آيا پكن در روابط خود با مسكو تجديدنظر مي‌كند؟
خلع سلاح اقتصادي چين
شواهد نشان‌دهنده برخي نرمش‌ها از سوي چين در قبال غرب است
محمدرضا ستاري
گزارش‌هاي منتشر شده از سوي اداره آمار ملي چين نشان مي‌دهد كه حجم صادرات اين كشور در ماه گذشته ميلادي براي چندمين بار پياپي روند نزولي داشته و نسبت به مدت مشابه سال قبل 14.5 درصد كاهش يافته است. از سوي ديگر برآوردها نشان مي‌دهد ميزان واردات اين كشور نيز در ماه گذشته 12.5 درصد افت كرده و ميزان سرمايه‌گذاري هم از سال قبل 80 درصد كاهش يافته است. اين به معناي آن است كه به موازات كاهش توليد در چين، ميزان مصرف نيز افت داشته و به‌طور كلي دورنماي دومين اقتصاد بزرگ جهان را در ركود قرار داده است.
در همين رابطه هر چند كه ميزان صادرات چين به روسيه بعد از جنگ اوكراين 70 درصد افزايش يافته، اما به گفته كارشناسان كاهش رشد اقتصادي چين مي‌تواند به ركود جهاني دامن بزند. امري كه براي برخي كشورها نظير روسيه كه اكنون اقتصاد خود را به چين گره زده‌اند، پيامدي بسيار پرهزينه خواهد داشت. علاوه بر اين طبق گزارشي كه مجله ديپلمات به تازگي منتشر كرده، كاهش رشد اقتصادي چين ممكن است تبعات ژئوپليتيكي قابل توجهي نيز براي اين كشور به همراه داشته باشد، چراكه به‌طور طبيعي دولت‌ها تمايل دارند در ميان مشكلات اقتصادي از جاه‌طلبي‌هاي خود در سياست خارجي بكاهند. به همين دليل مشكلات اقتصادي فعلي چين كه باعث كاهش ملموس رشد اقتصادي اين كشور شده ممكن است زمينه‌اي را فراهم آورد تا پكن، فشارها روي مسكو براي نشستن سر ميز مذاكرات صلح را افزايش دهد.
«شي» در دوراهي
در اين رابطه شاخص‌هاي نزولي در اقتصاد چين براي برخي تحليلگران امري تعجب‌برانگيز تلقي نمي‌شود؛ چراكه آنها بيش از يك دهه است هشدار مي‌دهند، اتكاي بيش از حد دولت به بدهي‌هاي داخلي و خارجي در نهايت پيامدهاي پرهزينه‌اي براي اين كشور به همراه خواهد داشت.
البته هر چند اين قضيه لزوما تضمين شده نيست و ممكن است خلاف آن ثابت شود، اما به‌طور كلي و به صورت طبيعي نشانه‌هايي وجود دارد كه مشكلات اقتصادي، دولت پكن را مجبور مي‌كند تا سياست خارجي انعطاف‌پذير و نرم‌تري اتخاذ كند. به عنوان مثال شاهد هستيم به تازگي پكن تعرفه‌هاي واردات جو از استراليا را كه براي بيش از 3 سال برقرار بوده لغو كرده و برخي ناظران معتقدند كه براي محصولات بيشتري قرار است چنين سياستي اعمال شود. از سوي ديگر شواهد نشان مي‌دهد كه در طول ماه‌هاي گذشته، پكن برخي نرمش‌ها را در مقابل واشنگتن انجام داده است. مانند گفت‌وگوهايي اقتصادي و اقليمي كه اخيرا ميان مقامات دو كشور در دستور كار قرار گرفته و علاوه بر ابرسرمايه‌داراني مانند ايلان ماسك و بيل گيتس كه به پكن سفر كرده‌اند، وزير خارجه، وزير خزانه‌داري، جان كري و در عين حال هنري كيسينجر نيز ميهمان چيني‌ها بوده‌اند. همچنين لغو ممنوعيت سفرهاي گروهي توريستي به امريكا و بريتانيا به موازات شركت چيني‌ها در نشست صلح اوكراين كه در عربستان برگزار شد، همگي از سوي برخي كارشناسان اين‌گونه تعبير مي‌شود كه دولت پكن در بحبوحه چالش‌هاي اقتصادي به صورت نمادين هم كه شده قصد خود براي ترميم واگرايي‌ها و اختلافات با غرب را نمايش دهد.
علاوه بر اين نشانه‌هاي ديگري نيز حاكي از آن است كه احتمال دارد پكن در مناسبات خود با مسكو تا حدودي تجديدنظر كند. در واقع برخي كارشناسان معتقدند كه شورش گروه واگنر عليه پوتين، باعث نگراني چيني‌ها شده و آنها در حال تغيير تعاملات تاكتيكي خود با برخي نخبگان سياسي روس هستند. به عنوان مثال در سفري كه اخيرا والنتينا ماتوينكو، رييس شوراي فدراسيون روسيه به پكن داشته، شاهد بوديم كه شي‌جين پينگ در ديدار دوجانبه با وي، روابط دو كشور را يك رابطه راهبردي بر اساس منافع ملي توصيف كرد؛ موضوعي كه مفهوم آن به تعبير برخي تحليلگران به معناي، گذار «شي» از رابطه دوجانبه با پوتين به روابط نهادينه شده ميان پكن و مسكو است.
البته لازم به يادآوري است كه هر چند اقتصاد رو به ركود چين ممكن است بسياري از راهبرد‌هاي خارجي اين كشور را تحت‌الشعاع قرار دهد، اما بعيد است كه به صورت سيستماتيك باعث تغيير راهبرد پكن در قبال جنگ اوكراين و برخي مولفه‌هاي كليدي سياست خارجي اين كشور شود. به همين دليل از آنجا كه رييس‌جمهوري چين، مايل به ترويج و بسط ديدگاه ضد غربي روسيه بوده و شواهد نشان مي‌دهد كه مقامات پكن درك محدودي از مشكلات ساختاري اقتصادي خود ارايه مي‌دهند، به احتمال زياد شي‌جين پينگ در چنين شرايطي كه قادر به انجام اصلاحات عميق اقتصادي نيست، ممكن است با اكراه و به صورت مقطعي نوعي ملاحظات را در رابطه با حمايت از روسيه در جنگ اوكراين در دستور كار خود قرار دهد.