ندا جعفري
ايران يكي از كشورهايي است كه بيشترين تعطيلات مناسبتي را دارد، اما يكي از تعطيلات جديدي كه به تازگي با آن روبرو شده‌ايم مربوط به تعطيلات دو روزهاي بود كه سخنگوي دولت علت آن را شدت گرماي هوا اعلام كرد. اما بلافاصله پس از انتشار اين خبر براي تعطيلي سراسري روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه 11 و 12 مرداد ماه يك منبع آگاه در وزارت نيرو اعلام كرد علاوه بر شدت گرما، كاهش توليد برق هم از دلايل ديگر اين تصميم بوده است و شدت گرماي هوا و افزايش مصرف برق باعث شده تا نيروگاه‌هاي برقابي سدهاي كارون 3 و 4 بيش از ظرفيت برق توليد كنند و با افت منابع آبي روبرو شده‌اند، از همين رو اين دو نيروگاه فعال از مدار توليد خارج شده‌اند.
تصوير چيزي به نام «ناترازي در انرژي برق»را مي‌توان در اين آمار ديد: سال ۱۳۹۹ به ازاي هر مشترك روزانه يك دقيقه خاموشي وجود داشت و اين ميزان در سال ۱۴۰۰ بيش از ۹ برابر شده و به ۹.۲ دقيقه رسيده است. از سال قبل خاموشي در بخش خانگي كاهش يافته، اما كمبود برق خود را به شكل تعطيلي صنايع كه بخش مولد اقتصاد است، نشان داده است. حتی كار به قطع برق برخي اصناف رسيده و همين ديروز، رييس اتحاديه صنف رستوران‌داران از قطع برق اصناف شاغل در اين صنف گلايه كرده بود.
ضرورت شفافيت و پاسخگویي دولت
وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان در مورد ناترازي‌هاي حوزه برق و ارتباط آن با تعطيلي‌هاي اخير به «اعتماد» گفت: دليلي كه دولت براي تعطيلات دو روزه 11 و 12 مردادماه اعلام كرد شدت گرماي هوا بود اما در كنار آن شاهد شايعات مختلفي هم بوديم از ناترازي حوزه برق گرفته تا افزايش قيمت بنزين و رشد قيمت دلار و... كه همه اين شايعات نشان‌دهنده آن است كه مردم علتي را كه دولت براي تعطيلات دو روزه اعلام كرده است باور نكرده‌اند و به دنبال علت ديگري هستند. اين كارشناس اقتصادي با اشاره به اين شايعات و هشدار به مسوولان تصريح كرد: دولت‌ها بايد پاسخگویي و شفافيت‌شان را بيشتر كنند تا اعتماد مردم افزايش پيدا كند چرا كه همه اين شايعات و عدم باورها حكايت از تشديد بي‌اعتمادي و افت سرمايه اجتماعي دارد كه مساله بسيار پيچيده‌اي است و باعث شكست سياست‌هاي اقتصادي دولت در آينده خواهد شد.
اعتماد نماد سرمايه اجتماعي است
شقاقي شهري با اشاره به خلف وعده مسوولان در موضوعات مختلف خاطرنشان كرد: اولين و مهم‌ترين عامل موفقيت در سياست‌هاي اقتصادي هر كشوري سرمايه اجتماعي است كه آن هم از اعتماد نشات مي‌گيرد و بايد گفت اعتماد نماد سرمايه اجتماعي است، اين در حالي است كه ما بارها شاهد آن بوده‌ايم كه مساله‌اي مطرح شده و مقامات اعلام كرده‌اند اين موضوع در دست بررسي است و پس از آن را به دست فراموشي سپرده‌اند اما آن موضوع در ذهن مردم مانده و فراموش نشده است و باعث افزايش بي‌اعتمادي‌ها شده است.
