بهاره شبانكارئيان
توضيح «اعتماد»: نهم مرداد ماه سال جاري، هواپيماي آموزشي فرودگاه پيام كه كاپيتان «نويد عربي مقدم» و دانشجوي او «اميرحسين محمودي» سرنشين آن بودند به علت «نقص فني» سقوط كرد و هر دو سرنشين آن، جان خود را از دست دادند. «اعتماد» در شماره ۵۵۴۶ طي گزارشي تحت عنوان «هواپيماي آموزشي سقوط كرد» به اين حادثه پرداخت و با استناد به منابع آگاه و همكاران كاپيتان جانباخته در آن گزارش اطلاعاتي را منتشر كرد، اما روابط عمومي فرودگاه پيام در واكنش به آن گزارش جوابيه‌اي را ارسال كرد كه نشان مي‌داد مسوولان فرودگاه پيام يا مسوولان مربوطه گمان مي‌كردند؛ «اعتماد» اطلاعات درج شده در گزارش را بدون بررسي و تحقيق منتشر كرده است. يادآور مي‌شويم «اعتماد» بدون دسترسي به مستندات لازم جهت تنظيم مطالب در راستاي حوادث كشور، گزارش يا گفت‌وگويي را تنظيم نكرده است. با توجه به اينكه روابط عمومي فرودگاه پيام در بخشي از جوابيه خود «اعتماد» را خطاب قرار داده و عنوان كرده كه در گزارش سقوط هواپيماي آموزشي با استناد به افراد فاقد صلاحيت و منابع به ظاهر آگاه مجهول‌الهويه گزارش را تنظيم كرده، لازم دانستيم در اين گزارش ذكر كنيم تمامي مطالب ذکر شده در آن گزارش براساس اظهارات همكاران كاپيتان جانباخته منتشر شده بود. حالا هم «اعتماد» در اين گزارش براي روشن شدن هر چه بيشتر اطلاعاتي كه عنوان كرده بود با استاد خلبان «امين اميرصادقي» به گفت‌وگو پرداخته است.
از روز حادثه بگوييد كه دقيقا چه اتفاقي افتاد؟
9 مرداد ماه جاري در فرودگاه پيام شهر كرج هواپيماي آموزشي دچار سانحه شد و كاپيتان نويد عربي مقدم و دانشجوي او جان خود را از دست دادند. طبق گزارش‌هاي اوليه سازمان هواپيمايي كشوري، هواپيما از باند 30 تيكاف كرده و در فركانس برج اعلام شرايط اضطراري نكرده. خلبان در همين فركانس درخواست نشستن از باند 12 را مي‌كند كه برج فرودگاه پيام از خلبان سوال مي‌پرسد كه آيا شرايط شما نرمال است؟ كه خلبان در پاسخ به اين سوال وضعيت نرمال را تاييد مي‌كند. سپس برج پيام اعلام مي‌كند كه در باند 30 فرود بياييد و خلبان اين را مي‌پذيرد. مشكلي كه اينجا وجود دارد موضوع شرايط اضطراري است كه بايد در فركانس فرودگاه پيام اعلام مي‌شده كه متاسفانه وضعيت اضطراري اعلام نشده و در فركانس ديسپچ اعلام شده. همين موضوع مي‌تواند يكي از مشكلات حادثه باشد. همچنين در گزارش اوليه سازمان هواپيمايي كشور آمده كه هواپيما مشكل فني داشته است. در كل وقتي سانحه هوايي رخ مي‌دهد مجموعه عواملي دست به دست هم مي‌دهند كه سانحه رخ بدهد. معمولا سازمان هواپيمايي كشور بايد اين مجموعه عوامل را بررسي كند و سپس علت سانحه را در گزارش تكميلي به طور دقيق اعلام كند.
