روز سياه هرات

آريا هريوا

اين گزارش توسط خبرنگار افغانستاني از هرات با گويش افغانستاني نوشته شده است. 
      
زلزله شديد روز شنبه در ولايت هرات واقع در غرب افغانستان هزاران كشته و زخمي برجا گذاشت. مركز اصلي اين زلزله در فاصله 40 كيلومتري شهر هرات در عمق 10 كيلومتري زمين اتفاق افتاده است كه به‌شدت 6.3 ريشتر و بعد از آن 8 پس‌لرزه ديگر در ولايت هرات احساس شده است. فضاي داخل شهر و هجوم مردم به داخل جاده‌ها و خيمه‌هاي بر پا شده داخل بلوارها، نشان از وحشت مردم هرات دارد كه آرامش خود را از دست داده‌اند. بسياري از آنان اولين‌بار است كه اين‌چنين زلزله‌اي را شاهد بوده‌اند و از ترس فروريختن منازل‌شان داخل جاده‌ها، همراه با تمامي اعضاي خانواده خود جابه‌جا شدند. با وجود اينكه بعد از گذشت 48 ساعت، شهر هرات به حالت عادي برنگشته، ديروز چندين‌بار ديگر شهر و ولسوالي‌هاي (شهرستان‌هاي) اطراف لرزيدند. اولين مورد ساعت 11 و 20 دقيقه قبل از ظهر زلزله‌اي به قدرت 4.8 ريشتر شهر هرات را لرزاند، مورد دوم ساعت 12 ظهر بود كه نسبتا شديد و مورد سوم كه باعث وحشت و فرار مردم به سمت وسط جاده‌ها و مكان‌هاي امن شد، ساعت 6 شام بود. مردم بعد از اولين مورد زلزله كه روز شنبه اتفاق افتاد، شب بسيار بدي را در جاده‌هاي شهر و باغ‌هاي اطراف سپري كردند و روز يكشنبه اميدواري نسبي به وجود آمده بود، اما با شروع روزدوشنبه و لرزه‌هاي نسبتا شديد، باعث وحشت و فرار مردم از منازل‌شان شده است. هم‌اكنون با تاريك شدن هوا يك بار ديگر تمامي زنان و كودكان و بزرگسالان به داخل جاده‌هاي شهر ريخته و شماري هم وحشت‌زده در حال ترك شهر به سمت باغ‌هاي اطراف شهر كه دور از ساختمان‌هاي بلند هستند، مي‌روند.
حال و هواي مناطق زلزله‌زده و مناطقي كه به مركز اصلي كانون زلزله نزديك بودند نيز، در حالت بحراني قرار دارد، شمار زيادي از اجساد همچنان زير آوارند و شماري از بازماندگان كه در آن مناطق باقي مانده‌اند، بدون سرپناه و كمبود امكانات به سر مي‌برند. از سوي ديگر گزارش‌ها حكايت از آغاز سراسري كمك‌هاست از جمله اينكه مقامات طالبان از آغاز كمك‌رساني و درنظر گرفتن مبلغ بيش از 200 ميليون افغاني كه براي زلزله‌زدگان و بازماندگان آنان درنظر گرفته شده است، خبر مي‌دهند.
در عين حال مشاهدات عيني نشان از ايجاد كمپ‌هاي مردمي براي جمع‌آوري كمك‌هاي نقدي و مواد اوليه ازجمله لباس گرم، پتو و لوازم آشپزخانه است.
«عمر نصير مجددي» نماينده پيشين پارلمان افغانستان از ولايت هرات كه بعد از تحولات در افغانستان از كشور خارج نشده، هم‌اكنون مشغول فعاليت‌هاي مدني و كمك‌رساني است. وي مي‌گويد: «وضعيت فعلي در مناطق زلزله‌زده بسيار بحراني است و نياز به كمك عاجل براي بيرون كشيدن افراد زير آوار است.» او در حالي كه همراه با تيمي از همكارانش براي مردم زلزله‌زده اجناسي مي‌خريد، گفت: «طبق گزارش‌ها، حجم كمك‌هاي سرازير شده بد نيست، اما نياز اوليه خارج كردن اجساد و شايد هم افرادي است كه امكان زنده ماندن‌شان وجود داشته باشد و بعد ايجاد مراكز نگهداري براي بازماندگان كه هيچ سرپناهي براي‌شان نمانده است. خوب است تمامي نهادهاي خيريه بعد از بررسي وضعيت با درنظر گرفتن نيازها اقدام به خريداري اجناسي كنند كه مشكلات بازماندگان را برطرف كند.»
در كنار كمپ‌هاي ايجاد شده در سطح شهر، كمك‌كنندگان به صورت فردي، نهادهاي خيريه، كميسيون ارزيابي زلزله كه ازسوي حكومت ايجاد شده و نهادهاي بين‌المللي و برخي كشورها نيز اعلام همكاري و كمك كرده‌اند.
