گروه اقتصادي
وزير امور اقتصادي و دارايي به تازگي از «جذب قطعي ۸ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري خارجي در ۲ سال گذشته» خبر داده است. آقاي خاندوزي اين آمار بسيار مهم را در يك برنامه راديويي و حدود يك هفته پيش ارايه كرده و عمدا از كلمه «جذب» استفاده كرده تا مخاطب رقم 8 ميليارد دلار سرمايه خارجي را با «تفاهم‌نامه» يا «امضا» اشتباه نگيرد. او گفته است كه «اين رقم در حد تفاهم‌نامه و امضا نبوده بلكه منجر به سرمايه‌گذاري واقعي و شروع عمليات در كشورمان شده است كه بيش از ۵ سال گذشته است.»
البته به عنوان يك ايراني موجب خوشحالي و شعف مضاعف است كه 8 ميليارد دلار سرمايه خارجي براي كشوري جذب شود كه سالانه تا 500 هزار ميليارد تومان فقط كسري بودجه دارد. سرمايه خارجي مي‌تواند بخشي از كسري بودجه دولت را به ويژه در پروژه‌هاي عمراني جبران كند و از طرفي به كشور ارز هم بياورد.
اما مشكل از جايي آغاز مي‌شود كه چنين آماري بدون ارايه سند و مدرك روي وبسايت دستگاه‌هاي دولتي يا حتي همين وزارت اقتصاد منتشر مي‌شود. در واقع وقتي صحبت از سرمايه‌گذاري خارجي آن هم در اين سطح بسيار بالا (ظرف دو سال) در سال‌هايي مي‌شود كه اقتصاد ايران همچنان در ليست سياه FATF دست و پا مي‌زند و شديدترين تحريم‌های بانكي و غيربانكي اعمال مي‌شود؛ بايد اندكي هم حق را به كساني داد كه در اين آمارها تشكيك مي‌كنند و خواهان ارايه سند و مدرك معتبر هستند.
البته آقاي خاندوزي درست يك ماه پيش هم در مصاحبه‌اي اختصاصي با خبرگزاري متعلق به دولت عنوان كرده بود كه «از ابتداي دولت تا پايان شهريور ۱۴۰۲، بيش از ۸.۷ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري خارجي جلب شده است.» و احتمالا براي توضيح دادن اينكه اين پول در كجا هزينه شده اضافه كرده كه «آن بخش‌هايي كه تبديل به پروژه‌هاي مشخص و قراردادهاي روشني شده، در بخش‌هاي مختلف انرژي، نفت و گاز، صنعت، نيروگاه و امثالهم شروع به فعاليت كرده است.» (ايرنا، 19 مهر 1402، كد خبر: 85254483)
مشخص نيست كه در اين يك ماه چه اتفاقي افتاد كه 700 ميليون دلار از ميزان سرمايه جذب شده به ايران كم شد؟ آيا عدد دوم درست است يا عدد اول؟ به عنوان وزير اقتصاد ايران، انتظار اين است كه دقت و صحت اين اعداد به درستي مشخص شود تا كارشناسان و ناظران نيز ديد بهتري داشته باشند. 700 ميليون دلار پول كمي نيست كه ظرف يك ماه از آمار «جذب»سرمايه‌گذاري خارجي كاسته شده است. اگر عدد دوم درست است بايد پرسيد كه عدد اول از كجا آمده؟ اگر عدد اول درست است اين سوال مطرح مي‌شود كه عدد دوم چيست؟
اما فرض مي‌كنيم كه عدد اول درست است و وزارت اقتصاد و سازمان سرمايه‌گذاري خارجي (زيرمجموعه اين وزارتخانه) توانسته‌اند در «دو سال»مبهم كه مشخص نيست تاريخ قمري يا خورشيدي يا ميلادي دارد، 8.7 ميليارد دلار «جذب»كنند. اين عدد به چه معناست؟
تناقض بزرگ
آنكتاد (كنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) در گزارشي (منبع در دفتر روزنامه موجود است) ميزان سرمايه‌گذاري خارجي در ايران را طي دو سال ميلادي 2021 و 2022 چيزي حدود 3 ميليارد دلار عنوان كرده است. توجه داشته باشيد كه مطابق اين آمار از يك سازمان بين‌المللي، جذب سرمايه خارجي ايران در سال گذشته ميلادي (كه همزمان با دوره وزارت آقاي خاندوزي هم بوده) 1.5 ميليارد دلار بوده است. 1.4 ميليارد دلار هم در سال 2021 جذب شده است. اين گزارش «آنكتاد»البته كاملا جديد و مربوط به سال 2023 ميلادي است و با عنوان «گزارش سرمايه‌گذاري جهاني» منتشر شده است.
