روز به طول مي‌انجاميد، اما اكنون با بروز خشكسالي‌هاي ۲ دهه گذشته، حتي تا ۱۶۰ روز هم به درازا مي‌كشد. اين بادها علاوه بر فرسايش خاك در منطقه سيستان، مشكلات و معضلات متعددي را براي مردم به وجود مي‌آورند.
به استناد گزارش خبرگزاري ايرنا، بادهاي ۱۲۰ روزه از مشهورترين و اثرگذارترين بادهاي محلي ايران محسوب مي‌شود كه بخش شرقي كشور را تحت تاثير قرار مي‌دهد، وجود رسوبات ريزدانه باعث شده تا با وزش بادهاي ملايم به حركت درآيند و بستر بسيار مناسبي براي توفان‌هاي گرد و خاك و ماسه فراهم كنند به‌طوري كه تاكنون خسارت‌هاي زيادي بر منطقه سيستان تحميل كرده و امنيت شهرها و روستاها را تحت تاثير قرار داده و مشكلات و معضلات متعددي از جمله مهاجرت مردم و خالي شدن روستاهاي منطقه از سكنه، پر شدن انهار، رودخانه‌ها و مخازن طبيعي چاه نيمه‌ها، گسترش بيماري‌هاي مختلف به ويژه چشمي، تنفسي و ريوي (سيستان در رتبه نخست بيماري سل قرار دارد) بسته شدن راه‌هاي ارتباطي و لغو و تاخير پرواز هواپيماها و غيره را موجب شده است.
محدوده وزش اين بادها، خراسان جنوبي تا سيستان است كه از ارتفاعات شمال شرقي ايران به سرزمين‌هاي جنوب شرقي ايران مي‌وزد. به استناد كتاب «آب و هواي ايران» اين بادها در دامنه جنوبي البرز بسيار مطبوع و خنك است، اما پس از عبور از بيابان‌هاي خشك دشت كوير و دشت لوت بسيار گرم و خشك مي‌شود به‌طوري كه در سيستان و بلوچستان پوشش گياهي را از بين مي‌برد و خسارات جبران‌ناپذيري به بار مي‌آورد. در منابعي اشاره شده كه بادهاي ۱۲۰ روزه سيستان معروف به بادهاي لوار، دنباله بادهاي موسمي هندوستان است و از طريق افغانستان و خصوصا در بيابان تار اين كشور قدرت يافته و با عبور از نواحي كم ارتفاع افغانستان مثل دشت نا اميد، وارد ايران مي‌شود.
طبق مندرجات كتاب «آب و هواي ايران» اين بادها در خراسان جنوبي به گرم باد يا تف باد معروف بوده و به سمت ناحيه سيستان، بادهاي لوار يا ۱۲۰ روزه خوانده مي‌شود كه علت اطلاق نام تف باد به آن در خراسان جنوبي، كيفيت حرارتي باد مذكور بدون توجه به جهت يا روز‌هاي خاصي است. در اين منطقه در روز‌هاي گرم سال هر بادي و با هر جهتي، چون گرم است، تف باد ناميده مي‌شود.
به گفته كارشناسان محيط زيست، بروز خشكسالي، قطع آب رودخانه هيرمند و خشك شدن تالاب بين‌المللي هامون خاصيت فرسايش بادهاي ۱۲۰ روزه سيستان را افزايش داده است.
به استناد گزارش ايرنا، بادهاي ۱۲۰ روزه در گذشته‌هاي نه چندان دور، پيش از خشكسالي نعمت بزرگي براي مردم اين منطقه و شهرها و روستاهاي مركزي استان به ويژه زاهدان محسوب مي‌شد و هواي منطقه را در بهار و تابستان دلپذير و خنك مي‌كرد به‌طوري كه شب‌هاي زاهدان معروف بود و اكنون بسياري از كساني كه گذشته اين منطقه را تجربه كرده‌اند، حسرت شب‌هاي ۲۰ سال پيش سيستان و زاهدان را مي‌خورند.
پرآبي هامون و وزش بادهاي ۱۲۰ روزه چنان تاثير مثبت و مفيدي داشت كه همچون كولر آبي براي سيستان و زاهدان عمل مي‌كرد و در توسعه و گسترش كشاورزي و دامداري نيز موثر بود.بادهاي ۱۲۰ روزه و پرآبي تالاب بين‌المللي هامون در گذشته عامل مهم رونق شهرها و روستاهاي سيستان بود، اما متاسفانه اكنون به معضلي براي تخليه شهرها و روستاها و گسترش بيماري‌هاي مختلف منجر شده چنانكه حركت شن‌هاي روان ناشي از بادهاي ۱۲۰ روزه موجب تخريب زمين‌هاي كشاورزي و مدفون شدن برخي روستاها زير ماسه بادي شده علاوه بر اينكه در تابستان هنگام وزش بادهاي ۱۲۰ روزه حتي كولرهاي آبي توان خنك كردن هوا را ندارند، چون شن و ماسه وارد شده در پوشال‌هاي كولر از حركت موتور آن جلوگيري مي‌كند.
حداكثر سرعت باد در تيرماه به بيش از ۱۱۰ كيلومتر در ساعت مي‌رسد. جريان باد در سيستان در تمامي فصول سال برقرار است و بيشترين موارد وزش باد مربوط به تابستان است.
طبق گفته مديركل هواشناسي سيستان و بلوچستان، از ميان ۱۰ پهنه بادي موجود ايران، وسيع‌ترين پهنه مربوط به باد سيستان است. مزيت‌هاي مناسب در استحصال برق از نيروي باد از جنبه‌هاي مثبت محيطي اين بادهاست.
ديروز رييس اداره پيش بيني و مديريت بحران مخاطرات وضع هواي هواشناسي سيستان و بلوچستان، از تداوم بادهاي ۱۲۰ روزه در سيستان خبر داد.
علي ملاشاهي در گفت‌وگو با خبرنگار مهر افزود: ديروز وزش باد شديد تا بيشينه ۹۰ كيلومتر زابل را درنورديد و گرد و غبار حاصل از آن، شعاع ديد افقي را در ايستگاه هواشناسي به دو هزار متر كاهش داد. همچنين در شهرستان زهك بيشينه سرعت باد به ۷۹ كيلومتر در ساعت رسيد و ديد افقي را در ايستگاه هواشناسي تا دو هزار متر كاهش داد.تا روز دوشنبه در شمال استان به دنبال وزش باد شديد تا خيلي شديد در نقاط مستعد، توفان گردوخاك سبب كاهش شديد ديد و كيفيت هوا خواهد شد. طي اين مدت، در زاهدان و مناطق مركزي و جنوبي استان افزايش غبار و وزش باد نسبتا شديد را خواهيم داشت و سه‌شنبه و چهارشنبه از شدت وزش باد در شمال استان كاسته خواهد شد.