شهر 15 دقيقه‌اي!
بهروز مرباغي
يادمان هست كه شهرسازان مدرن امروز مقياس شهر را برحسب زماني تعريف مي‌كنند كه از خانه تا مقصدهاي الزامي است. مثلا آيا بچه‌ها براي رفتن به مدرسه بايد سوار خودرو شوند يا مي‌توانند پياده يا با دوچرخه بروند. آيا اولين مقصد تجاري در چنان فاصله‌اي هست كه بشود پياده رفت يا بايد با خودرو و دوچرخه رفت؟ بر اين مبنا شهر را در سه مقياس پياده، دوچرخه و سواره دسته‌بندي و تعريف مي‌كنند. اين شهرسازان معتقدند بهترين مقياس براي شهر آن است كه همه نيازهاي روزمره و عادي زندگي در فاصله نزديك اطراف خانه بايد باشد كه براي رفتن به آنجاها نياز به استفاده از وسيله نقليه سواره نباشد. اينكه چنين امكاني در همه شهرها مي‌تواند وجود داشته باشد يا نه موضوع ديگري است. اصل موضوع آن است كه اين پيشنهادها بر اين اساس است كه تردد پياده در شهر افزايش يابد. چرا؟ نخست به اين خاطر كه نياز به سوخت فسيلي كم مي‌شود و همين امر موجب كاهش آلودگي محيطي و زيستي مي‌شود. انگيزه دوم آن است كه با اين كار تحرك و شادابي افراد را مي‌توان افزايش داد. در جهان امروز، متاسفانه، كم‌تحركي افراد تبديل به معضل بزرگ در برابر دولت‌ها و سازمان‌هاي عمومي شده است. تبعات بهداشتي و اقتصادي آن‌هم قابل كتمان نيست. موضوع چنان مهم و جدي شده كه در برخي كشورها، مثل انگلستان، پويش «نه به آسانسور» راه افتاده و از مردم خواسته مي‌شود براي تردد به طبقات ساختمان، حتي‌الامكان از پله استفاده كنند تا آسانسور. اما انگيزه سوم اين شهرسازان خميره كاملا اجتماعي و مدني دارد. اينان معتقدند شهر و خيابان‌هاي آن با مردم و حضور مستمر و متراكم آنها زنده مي‌ماند. به همين خاطر بر اين باور هستند كه امكان حضور فيزيكي مردم در خيابان و شهر بايد بيشتر فراهم شود. امروز مي‌توان در خانه نشست و نيازهاي خوراكي و مصرفي را تلفني سفارش داد بي‌آنكه لازم باشد حضوري به بقالي يا مغازه ديگر رفت. مي‌توان در خانه نشست و سفارش كتاب داد. اين نوع فعاليت‌ها سبب تهي‌شدن خيابان و عرصه عمومي شهر از مردم و سبب افول و مرگ آن مي‌شود. گفته مي‌شود حضور مردم در شهر سبب افزايش مراودات اجتماعي بين مردم و آرامش محيطي مي‌شود. آشنايي افراد باهم موجب كاهش تنش اجتماعي و افزايش تعاملات فردي و گروهي مي‌شود. اين همان مطالبه بزرگ جهان امروز است. مردم اگر در ارتباط باهم باشند، تنش فردي و بزه اجتماعي كاهش مي‌يابد. بنابراين اگر نيازهاي روزمره و عادي زندگي خانواده‌ها در فاصله‌اي كم از خانه‌ها قابل رفع باشد، به‌گونه‌اي كه مردم با پاي پياده به خريد، درس، درمان و تفريح از خانه بيرون بيايند، محيط اجتماعي اطراف خانه محيط امن‌تر و شاداب‌تر خواهد بود. اين فاصله معمولا در 15 دقيقه طي شود. اين همان «شهر 15 دقيقه‌اي» است.
معمار و مدرس دانشگاه