حمايت دنيا از شكل‌گيري كشور مستقل فلسطين

گروه اجتماعي

حدودا يك ماه از عمليات معروف به «توفان‌الاقصي» در يك سمت و به عبارت و اصطلاح طرف ديگر ماجرا يعني روز ۷ اكتبر مي‌گذرد و در اين يك ماه خيابان و ميدان‌هاي مهم دنيا در اقدامي حيرت‌انگيز حمايت‌و همدلي بي‌سابقه‌اي با مردم فلسطين از خود نشان دادند و كار به جايي رسيد كه حالا بسياري از رسانه‌هاي معتبر دنيا از تفاوت فاحش ميان دولت و ملت‌هاي غربي سخن مي‌گويند؛ به عنوان مثال در بريتانيا ميان پليس و وزير اين كشور تنش بي‌سابقه سربرآورده كه به نظر مي‌آيد درنهايت منجر به كنار گذاشتن اين وزير خواهد شد؛ وزير كشور بريتانيا مدعي شد كه پليس اين كشور از فلسطين حمايت و زمينه را براي شكل‌گيري تجمعات در حمايت از فلسطين فراهم مي‌كند و همين هم منجر به خشم عمومي در اين كشور شده است؛ منتقدان مي‌گويند مردم براي حمايت از فلسطين مشكلات فراواني دارند و چنين گفته‌هايي دور از واقعيت است. هرچه هست ميدان‌هاي مهم شهرهاي بزرگ دنيا در يك ماه گذشته به تسخير حاميان فلسطين درآمده و حالا نتايج چند موسسه نظرسنجي معتبر دنيا هم اين حمايت از فلسطينيان را تاييد مي‌كند. يكي از اين نظرسنجي‌ها را به تازگي موسسه معتبر گالوپ انجام داده كه در ادامه نگاهي به نتايج آن خواهيم داشت.

رشد احساس همدردي مردم امريكا با مردم فلسطين

رشد صعودي احساس هم‌دردي امريكايي‌ها نسبت به مردم فلسطين؛ اين يكي از يافته‌هاي نظرسنجي موسسه گالوپ است كه اجراي آن يك هفته قبل از درگيري طرفين در7 اكتبر با اندازه نمونه 1000 نفري و جامعه آماري افراد بالاي ۱۵ سال به شيوه مصاحبه حضوري به پايان رسيد. اين نظرسنجي نشان مي‌دهد كه70 درصد از مردم فلسطين هيچ اعتمادي به جو بايدن در موضوع برقراري صلح بين اسراييل و فلسطين ندارند. طبق نتايج نظرسنجي‌ها در موضوع برقراري صلح، بي‌اعتمادي نسبت به ميانجي‌گري باراك اوباما در سال 2015 ميلادي 76 درصد و در سال 2013 ميلادي برابر با 66 درصد بوده است. همچنين در زمان رياست‌جمهوري جورج بوش (2007) بي‌اعتمادي برابر با 70 درصد گزارش شده است.

علاوه‌براين حدود 3 نفر از چهار فلسطيني (72 درصد) كه در كرانه باختري، غزه و قدس شرقي زندگي مي‌كنند با طرح «دو دولت» براي پايان بخشيدن به مناقشات و درگيري بين اسراييل و فلسطين مخالف هستند و در مقابل 24 درصد با اين طرح موافقند. ميزان مخالفت با طرح دو دولت در سال 2011 برابر با 44 درصد بوده است. ميزان موافقت با طرح دو دولت ميان افراد 15 تا ۲۵ سال برابر با 16 درصد، افراد 26 تا 35 سال برابر با 23 درصد، ميان افراد 36 تا 45 سال 28 درصد و افراد بالاي 45 سال 34 درصد است. براساس ترجمه‌اي كه موسسه افكارسنجي ايسپا از اين يافته‌ها انجام داده است، 81 درصد از فلسطيني‌ها گفته‌اند اعتقاد ندارند هيچ صلح پايداري بين فلسطين و اسراييل از هر نوع آن اتفاق افتد. اين عدد بين افرادي كه در نوار غزه زندگي مي‌كنند برابر با 84 درصد است. در سال 2017 نيز همين سوال از مردم اسراييل شده است و اكثريت يعني 57 درصد اميدي به دستيابي به صلح ندارند و فقط 30 درصد گفته بودند اميدوارند صلح برقرار شود. يك نكته مهم اما مقايسه اين نظرسنجي با موارد گذشته است. به عنوان مثال نظرسنجي ديگري كه توسط موسسه گالوپ در فوريه 2022 با اندازه نمونه 1008 نفري با جامعه آماري افراد بالاي 18 سال ساكن در كشور ايالات متحده امريكا به شيوه مصاحبه تلفني اجرا شده است، نشان داد در موضوع و مناقشه بين اسراييل و فلسطين، 55 درصد از مردم امريكا با اسراييل و 26 درصد با فلسطين احساس همدردي مي‌كنند. احساس همدردي مردم امريكا با مردم فلسطين روند صعودي داشته و در سال 2013 برابر با ۱۲ درصد بوده است كه در سال 2015 به 16 درصد، در سال 2017 به 19 درصد، در سال 2019 به 21 درصد و در سال 2021 به ۲۵ درصد رسيده است. علاوه‌براين ميزان همدردي با مردم فلسطين هم از نكات ديگر اين داده‌ها است كه نتايج نشان مي‌دهد ميان افرادي كه خود را به جمهوري‌خواهان نزديك مي‌دانند برابر با 13 درصد، افراد مستقل 26 درصد و كساني كه خود را دموكرات مي‌دانند 38 درصد است. جوانان 18 تا 34 سال با 37 درصد بيش از ساير گروه‌هاي سني با فلسطينيان احساس همدردي مي‌كنند. احساس همدردي با مردم فلسطين ميان افراد 35 تا 54 سال برابر با 26 درصد و افراد بالاي 55 سال 19 درصد است.