ولايات همجوار هرات از جمله بادغيس، فراه، نيمروز و قندهار نيز اعلام همكاري كرده‌اند و تيم‌هاي كمك‌رساني از اين ولايات به هرات رسيده‌اند. طبق آخرين گزارش‌ها يك تيم صحي (تيم پزشكي) از ولايت قندهار با تجهيزات صحي و دارو از قندهار وارد ولايت هرات شدند. به دليل كمبود جا و امكانات، شمار زيادي از زخمي‌ها در سطح شفاخانه حوزوي هرات به سر شدند و به همين دليل شماري از شفاخانه‌هاي خصوصي اعلان همكاري نمودند كه با همه اينها كماكان كمبود دارو و امكانات صحي ديده مي‌شود. يكي از علت‌هاي بالا رفتن آمار جانباختگان از سوي كارشناسان، وحشت ساعات اوليه، سردرگمي مقامات به دليل بي‌اطلاعي از مركز زلزله و مشخص شدن قريه‌جات كه در كانون زلزله قرار داشتند. بعد از مشخص شدن مناطق زلزله‌زده، تمامي امكانات هوايي و زميني به كار گرفته شده و بازماندگان زلزله كه بيشترشان زنان و كودكان و بزرگسالان هستند را به سه مركز داخل شهر جابه‌جا كردند. با تمامي تلاش‌هايي كه صورت گرفته، انتقادها از نبود امكانات خاك‌برداري براي بيرون كردن افرادي كه زير آوار مانده‌اند وجود دارد، همچنين نبود يك سيستم منتظم براي توزيع كمك‌ها و رسيدگي به وضعيت بحراني كه همه درگير آن هستند.
اين زلزله حوالي ساعت 11 صبح به وقت افغانستان اتفاق افتاده است، قابل ذكر است كه در ساعات اوليه به دليل نبود اطلاعات دقيق از مركز اصلي زلزله شمار زيادي از كساني كه در زير آوار مانده بودند جان خود را از دست دادند.
رييس اطلاعات و فرهنگ ولايت هرات كه فعلا به عنوان رييس مركز رسانه‌هاي حكومت امارت اسلامي معرفي شده است، مي‌گويد: «بيشترين خسارات جاني و مالي را در روستاهاي سياه آب، محله وردك‌ها، كرنيل، سربلند و چاهك است كه مربوط به ولسوالي‌هاي غوريان، زنده‌جان و انجيل ولايت هرات است. به دليل نبود امكانات براي مشخص شدن مناطقي كه آسيب‌ديده و تمامي خانه‌هاي‌شان هموار شده، موجوديت مسيرهاي صعب‌العبور در ولسوالي‌هاي انجيل و زنده‌جان و غوريان ولايت هرات، نمي‌توان آمار دقيقي از زلزله ارايه داد، اما كميسيون بررسي زلزله، آمار را نزديك به 3 هزار تن كه جان خود را ازدست داده‌اند، گزارش داده كه اين آمار تا آخر شام روز دوشنبه به 4 هزار تن افزايش پيدا كرده است.
مسوولان بخش صحت ولايت هرات مي‌گويند بيشترين افرادي كه جان خود از دست دادند يا هم زخمي شدند را كودكان، زنان و افراد پير كه در زمان زلزله در خانه بوده‌اند، تشكيل مي‌دهند. قابل ذكر است ديروز «ملا برادر» معاون اقتصادي ريیس‌الوزرا امارت اسلامي همراه با چند مقام ارشد ديگر امارت اسلامي به ولايت هرات سفري داشته و تلاش‌ها براي بيرون‌رفت از اين بحران، وعده كمك و حمايت همه‌جانبه داده است.
قبلا ولسوالي‌هاي غوريان، زنده‌جان و انجيل ولايت هرات، قريه‌هاي اين ولسوالي‌هاي آسيب‌ديده بودند اما ظاهرا اين‌گونه نيست و گزارش‌هاي جديد حكايت از گسترده بودن ساحه بيشتر جغرافياي ولايت هرات است كه از زلزله متاثر شده است. گزارش‌هايي از تلفات و آسيب‌هاي جدي به منازل مردم از ولسوالي‌هاي گلران در مسير مرز تركمنستان و ولسوالي كهسان كه مسير مرز ايران قرار دارد، حكايت دارد. يكي ديگر از انتقادات تندي كه مردم دارند از كشورهايي است كه همواره داد از حقوق بشر زده، اما باتوجه به تلفات بالاي زلزله ولايت هرات تا اكنون هيچ كشوري با مردم افغانستان ابراز همدردي نكرده است.
قابل ذکر است آلمان ۵ میلیون یورو و چین ۲۰۰ هزار دالر به آسیب‌دیده‌گان زلزله هرات کمک کردند.
به احتمال زياد در روزهاي آينده آمار تلفات انساني و آوار منازل بيشتر خواهد شد.