اين ادعاي بزرگ درباره ميزان سرمايه‌گذاري خارجي زماني جالب‌تر مي‌شود كه بدانيم در 22 سال گذشته كه قطعا ميزان تحريم‌ها در مقاطعي از آن، سبك‌تر بوده يا معاهده برجام امضا شده و تحريم‌ها به يك‌باره «لغو» شده، چنين «ركوردي»در جذب سرمايه خارجي زده نشده است. به‌طور مثال ميزان سرمايه‌گذاري خارجي جذب شده در سال 81 بالغ بر 3.5 ميليارد دلار بوده. در سال 87 و همزمان با اوج درآمدهاي نفتي، 2 ميليارد دلار بوده. در دو سال 95 و 96 يعني سال‌هايي كه برجام به امضا رسيده و تحريم‌ها لغو شده و موج ورود سرمايه خارجي به ايران بوده، 8.4 ميليارد دلار سرمايه‌گذاري خارجي جذب شده (كه البته خيلي از اين سرمايه‌گذاران با خروج امريكا از برجام ترجيح دادند از كشور خارج شوند و شدت تحريم‌ها هم به گونه‌اي بوده كه ديگر برنگشته‌اند.)
در واقع طي 22 سال گذشته، متوسط سرمايه خارجي جذب شده به ايران چيزي حدود 3 ميليارد دلار در سال بوده و اينكه فقط در دو سال گذشته (ميلادي يا خورشيدي؟) 8.7 ميليارد دلار سرمايه خارجي جذب شده خود ادعايي بزرگ است. عددي كه وزارت اقتصاد مدعي جذب آن است، 1.3 برابر عددي است كه بعد از ركوردزني سرمايه‌گذاري خارجي حاصل از امضاي برجام و لغو تحريم‌ها به دست آمده است.
اينجا وقت پرسيدن يك سوال است. اين 8.7 ميليارد دلار در كجا جذب شده و شرايط سرمايه‌گذاران چه بوده است؟ چرا جدول و جزييات خاصي از اين ميزان سرمايه‌گذاري خارجي، مبلغ وارد شده، پروژه‌هايي كه سرمايه‌گذار خارجي تمايل داشته روي آنها كار كند و سن و سال و مدت زمان اجراي پروژه‌ها و مواردي از اين دست در هيچ دستگاه دولتي منتشر نشده تا مردم هم خيلي روشن و ساده بدانند؟
در وبسايت سازمان سرمايه‌گذاري خارجي چه خبر است؟
جالب است بدانيد وبسايت سازمان عريض و طويل سرمايه‌گذاري و كمك‌هاي اقتصادي و فني ايران كه زيرنظر وزارت اقتصاد فعاليت مي‌كند شامل يك صفحه استاتيك است كه دو بخش دارد. بخش اول پروژه‌هاي پيشنهادي و بخش دوم اصلا باز نمي‌شود و خالي است! در بخش گزارش‌ها، كتاب‌هاي مختلفي براي راهنمايي سرمايه‌گذاران وجود دارد به اضافه چندين بولتن خبري كه آخرين آن مربوط به خرداد 1400 و دولت قبلي است! بخشي هم به نام آمار رسمي سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي وجود دارد كه هر چقدر روي آن كليك كرديم چيزي باز نشد! در اين وبسايت نه خبري از جزييات پروژه‌ها و ميزان سرمايه جذب شده هست و نه اصلا هدف مشخصي را دنبال مي‌كند كه بفهميم سرمايه‌گذار خارجي چه چيزي را ديده كه تمايل به آوردن پول خود داشته؟ حداقل انتظاري كه از اين وبسايت وجود دارد اين است كه زحمتي بكشند و آمارهاي دقيق و روشني ارايه كنند.
نكته آخر اينكه، مجموعه دولت علاقه خاصي به رويكرد جوابيه‌نويسي دارد. خوب است اين‌بار به جاي جوابيه نوشتن، گزارشي از عملكرد آن 8.7 ميليارد دلار سرمايه خارجي جذب شده منتشر شود تا رسانه‌ها هم بتوانند جزييات اين موفقيت بزرگ را بدانند.