سرمايه‌گذاري‌ها در حوزه انرژي ناكافي است
اين اقتصاددان در پاسخ به اين پرسش كه آيا با تعطيلي كشور مي‌توان ناترازي‌هاي حوزه برق را جبران كرد يا خير افزود: خير، سرمايه‌گذاري‌ها در حوزه انرژي در طول ساليان اخير بسيار محدود بوده و بايد گفت در اين موضوع كم‌كاري شده است از سرمايه‌گذاري در حوزه برق گرفته تا نفت و گاز همين مساله مطرح است و سرمايه‌گذاري‌ها ناكافي بوده تا جايي كه استهلاك زيرساخت‌هاي انرژي بيشتر از سرمايه‌گذاري‌ها شده و زماني كه ميزان استهلاك بالا باشد منجر به اتلاف انرژي مي‌شود.
وارد فاز فرسودگي شده‌ايم
شقاقي شهري با بيان اينكه از سال 1397 به بعد وارد فاز فرسودگي در زيرساخت‌ها شده‌ايم، گفت: بخشي از اين زيرساخت‌ها در حوزه نيروگاهي و پالايشگاهي و در بخش نفت و گاز بوده و اگر نتوانيم نيروگاه‌ها را توسعه دهيم و زيرساخت‌ها را نو كنيم و از اتلاف انرژي جلوگيري كنيم و به منابع ديگر انرژي دسترسي پيدا كنيم و از شدت مصرف انرژي و اتلاف آن جلوگيري كنيم امكان مقاومت در برابر اين ميزان از مصرف انرژي وجود ندارد. او با بيان اينكه در همه دنيا خانوارها در حوزه مصرف انرژي بيشترين دقت را دارند، افزود: متاسفانه در ايران اين دقت در مصرف انرژي وجود ندارد و دليل آن هم اين است كه قيمت‌هاي انرژي علامت درستي به مردم نمي‌دهند و ناترازي انرژي هم هر روز تشديد شده است و با اين قيمت‌هاي انحرافي ناترازي‌ها بيشتر هم مي‌شود.
ضرورت اصلاح الگوهاي نادرست مصرف انرژي
اين اقتصاددان با بيان اينكه الگوهاي نادرست مصرف انرژي يكي ديگر از عوامل است، گفت: بسياري از توليداتي كه در كشور صورت مي‌گيرد داراي مصرف انرژي بالايي هستند از يخچال گرفته تا خودرو تا ديگر وسایل برقي و بنزيني كه همه اينها منجر به ناترازي انرژي شده است و قطعا اين ناترازي‌ها تداوم نمي‌يابد. او با بيان اينكه در تابستان برق و در زمستان گاز صنايع قطع مي‌شود گفت: هنوز اين قطعي برق و گاز به به خانه‌ها نرسيده اما آنچه مسلم است تداوم اين روش غيرممكن است و در صورت عدم سرمايه‌گذاري در حوزه انرژي بحث خاموشي‌ها به خانوارها هم سرايت خواهد كرد و ضرورت دارد تا در حوزه انرژي سرمايه‌گذاري شده و با ارتقای بهره‌وري وكاهش اتلاف و اصلاح قيمت‌هاي انرژي گام‌هاي اساسي در اين مسير برداشته شود.
منابع كافي براي سرمايه‌گذاري
در حوزه برق نداريم
حسين افضلي، كارشناس صنعت برق در خصوص كمبود سرمايه‌گذاري‌ها در حوزه برق به« اعتماد »گفت: منابع درآمدي لازم در كشور براي توليد برق نيروگاه‌ها وجود ندارد و عدم همخواني در نرخ‌گذاري‌ها در بخش خريد و فروش برق و اينكه قيمت خريد برق چند برابر قيمت فروش آن شده است باعث شده تا سرمايه‌گذاري‌ها در اين بخش سوددهي كافي نداشته باشد تا جايي كه امروز مي‌بينيم دولت تنها يك هفتم قيمت برق واقعي را از مردم مي‌گيرد.
