ليلا مهداد
«بيرم» مي‌نامندش در همسايگي «بوشهر» و «هرمزگان» از توابع استان فارس. «بيرم»؛ شهري كه از شمال با خط طرح محرم و از جنوب با سدسلمان فارسي محاصره شده، اما هنوز عطش دارد. تشنگي طاقت «بيرم» را طاق كرد تا نامه‌هايي نوشته شود براي هر مسوولي كه گمان مي‌بردند گِرهي از مشكل‌شان باز خواهد كرد. امام جمعه‌ها از بي‌آبي و خشكسالي كه به جان «بيرم» افتاده بود، بارها گفتند اما ماجرا به اينجا ختم نشد. اهالي پيگير بودند تا اين مشكل را براي هميشه حل كنند هر چند پيگيري‌ها هنوز به نتيجه نرسيده و «بيرم» همچنان بي‌آب است. مشكلي كه به روايت اهالي دو دهه از آن مي‌گذرد.
از انتقال آب دريا، حقابه «بيرم» را بدهند هزينه‌اي ندارد
مدت‌هاست كه اهالی دل خوش كرده‌اند به تانكرهايي كه از «لارستان» آب مي‌آوردند براي «بيرم». «جعفر» از اهالي «بيرم» از خط انتقال آب از درياي عمان شنيده: «آب دريا از وسط شهرمان و از كنار شبكه آبرساني «بيرم» رد مي‌شود تا برود سمت مركز كشور. هزينه‌اي ندارد از اين آب، حقابه «بيرم» را بدهند تا ما هم از اين مصيبت نجات پيدا كنيم.» جعفر و اهالي دهستان ده‌بالا، آب ندارند: «براي استحمام و سرويس بهداشتي از آب كولر گازي‌ها استفاده مي‌كنيم.» به وقت بودن آب، خبرها از نيترات در آب مي‌گفتند كه زماني شده بود بلاي جان اهالي: «زماني هم كه آب بود نيتراتش بالا بود. اغلب اهالي سرطان‌هاي گوارشي دارند يا مشكل كليه و مثانه طاقت‌شان را طاق كرده.»
بيرم هميشه چشم دوخته بود به چاه‌هايش تا تشنه نماند: «دهستان ده‌بالا هر چه چاه مي‌زنيم، خشك مي‌شود. چاه‌ها به عمق 400-300 متر مي‌رسند، اما چند صباحي آب دارند و در نهايت اهالي از آنها نااميد مي‌شوند. آبي هم كه هست قد يك وضو است كه آن هم چشم را مي‌سوزاند، درخت‌ها را خشك كرده است. نمي‌دانيم نيترات بالاست يا چيز ديگري دارد.» به تازگي خبرها از سفر رييس‌جمهوري به استان فارس گفته‌اند اتفاقي كه شايد به وقت شهريور بيفتد و اهالي اميد بسته‌اند به اين سفر: «در سفر استاني به فارس لطفا آقاي رييس‌جمهور به «بيرم» هم سر بزنند و از نزديك مشكلات‌مان را ببينند. لطفا آقاي رييس‌جمهور دستور انقلابي بدهند تا گره مشكل «بيرم» هم باز شود. ما كه هر چه داد زديم، صداي‌مان به جايي نرسيد.»
امروز بايد فكري كرد، فردا دير است
«در خوشبينانه‌ترين حالت اگر تامين اعتبار شود، 5 سال آينده به شما آب مي‌رسد.»؛ «محمد» از واقعيت داشتن اين مساله وحشت دارد، مثل تمامي اهالي «بيرم»: «يعني ما تا 5 سال آينده چه كار كنيم؟ بميريم؟» محمد خود بارها از شورا و جاهاي مختلف پيگير بي‌آبي «بيرم» شده: «يك روز بايد گزارش بنويسيد از سراسر ايران با كانتينر آب معدني به «بيرم» مي‌فرستند. امروز بايد فكر كرد تا كار بيرم به آنجا نكشد.» قبل از شروع هرم گرماي تابستان اهالي از تشديد مشكل آب واهمه داشتند و براي همين شروع كردند به نامه نوشتن به اين و آن كه از الان به فكر تابستان باشيم كه چاه‌ها يكي‌يكي از مدار خارج مي‌شوند: «حرف‌مان اين بود اين مشكل در كميته بحران يا هر جايي كه متصدي آن است، مطرح شود تا راهكاري بيابيم. چاه‌هاي كشاورزي هم وضعيت خوبي ندارند و آب شور مي‌آيد بالا.» بغض گلوي «محمد» را مي‌فشارد: «مردم بيرم ولايي‌اند و حاضرند براي انقلاب‌شان جان بدهند. ما صبر پيشه كرديم تا راهكاري بيابيم كه سروصدا و جنجال نشود. ما پاي آبروي انقلاب ايستاده‌ايم و نمي‌خواهيم مشكل بيرم خوراك شبكه‌هاي بيرون از مرز شود. لطفا صداي ما را به آقاي رييس‌جمهور برسانيد.»
