حميدرضا خالدي| «بزرگ‌ترين زلزله‌اي كه در جهان داشته‌ايم زلزله ۹.۱ ريشتري اقيانوس آرام بوده كه بيشترين تلفات آن به وسيله سونامي رقم خورده، به‌طوري‌كه ۲۲۰ هزار نفر در اين زلزله جان خود را از دست داده‌اند ولي زلزله‌اي كه براي تهران پيش‌بيني مي‌شود با نظرات مختلفي كه كارشناسان ارايه مي‌كنند ۳۰۰ هزار نفر تا ۵۰۰ هزار نفر پيش‌بيني شده، اين عددها روي كاغذ راحت است اما قطعا اين موضوع شوخي نيست كه چنين عددي در تهران داشته باشيم»؛ اينها بخش‌هايي از سخنان سيدمحمد آقاميري، رييس كميته عمران شوراي شهر تهران در صحن شورا بود. وي در آن جلسه اعلام كرد كه كارگروهي براي بررسي زلزله تهران تشكيل شده است. چند روز بعد وي از خطر طبيعي ديگري در تهران سخن گفت. پديده فرونشست كه اين روزها به خاطر فرونشستي كه در بزرگراه آزادگان رخ داده، به سوژه روز حوزه شهري بدل شده است. با اين حال هنوز ابهامات و سوالات فراواني در مورد كارگروهي كه براي تدوين گزارش زلزله تشكيل شده، وجود دارد. حتي گروهي از اينكه شهرداري و شوراي شهر متولي اين اقدام شدهاند انتقاد دارند و مدعي‌اند، اين گزارش بايد از سوي نهادهايي مانند ستاد بحران كشور يا تهران تهيه شود. ولي با تمام اين تفاصيل، آقاميري در گفت‌وگو با «اعتماد» نه تنها دفاع تمام‌قدي از اين اقدام مديريت شهري مي‌كند كه معتقد است اين طرح شايد بهترين گزينه براي نجات تهران در صورت وقوع زلزله احتمالي باشد. ضمن آنكه تشريحي است از روند تهيه اين گزارش.
الان چند وقتي است كه شوراي شهر و مشخصا كميسيون عمران، به دنبال تدوين طرحي در مورد تاب‌آوري تهران در برابر زلزله است. حتي چند وقت قبل شما گزارشي از تحقيقاتي كه تاكنون انجام شده را در صحن قرائت كرديد كه بسيار نگران‌كننده بود. اين كارگروه يا كميته اصلا از كي و چه زماني شكل گرفت و كارش را شروع كرد؟
از همان ابتداي آغاز به كار شوراي جديد در كميسيون عمران به دنبال گزارش‌هايي از رخدادهاي طبيعي بوديم كه تهران و مردم آن را تهديد مي‌كرد. رخدادهايي مانند فرونشست زمين يا زلزله. در اين مسير به گزارش‌هاي متعددي برخورديم كه از سوي سازمان‌ها و نهادهاي مختلف تهيه شده بودند و هركدام به صورت جزيره‌اي به اين موضوعات پرداخته بودند ولي هيچ كدام كامل نبودند و راه‌حلي عملي هم ارايه نمي‌دادند. اين بود كه به فكر افتاديم تا خودمان با دعوت از اساتيد و صاحبنظران، گزارشي در مورد فرونشست زمين در تهران تهيه كنيم. نتيجه كلي اين تحقيقات را هم قبلا اعلام كرديم. در تهيه اين گزارش از 80-70 نفر از اساتيد و دانشگاهيان استفاده كرديم و درنهايت به گزارشي رسيديم كه نشان مي‌داد وضعيت فرونشست در تهران اصلا قابل قبول نيست و بلكه بسيار هم نگران‌كننده است. اما از آنجايي‌كه اين موضوع يك مساله بحراني و هشداري جدي است نيازمند حمايت‌هاي ملي براي مهار آن بوديم.
چرا حمايت‌هاي «ملي»؟ يعني خود مديران تهران نمي‌توانند از عهده مهار اين بحران‌ها برآيند؟
بگذاريد با مثالي جواب‌تان را بدهم. در زلزله تركيه، سه استان جنوب غربي درگير شدند اما استانبول و آنكارا به عنوان پايتخت و از مهم‌ترين شهرهاي اين كشور خوشبختانه آسيبي نديدند و از همان جا دولت موفق شد بحران حاصله را مديريت كند اما اگر در تهران زلزله‌اي رخ بدهد، كليت نظام و كشور و حاكميت درگير ماجرا مي‌شود چون ديگر پايتختي كه بايد خودش مركز فرماندهي باشد، دچار بحراني مي‌شود كه مسلما كل كشور را تحت‌تاثير قرار خواهد داد و براي همين مي‌توان از آن به عنوان بحراني ملي ياد كرد. براي همين، با توجه به ابعاد گسترده‌اي كه اين بحران خواهد داشت، مديريت آن فقط از عهده مديران استاني برنمي‌آيد و بايد دولت وارد ميدان شود. به همان نسبت براي كاهش حداكثري آسيب‌هايي كه زلزله‌اي اينچنيني به دنبال خواهد داشت بايد از دولت كمك‌هاي مالي و ... بگيريم.
