انگليس، يونان و تنديس‌هاي پرحاشيه
محمود فاضلی
«ميتسوتاكيس»، نخست‌وزير يونان كه براي سفر رسمي به انگليس سفر كرده بود در اقدامي غيرديپلماتيك توسط ميزبان مورد بي‌توجهي قرار گرفت و ديدار برنامه‌ريزي‌شده‌اش با «ريشي سوناك»، نخست‌وزير بريتانيا توسط طرف انگليسي لغو و باعث ايجاد تنش بين دو كشور شد. دليل اين اقدام انگليس اختلافات دو كشور بر سر استرداد مجسمه‌هاي تاريخي پارتنون است كه به شكل غيرقانوني در موزه لندن نگهداري مي‌شود و انگليس از بازگرداندن آن خودداري مي‌كند. نخست‌وزير راستگراي يونان در مصاحبه‌اي با شبكه خبر «بي‌بي‌سي» گفته بود مرمرهاي پارتنون به يونان تعلق دارد و بايد به اين كشور مسترد شود. ادامه نمايش مجسمه‌هاي سنگي در موزه انگليس مانند
دو نيم كردن تابلوي «موناليزا» است، اين منازعه درباره حق مالكيت نيست، بلكه مربوط به «وحدت» است. تصميم نخست‌وزير بريتانيا جهت لغو ديدارش با همتاي يوناني خود به مجلس عوام اين كشور كشيده شد و استارمر، رييس حزب كارگر با انتقاد از رويكرد نخست‌وزير انگليس اظهار داشت: «نخست‌وزير يونان به لندن آمد تا با آقاي سوناك ديدار كند. يونان يكي از مهم‌ترين شركاي ما در زمينه مقابله با مهاجرت غيرقانوني است، اما به جاي اينكه از اين ديدار براي گفت‌وگو در مورد موضوعات جدي استفاده كند، تلاش كرد وي را تحقير كند و در لحظه آخر ملاقات را لغو كرد. نخست‌وزير انگليس در پاسخ به رييس اپوزيسيون اظهار داشت وقتي مشخص شد كه هدف از اين ديدار بحث در مورد مسائل اساسي نيست، بلكه بازخواني مسائل گذشته بود، انجام اين ديدار نامناسب تشخيص داده شد. تعهدات و تضمين‌هاي مشخصي در مورد موضوع (مجسمه‌هاي آكروپليس) داده شد كه سپس نقض شد. نخست‌وزير يونان لغو ناگهاني اين نشست را «عميقا نااميد‌كننده» مي‌داند و تاكيد كرده: «كساني كه قاطعانه به درستي و عدالت مواضع خود اعتقاد دارند، هرگز در بحث و مناظره سازنده، ترديد ندارند.» سخنگوي دولت يونان نيز ميگويد از لغو شدن ناگهاني اين ديدار سرخورده شده است. او ادعاي نخست‌وزير انگليس مبني بر توافق طرفين جهت عدم طرح موضوع بازگرداندن مجسمه‌هاي معبد پارتنون آكروپليس را رد كرد. او مدعي است نخست‌وزير انگليس با لغو ديدارش در واقع موجب برجسته‌تر شدن موضوع مجسمه‌ها شد. طبيعي است كه مانند تمامي ديدارهاي نخست‌وزير با همتايان انگليسي خود در گذشته موضوع بازگرداندن مجسمه‌هاي معبد پارتنون آكروپليس نيز مطرح شود. منابع يوناني ادعايي كه توسط محافل نخست‌وزيري انگليس مبني بر اينكه پيش از سفر توافق شده بود موضوع مجسمه‌هاي پارتنون در طول سفر ميچوتاكيس به لندن مطرح نشود و طرف يوناني اين توافق را رعايت نكرده است را به طور قاطعانه تكذيب كرده و تاكيد كردند هرگز چنين توافقي بين دو كشور نشده بود و بديهي است كه با توجه به حساس بودن موضوع مجسمه‌ها نخست‌وزير از فرصت حضورش در انگليس جهت طرح اين موضوع استفاده كند. منابع يوناني تاكيد دارند كه ملاحظات سياسي و حزبي نبايد روابط دوجانبه دو كشور را تحت آزمون قرار دهد. منابع حزب محافظهكار انگليس بارها تاكيد كردند كه استرداد مجسمه‌هاي آكروپليس اشتباه است و هرگز نبايد به يونان تحويل داده شوند. نظرسنجي YouGov در لندن نشان مي‌دهد 66درصد تصميم نخست‌وزير انگليس جهت لغو ديدار با همتاي يوناني را اشتباه و فقط 11درصد درست ميدانند. 