نگاه بريتانيايي‌ها به جنگ اسراييل و حماس

همچنان كه در بالا اشاره شد، مناقشه و درگيري نظامي ميان فلسطين اشغالي و اسراييل، از دهه‌هاي پيشين تا به اكنون فراز و فرودهاي بسياري را داشته است؛ از ادعاي مالكيت اسراييل بر اراضي فلسطين و تلاش براي ايجاد يك دولت مستقل تا مقاومت مردم فلسطين براي بازپس‌گيري سرزمين‌هاي اشغال‌شده. با وجود انعقاد توافقنامه‌هاي صلح و تلاش نهادهاي بين‌الملل، اما همچنان درگيري و مناقشه‌هاي نظامي ميان فلسطين و اسراييل تداوم داشته و حتي تشديد شده است. از هفتم اكتبر امسال، مصادف با شنبه 15 مهرماه 1402، با شروع عمليات نظامي تحت عنوان «توفان‌الاقصي»، جهان به يك‌باره با تصوير جديدي از مبارزه و مقاومت در برابر اسراييل مواجه شد. سپس اسراييل در يك عمليات بي‌سابقه، اقدام به بمباران گسترده در نواحي مسكوني و حتي بيمارستان‌هاي منطقه غزه نمود كه در پي آن، هزاران جان‌باخته و قرباني بر جاي گذاشته است. در اين بحبوحه، در كنار انواع تحليل‌هاي برخي رسانه‌هاي دنيا، برخي موسسات نظرسنجي مانند گالوپ، پيو، ايپسوس، يوگاو و ... هم قبل از واقعه 7 اكتبر و هم بعد از آن نيز به رصد و تحليل افكار عمومي جهان پيرامون درگيري‌ها بين نيروهاي مقاومت در منطقه و اسراييل پرداخته‌اند. نتايج و رصد اين نظرسنجي‌ها، ضمن بازتاب اذهان عمومي جهان، مي‌تواند از يك سو تحولات نگرشي مردم جهان و ميزان حساسيت آنها را نسبت به كشتار مردم بي‌دفاع در فلسطين و مناطق اشغالي نشان دهد و هم چشم‌انداز مناسبي براي سياست‌گذاران و پژوهشگران اين عرصه و حتي افكار عمومي جهان باشد. گزارش پيش‌رو تلاشي براي انتشار و بررسي نتايج برخي نظرسنجي‌ها و گزارش‌هاي تحليلي مرتبط در خصوص درگيري و جنگ ميان اسراييل و فلسطين است كه از سوي ايسپا ترجمه شده است. يكي از اين بررسي‌ها، نظرسنجي موسسه يوگاو است؛ پيمايش اين مطالعه مربوط به 20 ارديبهشت تا 2 خردادماه 1402 بوده است و در تاريخ 12 تيرماه 1402 در وب‌سايت يوگاو منتشر شده است. پيش از ورود به نتايج و بررسي آنها اما خوب است نخست توضيحاتي درباره موسسه YouGov و مشخصات اين نظرسنجي داشته باشيم؛ موسسه نظرسنجي YouGov، يك موسسه تحقيقاتي مستقر در لندن است. اين موسسه طيف گسترده‌اي از خدمات مبتني بر داده را براي مشتريان فراهم مي‌كند. اين مركز با در اختيار داشتن يك پانل اختصاصي با 9 ميليون نفر در در بريتانيا، امريكاي شمالي، اروپا، خاورميانه و آسيا و اقيانوسيه يكي از بزرگ‌ترين شبكه‌هاي تحقيقاتي جهان شناخته مي‌شود.