چرا خلبان پرواز به واحد كنترل فرودگاه پيام اعلام وضعيت اضطراري نكرده است؟
اين موضوع نشأت گرفته از فشار شركت روي خلبان است. در اين شرايط به جاي اينكه ذهن خلبان درگير بررسي نوع شرايط اضطراري و رفع آن شرايط با توجه به چك ليست هواپيما باشد درگير فشارهاي شركت بابت عدم اعلام شرايط اضطراري مي‌شود. باتوجه به اينكه خلبان در شرايط اضطراري به‌طور نرمال توانايي‌اش كاهش پيدا مي‌كند متاسفانه فشارهاي اينچنيني از سوي شركت‌ها باعث تصميم اشتباه و درگير كردن ذهن خلبان در آن شرايط اضطراري مي‌شود.
طبق گزارش‌های سازمان هواپيمايي كشوری هواپيماي آموزشي كه سقوط كرد دچار نقص فني شده بود. آیا اين هواپيما قبل از پرواز چك نشده بود؟
با توجه به گزارش سازمان هواپیمایی کشوری، هواپیما از تاریخ ۳ مرداد تا صبح روز حادثه به علت مشکل رادیاتور روغن هواپیما زمین گیر بوده است. پس از رفع عیب در صبح روز سانحه توسط پرسنل فنی مجاز روشن شده و به حالت طبیعی در اختیار خلبان قرار گرفته. پرواز سانحه دیده اولین پرواز هواپیما در این روز بوده است. البته نمی‌توان گفت صرفا نقص فنی باعث سقوط هواپیما شده. اغلب در صنعت هوانوردی برای وقوع یک حادثه مجموعه‌ای از نواقص و اشتباهات منجر به یک سانحه می شود.
پس از حادثه يكي از افرادي كه از موضوع خبر داشت در مصاحبه با «اعتماد» اعلام كرد ماشين آتش‌نشاني كه براي اطفاي حريق به محل اعزام شده بود، واژگون شده است. ماجراي واژگون شدن ماشين آتش‌نشاني چه بود؟ آيا دليل خاصي داشت؟
در اين حادثه هم عدم مديريت در بحران كاملا محرز است. اينكه لحظه بحران دو ماشين آتش‌نشاني به محل حادثه رسيدند و يكي از آنها بنا به هر دليلي نرسيده و واژگون شده، نشان‌دهنده اين موضوع است كه در زمان بحران ضعيف عمل شده است. شايد نرسيدن ماشين آتش‌نشاني در گزارش سازمان هواپيمايي مشكل حادي را به تصوير نكشد، اما چه تضميني وجود دارد كه اين مشكل در سوانح بعدي باز هم اتفاق نيفتد! به هر حال ماشيني كه براي كمك به محل حادثه اعزام شده بود، خودش دچار مشكل مي‌شود و اين موضوع ضعف مديريت بحران در فرودگاه پيام را نشان مي‌دهد.
در گزارش قبلي «اعتماد» با استناد به اظهارات شما در صفحه اينستاگرام‌تان عنوان كرده بوديد كه فضاي فرودگاه پيام از ايمني كمي برخوردار است. در اين مورد بيشتر توضيح بدهيد.
در تاريخ 31 تير ماه امسال به رييس سازمان هواپيمايي كشوري رسما و كتبا نامه ابلاغ و عنوان كردم كه فضاي فرودگاه پيام از ايمني كمي برخوردار است و ما خلبانان هر روز در اين نگرانی به‌سر مي‌بريم كه اتفاق ناگواري رخ ندهد، چون در هيچ كدام از كشورهاي جهان هيچ مركز كنترلي نمي‌تواند دستورالعمل خاصي براي خودش صادر كند و هر دستورالعملي كه بخواهد اجرا شود بايد حتما سازمان هواپيمايي همان كشور با درنظر گرفتن مقررات بين‌المللي آن را صادر كند تا همه خلبانان و خدمه پرواز، برج مراقبت و تمام اشخاصي كه در صنعت هوانوردي فعاليت مي‌كنند از آن دستورالعمل پيروي كنند، اما متاسفانه در اين فرودگاه شاهد دستورالعمل‌هاي عجيب و غريب هستيم كه بنده كتبا ايرادات اين دستورالعمل‌ها را به رييس سازمان هواپيمايي كشور ابلاغ با توجه به خطرناک بودن پرواز در این فضا و با شرایط حاکم کتبا استعفای خود را اعلام کردم. خلبانان در صنعت هوانوردی مستقیما مسوول ایمنی پرواز و حفظ جان انسان ها هستند. در نامه استعفايم صراحتا قيد كردم كه با توجه به مشكلاتي كه در فرودگاه پيام وجود دارد فضاي فرودگاه از ايمني كمي برخوردار است، اما متاسفانه پاسخ به نامه من طبق مقررات مندرج در ایکائو نبوده است.