بالاي 170نفر در بيرم سرطان دارند
«بيرم، چاه‌ورز، صحراي باغ، فدا و... بخش‌هاي جنوبي استان فارس را تشكيل مي‌دهند و اين يعني 81هزار نفر نياز به آب دارند.» «عباس» از اهالي بيرم است و باورش اين است كه انشعاب آب از درياي عمان مي‌تواند مشكل اين بخش‌ها را براي هميشه حل كند: «فاصله ما با خط يك سد سلمان حدود 30كيلومتر است و به لحاظ اقتصادي به‌صرفه است از اين خط به بيرم آبرساني شود هر چند اين مساله اولويت دوم ماست. اولويت اول‌مان خط انتقال آب درياست، چون پايداري بيشتري دارد، اين در حالي است كه نياز نيست كيلومترها لوله‌گذاري شود، چون خط انتقال آب دريا كمتر از يك‌متر با شبكه آبرساني «بيرم» فاصله دارد. اگر حقابه آب دريا در نظر گرفته شود 81هزار نفر نجات پيدا مي‌كنند بدون هيچ هزينه و اعتباري.»
خانه «عباس» هم مثل همه اهالي بيرم دينام و حوض براي آبگيري به خود مي‌بيند: «مشكل نيترات آب بود زماني كه آب داشتيم. بالاي 170نفر در «بيرم» سرطان دارند. از علوم پزشكي هم آمدند براي بررسي، گفتند اين آب سرطان‌زاست. شيرآلات در بيرم بي‌معناست. معلوم نيست آب چه چيزي دارد كه همه را خراب مي‌كند.»
حدود 180چاه عميق براي كشاورزي
«عباس» از پروژه بزرگ آبرساني از درياي عمان مي‌گويد؛ پروژه‌اي كه بي‌شك مشكل بي‌آبي نقاط مختلفي را حل خواهد كرد: «چه مي‌شود از اين پروژه بزرگ حقابه بيرم هم داده شود؟» عباس و اهالي دهستان ده‌بالا و بيرم و ... ديگر اعتنايي به نيترات آب ندارد: «چه نيترات باشد چه نه مساله اصلي اين است كه سفره‌هاي زيرزميني ديگر آب ندارند.» «لارستان» چند صباحي است به داد بيرم رسيده: «آبفا از لارستان با تانكر براي‌مان آب مي‌آورد.»
به گفته «عباس» چاه‌هاي كشاورزي بلاي جان بيرم و شايد يكي از دلايل بي‌آبي اين روزهاي شهر باشند: «واقعيتي به شما بگويم؛ از زمان قديم تا به امروز به دليل ارتباطات قومي چاه‌هاي زيادي در اينجا حفر شده است و حدود 180چاه عميق داريم كه در طول روز به اندازه يك رودخانه شايد 20متري با عمق 6متر آب از زيرزمين استخراج مي‌كنند و در زمين‌هاي كشاورزي هدر مي‌رود. كودهاي كشاورزي هم آب چاه‌ها را پايين آورده. خاك آهكي است براي همين سفره‌هاي آبي سال‌هاست فروكش كرده‌اند.»
مشكل اصلي بيرم كميت آب است
«ميانگين نيترات بخش‌هاي «اوز»، «صحراي باغ» و «بيرم» با غلظت نيترات 20 تا45ميلي‌گرم بر ليتر جزو مناطق آلوده به شمار مي‌روند.» يافته‌اي كه بر اساس پژوهشي در تابستان 99 كه در نشريه مراقبت سرطان منتشر شده به دست آمده است. در اين پژوهش رابطه نيترات آب آشاميدني با سرطان مثانه در شهرستان لارستان از ديدگاه جغرافياي پزشكي مورد بررسي قرار گرفته بود. به گفته يكي از كاركنان آزمايشگاه «بيرم» نيترات آب در محدوده حداكثر مجاز بوده است: «سال قبل يا دو سال قبل بود كه نمونه آب را به شيراز فرستاديم و نتايج آزمايش‌ها از وجود نيترات در محدوده حداكثر مجاز بود.» به باور «رسول عرفاني» در شرايط فعلي كميت آب بر كيفيتش ارجحيت دارد: «الان مشكل اصلي بيرم كميت آب است.» به اعتقاد «عرفاني» اگر بخواهيم جانب انصاف را نگه داريم عوامل مختلفي در سرطان و مشكلات گوارشي دخيلند هر چند نيترات هم يكي از عوامل سرطان‌زاست. بعد از گفتن از وجود نيترات در آب راهكار به كار بردن دستگاه‌هاي تصفيه است: «اين دستگاه تصفيه سختي آب را مي‌گرفت تا نيترات بيشتري وارد آب نشود. هر چند اين دستگاه‌ها تا حدي سختي آب را مي‌گرفت كه بيشتر آب مقطر بود. در شرايط بي‌آبي فعلي آب تصفيه شده اين دستگاه‌ها جوابگوي محدوده خاصي است و محدود به همان روستا مي‌شود. درواقع در بي‌آبي فعلي اين آب تصفيه شده جوابگوي جمعيت منطقه نيست.»