نگاه مردم دنيا به «راهكار دو دولتي»

نظرسنجي يوگاو با عنوان «نگرش‌ها به درگيري ميان اسراييل و فلسطين در اروپاي غربي و امريكا در سال 2023» در تاريخ 3 جولاي 2023 (12 تيرماه 1402) منتشر شده است. اين نظرسنجي با 10162 نفر نمونه در تاريخ 23-10 مه ‌2023 (20 ارديبهشت‌ماه تا 2 خرداد 1402) انجام شده است. مردم كشورهاي بريتانيا (2037 نمونه)، فرانسه (1004 نمونه)، آلمان (2054 نمونه)، دانمارك (1022 نمونه)، سوئد (1008 نمونه)، اسپانيا (1019 نمونه)، ايتاليا (1018 نمونه) و ايالات متحده امريكا (1000 نمونه) در اين نظرسنجي شركت كرده‌اند. «راهكار دو دولتي» در اين درگيري در همه كشورهاي مورد مطالعه از حمايت مردم برخوردار است. نظرسنجي جديد يوگاو به بررسي نگرش مردم درباره درگيري ميان اسراييل و فلسطين در 7 كشور اروپاي غربي و همچنين ايالات متحده امريكا پرداخته است. براساس يافته‌ها، درگيري ميان اسراييل و فلسطين براي بسياري از پاسخگويان در غرب چندان اهميتي ندارد يا اصلا حائز اهميت نيست. آلماني‌ها بيشتر از ديگر پاسخگويان گفته‌اند كه اين درگيري برايشان زياد يا اصلا اهميتي ندارد (73 درصد). در مقابل ايتاليايي‌ها كمتر از ساير كشورها گفته‌اند كه درگيري ميان اسراييل و فلسطين برايشان چندان اهميتي ندارد يا بي‌اهميت است (35 درصد). 56 درصد از مردم بريتانيا گفته‌اند كه به اين موضوع علاقه چنداني ندارند. همچنين 10 تا 22 درصد از پاسخگويان در پاسخ به اين سوال اظهار بي‌اطلاعي كرده‌اند. از سوي ديگر، امريكايي‎ها، اسپانيايي‌ها و ايتاليايي‌ها بيشتر از ديگران گفته‌اند كه درگيري ميان اسراييل و فلسطين به ميزان خيلي زياد يا نسبتا زيادي براي‌شان اهميت دارد (43 تا 44 درصد). 42 تا 44 درصد از مردمان امريكا و اسپانيا گفته‌اند كه به اين درگيري خيلي اهميتي نمي‌دهند يا اصلا برايشان اهميتي ندارد. در مقابل درصد بيشتري از ايتاليايي‌ها، اظهار كرده‌اند كه اين موضوع برايشان قابل اهميت است.