گفتيد از آبان سال گذشته، كارگروه زلزله كميته عمران تشكيل شد؛ يعني اين كميته يا كارگروه قبل از زلزله تركيه بوده است.
بله؛زلزله تركيه اتفاقا نشان داد كه چقدر آمادگي براي وقوع چنين زلزله‌اي لازم و ضروري است و باعث شد تا ما جدي‌تر جلسات را پيگيري كنيم. در سال گذشته اين كميته 5-4 جلسه داشت و اوايل اسفند ماه نيز جلسه‌اي با زاكاني شهردار تهران و معاونان وي داشتيم و در آنجا اعلام كرديم كه مي‌خواهيم طرح و سناريوهايي براي مواجهه با زلزله در تهران در سه قالب كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت آماده كنيم تا قبل از وقوع زلزله از خسارت‌هاي ناشي از چنين حادثه‌اي كم كنيم. چون پيش‌بيني مي‌شود كه حدود سال 2090ميلادي، زلزله‌اي شديد و دهشتناك تهران را بلرزاند. زلزله‌اي به بزرگي بيش از 6 ريشتر. اتفاقا زاكاني هم بسيار از اين اقدام استقبال كرد و قول داد هر كاري كه بتواند براي پيشبرد اين طرح انجام دهد. بعد از آن‌هم چند روز قبل جلسه 4 ساعته‌اي با مديريت بحران تهران داشتيم و ابعاد مختلف موضوع را بررسي كرديم. در اين جلسه در مورد تاكتيك‌ها و روش‌هايي كه براي مواجهه با زلزله مي‌توان داشت صحبت شد. از سويي از ارديبهشت‌ماه با يك‌سري از اساتيد دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي در رشته‌هايي مانند زلزله‌شناسي و زمين‌شناسي و... ارتباط گرفتيم كه در نتيجه آن تاكنون حدود 50 نفر از آنها براي مشاركت در اين پروژه اعلام آمادگي كرده‌اند. اين اساتيد از دانشگاه‌هاي شريف و خواجه‌نصير و تهران و مركز پژوهش‌هاي زلزله‌شناسي و ... چند مركز علمي و پژوهشي ديگر انتخاب شدهاند. جلسه اول اين كارگروه نيز چند روز قبل با حضور 12 نفر از اين اساتيد تشكيل شد و در واقع اين ريل‌گذاري مدتي است كه آغاز شده است.
در اين كارگروه به دنبال رسيدن به چه جواب چه سوالاتي هستيد؟
مهم‌ترين سوالي كه به دنبال آن هستيم اين است كه آيا زلزله تهران محتمل است؟ و اينكه اگر قرار است زلزله‌اي رخ بدهد، شريان‌هاي اصلي و زيرساخت‌ها و وضعيت امدادرساني وكلا شيوه مواجهه با بحران چگونه خواهد بود؟ يا مثلا اينكه در زمان وقوع زلزله بهتر است مردم در خانه‌ها و محل كار خود بمانند يا بيرون بروند؟ براي رسيدن به جواب اين سوال‌ها بايد جلساتي با مديران و كارشناسان سازمان آب و گاز و برق و شهرسازي و... بگذاريم تا بتوانيم به نتيجه قابل قبولي برسيم.
ولي مگر قبلا بارها در مورد زلزله تهران تحقيقات مختلفي انجام نشده است؟
چرا؛ ولي اكثر اين تحقيقات به صورت جزيره‌اي و فرعي بوده است. يعني هر سازمان و ارگاني كه متولي بحث زلزله بوده براي خودش تحقيقاتي انجام داده است ولي يك كار دانشگاهي قوي انجام نشده است. ما از روي همين پژوهش‌ها، يك‌سري طرح‌هاي اوليه داريم اما به دنبال اين هستيم تا در بسته علمي و پژوهشي جديد كه با پشتوانه اين 50-40 نفر از اساتيد خبره تهيه خواهد شد، يك طرح جامع و كامل براي مواجهه با زلزله در تهران تدوين كنيم.