رشد 7 درصدي مصرف برق نسبت به سال گذشته
اين كارشناس حوزه انرژي تصريح كرد: اين در حالي است كه نياز كشور به توليد برق بسيار بالاست و با توجه به رشد 7 درصدي مصرف برق سال جاري نسبت به سال گذشته كه رقم كمي هم نيست بايد به فكر سرمايه‌گذاري‌هاي جديد بود. او گفت: ميزان مصرف برق در كشور به 70 هزار مگاوات رسيده است كه يعني حدود 5 هزار مگاوات رشد داشته است به اين معني كه براي سال آينده نيز اگر همين ميزان 7 درصدي رشد مصرف داشته باشيم بايد 5 هزار مگاوات برق بيشتر از سوي نيروگاه‌ها تامين شود.
ضرورت ساخت نيروگاه‌هاي كوچك
در كشور
افضلي ادامه داد: مسلما براي اين رشد مصرف در كشور نيازمند ساخت نيروگاه‌هاي جديدي هستيم البته نيروگاه‌هاي بزرگ را نمي‌توان به اين سرعت و در عرض يك سال ساخت اما مي‌توان نيروگاه‌هاي كوچك را در اين زمان كم و با رعايت پدافند غيرعامل ساخت، ضمن آنكه اين قبيل از نيروگاه‌ها راندماني بالاتر و افت ولتاژ كمتري هم دارند.
بدهي سنگين وزارت نيرو
مسعود حجت، كارشناس صنعت برق نيز در مورد ناترازي‌هاي برق در كشور به اعتماد گفت: ميزان ناترازي برق در كشور كم نيست و نيازمند ساخت تعداد زيادي نيروگاه جديد هستيم اما متاسفانه از 7 سال پيش تاكنون ساخت نيروگاه‌هاي جديد به تدريج به تعويق افتاده و سال به سال هم اين كمبودها در بخش انرژي بيشتر شده است تا اينكه به شرايط امروز رسيديم. حجت در مورد ميزان كمبود برق در كشور ادامه داد: ارقام مختلفي در اين حوزه مطرح شده كه ميانگين آن در محدوده 7 تا 8 هزار مگاوات است.
عدم جذابيت لازم براي سرمايه‌گذاري
او در مورد سرمايه‌گذاري‌هاي جديد در حوزه برق نيز افزود: سرمايه راه خود را مي‌داند و علت اصلي اينكه سرمايه‌گذاري در حوزه برق محدود بوده به دليل بدهي سنگين وزارت نيرو به بخش خصوصي بوده است و اينكه نرخ فروش برق هم در كشور پايين است و شاهد آنيم كه كسي كه مي‌خواهد سرمايه‌گذاري داشته باشد سرمايه خود را به بخش فولاد مي‌برد كه به صرفه‌تر است و نه صنعت برق كه علت اصلي آن هم عدم جذابيت سرمايه‌گذاري در صنعت برق است.
صورتحساب دو روز تعطيلي براي اقتصاد ايران
گرچه تعطيلي دو روزه غافلگيرانه‌اي كه پشت سر گذاشتيم براي يكسري اصناف، مانند آنها كه در حوزه گردشگري هستند، با رونق همراه بود، اما به هر حال بخش‌هاي بزرگي از اقتصاد ايران نيز از آن ضرر كرده‌اند. گزينه در دسترس تخمين ضرر و زيان اقتصاد ايران از اين تعطيلي دو روزه، توليد ناخالص داخلي است كه معمولا در فصل تابستان از ساير فصول بالاتر است. توليد ناخالص داخلي ايران در تابستان سال گذشته ۳۴۴۸ هزار ميليارد تومان بود. اگر به اندازه تورم امسال همين رقم را در نظر بگيريم كه بالاتر برود، عدد ۴۸۰۷ هزار ميليارد تومان به دست مي‌آيد. يعني روزانه 51700 ميليارد تومان. به عبارتي در همين دو روز احتمال اينكه اقتصاد ايران بيش از 100 هزار ميليارد تومان زيان ديده باشد؛ زياد است. هرچند اين فقط يك تخمين است و در اقتصاد غيرشفاف ايران، نمي‌توان به‌طور دقيق در اين باره پيش‌بيني داشت.