شدت «نمي‌دانم» در پاسخ مردم دنيا به پرسش‌هاي مرتبط با مناقشه

«نمي‌دانم»؛ اين رايج‌ترين پاسخ مردم دنيا به پرسش‌هاي مرتبط با مناقشه و جنگ اسراييل و فلسطين است. اين پاسخ درحالي است كه براساس داده‌هاي گذشته اينكه بخش قابل توجهي از مردم به امور بين‌الملل مانند درگيري ميان اسراييل و فلسطين علاقه چنداني ندارند، يك يافته ثابت در نظرسنجي‌ها است. بنابراين، جاي تعجب نيست كه نسبت‌ قابل توجهي از افراد در پاسخ به ميزان اهميت درگيري بين اسراييل و فلسطين، پاسخ «نمي‌دانم» ارايه دهند. فراواني اين ميزان تا جايي است كه در برخي موارد بيش از نيمي از پاسخگويان را در بر مي‌گيرد. براساس يافته‌ها، كمتر از نيمي از پاسخگويان در هر كشور، نسبت به طرفين درگيري، اعلام موضع كرده‌اند. زماني كه از پاسخگويان پرسيده شد كه با كدام طرف اين درگيري بيشتر ابراز همدردي مي‌كنيد، اكثر پاسخگويان (34 تا 48 درصد) اظهار بي‌اطلاعي كرده‌اند يا گفته‌اند كه به يك اندازه جانب هر دو طرف را گرفته‌اند (19 تا 24 درصد). در ميان كساني كه نسبت به طرفين درگيري، اعلام موضع كرده‌اند، گرايش‌ها بيشتر به سمت فلسطين بوده است تا اسراييل. در يك استثنا، پاسخگويان آلماني، با اسراييلي‌ها بيشتر از فلسطيني‌ها ابراز همدردي كرده‌اند (17 درصد نسبت به 15 درصد). در عوض امريكايي‌ها به‌طور ويژه‌اي جانب اسراييل را گرفته‌اند (29 درصد در مقابل 15 درصد). زماني كه از پاسخگويان پرسيده شد كه به نظر آنها، دولت‌هاي‌شان در اين درگيري، جانب كدام‌يك از طرفين را گرفته‌اند، بخش قابل توجهي از پاسخگويان در هر كشور، به اسراييل اشاره كرده‌اند (به استثناي اسپانيا كه به‌طور مساوي بين حمايت از اسراييل و حمايت از فلسطين تقسيم مي‌شوند). در اين سوال نيز، اكثر پاسخگويان گفته‌اند مطمئن نيستند (36 تا 56 درصد). يك يافته قابل توجه در اين نظرسنجي اين است كه در تعدادي از كشورهاي اروپايي، كساني كه نسبت به فلسطين اعلام طرفداري كرده‌اند، بيشتر از ديگران گفته‌اند كه درگيري ميان اسراييل و فلسطين برايشان اهميت دارد. به عنوان مثال، در فرانسه 73 درصد از كساني كه خود را بيشتر حامي فلسطين معرفي كرده‌اند، گفته‌اند كه درگيري ميان اسراييل و فلسطين برايشان اهميت دارد، درحالي كه فقط ۵۰ درصد كساني كه بيشتر حامي اسراييل بوده‌اند، مي‌گويند اين درگيري برايشان اهميت دارد. در بريتانيا، اين ميزان اهميت در ميان حاميان فلسطين و اسراييل به ‌ترتيب 59 و 35 درصد است. در ايالات متحده امريكا، ايتاليا و آلمان در اين زمينه تفاوت اندكي مشاهده مي‌شود. در امريكا و ايتاليا، 63 تا 68 درصد از حاميان فلسطين در هر كشور گفته‌اند كه درگيري ميان اسراييل و فلسطين برايشان اهميت دارد، درحالي كه در آلمان اين ميزان خيلي پايين‌تر است؛ چنان‌كه 36 درصد از حاميان فلسطين و 30 درصد از حاميان اسراييل گفته‌اند كه اين درگيري برايشان اهميت دارد.

حمايت اروپايي‌ها و امريكايي‌ها از طرح «راهكار دو دولتي»