پروژه‌ها در صف آبرساني به بيرم
مشكل تامين آب به ويژه در شهرهاي جنوبي استان از مهم‌ترين موضوعات و مطالبات مردمي است، البته اين امر در لارستان با احداث خط دوم انتقال آب از سد سلمان فارسي محقق مي‌شود. به گفته مدير روابط‌عمومي آب منطقه‌اي استان فارس پروژه خط دوم انتقال آب شرب از سد سلمان فارسي براي آبرساني به مناطق پايين‌دست را در دست داريم: «اين پروژه به خنج، مرودشت و ... آبرساني خواهد داشت. بيرم در مسير اين آبرساني است و بي‌شك بيرم هم از اين پروژه بهره خواهد برد.» آن‌طور كه «محمدمهدي شريفي» مي‌گويد: خط انتقال آب از سد سلمان فارسي سهل‌الوصل‌‌تر و ارزان‌تر است به همين دليل احتمال اينكه اين آب زودتر به بيرم برسد، هست: «ما خط انتقال آب درياي عمان را هم داريم. هر كدام از اين پروژه‌ها زودتر محقق شود، حتما آب شرب بيرم را تامين خواهيم كرد.» شريفي ادامه مي‌دهد: «خط دوم انتقال آب از سد سلمان فارسي كد ملي دارد و مطالعات آن انجام شده است. اين پروژه جدا از خط اول انتقال آب از سد سلمان فارسي است.» به گفته شريفي خط انتقال آب از درياي عمان به بخش خصوصي سپرده شده و مشتري آن هم آب‌وفاضلاب است: «كارهاي انتقال آب از درياي عمان شروع شده ولي هنوز مشخص نيست از نزديكي بيرم مي‌گذرد يا خير. هر چند دوري يا نزديكي اين خط انتقال براي ما اهميتي ندارد و اگر زودتر از خط دوم انتقال آب از سد سلمان برسد، از آن خط انتقال به بيرم آب مي‌دهيم. اگر بر فرض كه از نزديكي بيرم هم نگذرد و در فاصله 10كيلومتري خط انتقال آب درياي عمان بگذرد به دليل مسافت كه ما مردم بيرم را از نعمت آب بي‌نصيب نمي‌گذاريم.»
هميشه در كنار مردم بوديم
به گفته مسوولان آبفا در شهرستان لارستان مشكل اصلي آب شرب شهر بيرم و روستاهاي اين بخش، كم‌آبي ناشي از افت سطح آب‌هاي زيرزميني بر اثر خشكسالي‌هاي سنواتي است. در پي پيگيري‌هاي مكرر خبرنگار «اعتماد»، روابط عمومي آبفا لارستان اذعان داشته است: «در همين راستا و به منظور رفع اين مشكل اساسي، پيگيري‌هاي متعددي در خصوص بهره‌مندي اين منطقه از خط آبرساني لارستان از سد سلمان فارسي و همچنين خط انتقال آب دريا نيز صورت گرفته است.»
با استناد به گفته‌هاي آبفا لارستان متولي اجراي طرح‌هاي مزبور شركت آب منطقه‌اي استان فارس بوده و پس از اجراي طرح توسط آن شركت، شركت آبفا استان فارس، بهره‌برداري خطوط مورد اشاره به مناطق تحت پوشش را برعهده خواهد داشت. «شركت آبفا فارس طي سال‌هاي اخير با برنامه‌ريزي و نظارت، پروژه‌هاي متعددي را از جمله بازسازي شبكه روستاي بالاده، بازسازي خط انتقال روستاي آب كنه، خط انتقال چاه شماره ۲ بالاده، مهندسي مجدد و ارتقاي الكتروپمپ مجموعه كريشكي، مهندسي مجدد ايستگاه پمپاژ آب كنه و انجام نقشه‌برداري، تعويض الكتروپمپ‌ها و تاسيسات سرچاهي چاه‌هاي بيرم و روستاي محمد قاسمي و كف‌شكني چاه‌هاي بيرم و بالاده و... انجام داده و هميشه در كنار مردم و در جهت تامين مطالبات ايشان گام برداشته است. به منظور كاهش آثار كم آبي در بيرم جديدا نيز حفر يك حلقه چاه در اين شهر در دستور كار قرار گرفته است.»
اين توضيحات اگرچه اميد بهبود شرايط آب را براي مردم بيرم همچنان زنده نگه مي‌دارد، اما به نظر نمي‌آيد در كوتاه‌مدت اين مساله ۲۰ ساله به سرانجام برسد؛ مسائلي كه حالا دامنگير بسياري از شهرها و روستاهاي ايران شده و روز به روز هم بر تعداد اين شهر و روستاها افزوده مي‌شود.