مي‌توانيد به چند نمونه از مشكلاتي كه اشاره كرديد، بپردازيد.
قسمت اعظم اين مشكل كه فضاي فرودگاه پيام، ايمني پرواز را به خطر مي‌اندازد به خدمات فرودگاهي و نظارت سازمان هواپيمايي كشوري برمي‌گردد. در يكي از مشكلاتي كه اشاره كردم نوع دستورالعمل‌هايي است كه مابين برج فرودگاه پيام، مسوولان فرودگاه پيام و شركت‌هايي كه هواپيماهاي آموزشي را اداره مي‌كنند، وجود دارد كه اصلا وجه قانوني هم ندارند. چون همان‌طور كه گفتم؛ هر دستورالعمل را درنهايت بايد سازمان هواپيمايي كشوري ابلاغ و عملياتي كند و به آن نظارت داشته باشد تا مستلزم اجرا شود. در چنين شرايطي سازمان هواپيمايي كشور موظف است دستورالعمل آن مجموعه را بررسي كند كه اگر با قانون منافات دارد جلوي اجرايي شدن آن را بگيرد، ولي چون سازمان هواپيمايي اين اقدام را در فرودگاه پيام عملي نكرده، سوانح بيشتري در اين فرودگاه رخ خواهد داد. مشكل ديگر حجم ترافيك‌هاي زياد فرودگاه پيام است كه در حال حاضر 9 كمپاني آموزشی در این فرودگاه فعالیت می‌کنند وتعداد هواپیماها بیش از ظرفیت کنترل فرودگاه پیام است. كه عدم استفاده از ترانسپوندر هم يكي ديگر از مشكلاتي است كه ايمني پرواز را به خطر مي‌اندازد. سازمان هواپيمايي كشور طي نامه‌اي كه در 7 مرداد ماه جاري ابلاغ كرد كاملا به اين مشكل اقرار و عنوان كرد كه استفاده از ترانسپوندر به دليل مشكلات اتوماسيون رادار مهرآباد باعث اختلال در امر كنترل ترافيك هوايي واحد رادار مهرآباد و مركز كنترل مي‌شود. داشتن ترانسپوندر در هواپيما در انكس 2 و استفاده كردن از آن تحت هر شرايطي توسط خلبان در داكيومنت 8168 الزام شده است و عمل نكردن خودسرانه به اين قوانين به بهانه اختلال در سيستم‌هاي رادار مهرآباد و مركز كنترل صرفا زير پا گذاشتن قوانين ايكائو است. بايد بگويم كه عدم استفاده از ترانسپوندر با توجه به حجم ترافيك‌هاي فرودگاه پيام احتمال سوانح بيشتري را فراهم مي‌كند.
با توجه به کمبود ایمني فضاي فرودگاه پيام و اتفاقي كه رخ داد، چطور فرداي روز حادثه باز هم هواپيماهاي آموزشي پرواز داشتند؟
بزرگ‌ترين مشكل ما اين است كه وحدت در كارمان وجود ندارد. اگر فضا ناايمن است براي همه ناايمن است، اما خب برخی همکاران از سر اجبار برای امرار معاش تن به این کار می دهند. اتفاقا پس از سقوط هواپيماي آموزشي خدمت دادستان البرز رفتم و ماجرا را شرح دادم و دادستان هم مجاب شدند، همه پروازهاي آموزشي تا زماني كه بررسي‌هاي لازم صورت نگرفته لغو شود، ولي مدير منطقه ويژه پيام اعتنايي نكرد.