علاوه‌بر موارد بالا، طرح پيشنهادي غالب براي ايجاد صلح، «راهكار دو دولتي شدن» است كه در اين صورت شاهد شكل‌گيري يك دولت مستقل فلسطيني در كنار اسراييل خواهيم بود. تلاش‌هاي متعددي براي تحقق چنين راه‌حلي صورت گرفته است كه از جمله آن مي‌توان به كنفرانس 1991 مادريد، توافقنامه 1993 اسلو، اجلاس سران كمپ ديويد در سال 2000، ابتكار صلح عربي در سال 2002 و مذاكرات صلح اسراييل ـ فلسطين در سال 2014-2013 اشاره كرد. اين طرح پيشنهادي مورد حمايت كشورهاي اروپايي است به‌طوري‌كه حداقل نيمي از پاسخگويان هر كشور (51 تا 60 درصد) از طرح «راهكار دو دولتي شدن» حمايت كرده‌اند. در مقابل 6 تا 15 درصد با اين طرح مخالف بوده‌اند. طرح جايگزين «راهكار يك دولت» كه براساس آن مردمان فلسطين و اسراييل در يك دولت واحد كنار يكديگر زندگي كنند، از سوي اكثريت پاسخگويان رد شده است. براساس يافته‌هاي نظرسنجي، تنها 17 تا 29 درصد از پاسخگويان در هر كشور از آن حمايت كرده‌اند و در مقابل، 31 تا 43 درصد از پاسخگويان با آن ابراز مخالفت كرده‌اند. آشكار است كه وضعيت موجود از نظر اكثر پاسخگويان رضايت‌بخش نيست. تنها 9 تا 20 درصد از پاسخگويان خواهان حفظ چنين وضع موجود بين دو كشور هستند. همين روند پاسخگويي (موافقت با راه‌حل دو دولتي) در بين كساني كه دانش بيشتري نسبت به اين درگيري دارند نيز صادق است. به عبارتي، اين افراد به‌خاطر دانش بيشتر نسبت به مساله درگيري، اهميت بيشتري براي اين موضوع قائل هستند. اكثر آنها (66 تا 76 درصد) از طرح راهكار دو دولتي حمايت كرده‌اند درحالي كه درصد خيلي كمي (25 تا 39 درصد) مدافع راهكار يك دولتي شدن و حفظ وضعيت موجود (10 تا 27 درصد) بوده‌اند. راهكار دو دولتي شدن، مورد حمايت اكثريت حاميان اسراييل (58 تا 85 درصد) و حاميان فلسطين (69 تا 80 درصد) در يكايك كشورهاي مورد پيمايش قرار گرفته است. مردم اروپاي غربي و امريكا از به رسميت شناختن يك دولت مستقل فلسطيني حمايت مي‌كنند. با توجه به حمايت اكثر پاسخگويان از راهكار دو دولتي، جاي تعجب نيست كه در هر كشور با حمايت‌هاي بسياري از موضوع به رسميت شناخته شدن دولت فلسطين مواجه باشيم. هرچند در ميان كشورهاي مورد پيمايش، سوئد تنها كشوري است كه واقعا چنين كاري انجام داده است. بين 31 تا 48 درصد از مردمان هر كشور گفته‌اند كه دولت‌شان بايد فلسطين را به عنوان يك دولت مستقل به رسميت بشناسد، درمقابل 8 تا 20 درصد از پاسخگويان گفته‌اند كه دولت نبايد چنين كاري انجام دهد. در ميان پاسخگويان اروپايي كه گفته‌اند درگيري ميان اسراييل و فلسطين برايشان اهميت دارد، اكثرا (54 تا 67 درصد) اظهار كرده‌اند كه فلسطين بايد به عنوان يك دولت به رسميت شناخته شود. اين ميزان در ميان امريكايي‌ها 46 درصد (موافق) به 26 درصد (مخالف) است. در حالي كه بخش عمده‌اي از حاميان فلسطين بي‌شك خواستار به رسميت شناخته شدن آن تحت عنوان يك دولت مستقل هستند (72 تا 87 درصد)، تنها اقليتي از حاميان اسراييل (13 تا 34 درصد) چنين نگرشي دارند - به استثناي ايتاليا كه در آن حاميان اسراييل بيشتر از كشورهاي ديگر خواهان به رسميت شناختن فلسطين تحت عنوان يك دولت مستقل هستند (۵۰ درصد موافق در مقابل ۲۷ درصد مخالف). حمايت اكثريت از راهكار دو دولتي در ميان كساني كه در هر كشور، خود را حامي اسراييل معرفي كرده‌اند ولي با به رسميت شناختن فلسطين به عنوان يك دولت مستقل، كمتر موافق بوده‌اند، نشان مي‌دهد در نظر اين گروه از پاسخگويان، براي تحقق دولت مستقل فلسطين پيش‌شرط‌هايي وجود دارد كه در حال حاضر برآورده نشده است. شايد بتوان احتمال داد كه خودداري گروه‌هايي مانند حماس از خشونت‌ورزي و تاييد حق وجود اسراييل از جمله پيش‌شرط‌هاي مورد نظر باشد.

اميدواري پايين به صلح پايدار ميان اسراييل و فلسطين در دهه‌هاي آتي

تلاش‌هاي متعددي براي شكل‌گيري صلح پايدار در منطقه ميان طرفين درگيري صورت گرفته است. تاكنون سه دهه از قرارداد اسلو مي‌گذرد كه در نتيجه آن قرارداد، فلسطيني‌ها به خودمختاري در نوار غزه و كرانه باختري دست يافتند. از آن زمان به بعد، اين پيشرفت متوقف شده است و به همين خاطر تعجبي ندارد كه مشاهده مي‌شود 11 تا 26 درصد از مردمان اروپا و امريكا معتقدند كه صلح پايدار «احتمالا» طي 20 سال آينده رخ خواهد داد كه از ميان آنان، تنها 2 تا 7 درصد اين احتمال را زياد مي‌دانند. حداقل نيمي از پاسخگويان هر كشور (51 تا 66 درصد) دستيابي به يك قرارداد صلح پايدار را طي دو دهه آينده، امري نامحتمل مي‌دانند. از ميان كساني كه گفته‌اند درگيري ميان اسراييل و فلسطين براي‌شان بسيار اهميت دارد، 58 تا 71 درصد از آنان گفته‌اند كه بعيد است اسراييل و فلسطين طي دو دهه آينده به صلح پايدار دست يابند.