انتقادي كه در اين ميان مطرح مي‌شود اين است كه چرا شوراي شهر؟ مگر متولي اصلي مواجهه با بحران‌هاي طبيعي سازمان مديريت بحران و وزارت كشور نيستند؟
همان‌طور كه مي‌دانيد خود شهرداري سازماني به نام مديريت بحران دارد كه به نوعي قرار است 80 -70 درصد از بار مديريت بحران در زمان وقوع هر بحراني را عهده‌دار باشد. حتي ساير دستگاه‌ها نيز بايد اقدامات‌شان در اين حوزه را با شهرداري هماهنگ كنند. وگرنه همه سازمان‌هاي مرتبط در چارت سازماني‌شان مسوولي را براي ساماندهي بحران‌هايي مانند زلزله يا فرونشست و از اين دست حوادث دارند. ولي مهم هماهنگي بين اين دستگاه‌ها و تعيين و مشخص كردن وظيفه هر كدام از آنها در زمان وقوع زلزله و بحران است. در چنين حالتي ما اين احساس نياز را درك كرديم و اولين گام‌ها را در اين مسير براي تشكيل كارگروه‌هاي فرونشست و زلزله و... برداشتيم.
گفتيد فرونشست؛ چند روز قبل در صحن شورا اعلام كرديد كه گزارشي در مورد فرونشست ارايه خواهيد داد. در اين زمينه نيز تحقيقاتي انجام شده است؟
بله؛ از حدود دو سال قبل كارگروهي براي بررسي فرونشست زمين با حضور 80-70 نفر از اساتيد و متخصصان تشكيل داديم كه در نهايت، پيرو جلساتي كه با آنها داشتيم لايحه‌اي در مورد فرونشست زمين و وضعيت تهران و راهكارهايي كه در اين زمينه وجود دارد، تدوين شد كه آن را از طريق شوراي عالي استان‌ها به مجلس فرستاديم. منتها مجلس ايرادهايي را به اين لايحه گرفته است كه بايد آنها را برطرف كنيم. ضمن اينكه ما درخواست مطرح شدن اين طرح به صورت دو فوريتي را داشتيم كه آنها چندان مايل به اين مساله نيستند و قرار است من طي روزهاي اخير به مجلس بروم و در مورد اين طرح و لزوم مطرح شدن دو فوريتي آن توضيحاتي را براي نمايندگان و كميته مربوطه بدهم كه اميدواريم بتوانيم به زودي دو فوريتي آن را تصويب كنيم. خوشبختانه اين مساله از سوي بسياري از نهادهاي بالادستي مورد توجه قرار گرفته است. مثلا از سوي كميسيون امنيت ملي و همچنين كميته عمران و زيست محيطي مجمع تشخيص مصلحت نظام از ما دعوت كردند تا براي تشريح جزييات نتايج اين تحقيقات در مورد فرونشست زمين براي آنها توضيحاتي بدهيم. اين امر نشان از اين دارد كه مسوولان ما نسبت به اين چالش حساس شدهاند چرا كه فرونشست مساله‌اي نيست كه مردم عادي زياد به آن توجهي داشته باشند و بيشتر، اين مسوولان هستند كه بايد در اين زمينه دغدغه‌مند باشند. زلزله هم همين‌طور است. يعني بايد تلاش كنيم تا مسوولان را نسبت به عواقب فاجعه‌بار آن حساس كنيم.
از منظر شما كه حالا دستي بر ماجراي زلزله و وضعيت تهران در اين مورد داريد، در حال حاضر پايتخت چقدر براي رويارويي با زلزله آمادگي دارد؟
در اين مورد نظرات مختلفي وجود دارد. اما به نظر مي‌رسد در بهترين حالت، ميزان اين آمادگي بيشتر از 5 تا 10 درصد نباشد.
در اين ميان بسياري از كارشناسان مرتبط با بحث زلزله معتقدند كه وضعيت تهران به حدي بحراني است كه به هيچ عنوان نمي‌توان بحران در آن را كنترل كرد. يعني هرچقدر هم كه برنامه‌ريزي داشته باشيم باز نمي‌توانيم از پس مواجهه با بحران ناشي از زلزله‌اي شديد در تهران برآييم. به نظر شما واقعا مي‌توان با اقداماتي كه صورت مي‌گيرد ضريب آمادگي تهران را براي وقوع زلزله‌اي شديد افزايش داد؟
بله، چرا نشود؟ قطعا مي‌توان ضريب آمادگي پايتخت در برابر زلزله را بالا برد. به شرط آنكه همه دستگاه‌هاي متولي پاي كار بيايند و اساتيد و كارشناسان نيز ما را در تدوين گزارش مزبور ياري كنند.
و اين گزارش شما در مورد زلزله تا چه زماني آماده مي‌شود؟
فكر مي‌كنم تا 8-7 ماه ديگر. چون جسلسات آن هم مستمر و منظم نيست ولي اميدواريم تا آن زمان با تلاش همه همكاران و كارشناسان و اساتيد اين گزارش آماده شود.