49درصد با بازگرداندن مجسمه‌هاي آكروپليس به يونان موافق و 15درصد مخالف هستند. در سال‌هاي اخير شخصيت‌هاي مهم سياسي و فرهنگي انگليس بارها موضوع بازگرداندن مجسمه‌هاي يونان از موزه انگليس را رد كرده و مدعي‌اند: «مرمرهاي پارتنون با توجه به قوانين اجرايي آن دوره به صورت قانوني تحت مالكيت «لرد الگين» درآمده‌اند. اين مجسمه‌هاي 2500 ساله كه با نام «مرمرهاي الگين» شناخته مي‌شوند، به شكل قانوني در مجموعه موزه انگليس قرار گرفته‌اند. اين آثار بازگردانده نمي‌شوند. صاحب قانوني مجسمه‌ها موزه انگليس است.» يونان در دهه‌هاي گذشته علاوه بر تلاش خود براي بازگرداندن اين مجسمه‌ها بعضا از طريق شخصيت‌هاي سياسي، فرهنگي و هنري نيز اين خواسته خود را مطرح كرده است. موزه بريتانيا در سال ۲۰۰۷ اعلام كرده تمايل دارد مجسمه‌هاي پارتنون را به طور موقت به يونان قرض دهد مشروط به اينكه طرف يوناني مالكيت موزه بر اين مجسمه‌ها را به‌رسميت بشناسد كه با پاسخ منفي يونان روبه‌رو بوده است. اين مجسمه‌ها موضوع كشمكش طولاني بين يونان و انگليس در دهه‌هاي اخير بوده است. اين مجسمه‌هاي مرمر حدود سال 1800 توسط «توماس بروس» اشراف‌زاده اسكاتلندي كه به نام «لرد الگين» شناخته مي‌شود از معبد «پارتنون» از مجموعه تاريخي آكروپليس جدا و به انگليس منتقل شد. الگين اين مرمرها را به دولت انگليس فروخت و دولت در سال 1817 اين آثار را به موزه انگليس سپرد. لندن سال‌هاست كه مدعي است اين مرمرها توسط «لرد الگين» با مجوزي از سوي ترك‌هاي عثماني حاكم بر يونان از كشور خارج شده اما يونان بر دزديده شدن مرمرها تاكيد دارد. استرداد مجسمه‌هاي مرمرين «پارتنون» از موزه انگليس به يونان، به يكي از موارد مورد بحث ميان دو كشور در چند دهه اخير تبديل شده است. اين مجموعه آثار هنر يونان باستان كه بخش اصلي معبد پارتنون و ساختمان‌هاي ديگر آكروپليس آتن را تشكيل مي‌دادند در قرن نوزدهم از اين كشور خارج شدند و از موزه لندن سردرآوردند. هم‌اكنون بخش اندكي از اين كتيبه در معبد پارتنون باقي است. به قول يوناني‌ها اين مجسمه «قطع عضو» شده بايد به مبدا اصلي خود پيوند زده شود. از نگاه آتن، آكروپليس تنها به يونان تعلق ندارد، بلكه يك ميراث فرهنگي جهاني است. منشا واقعي آثار باستاني موزه انگليس اغلب به دنبال جنگ، دزدي و خريد از بازار سياه است. يكي از مديران اين موزه زماني استدلال كرده بود: «تمام اشياي موجود در مجموعه موزه حاصل غارت نيستند.» اما شواهد نشان مي‌دهد كه بخش بزرگي از مجموعه موزه انگليس در نتيجه غارت به دست آمده است.