محسن برهاني|واكنش بي‌سابقه نارندرا مودي، نخست‌وزير هند در حمايت از اسراييل انحراف بيش از حد دهلي‌نو از سياست سنتي اين بازيگر در خاورميانه را نشان مي‌دهد. بيانيه مودي پس از حمله به اسراييل و قبل از انتقام‌جويي بزرگ اسراييل صورت گرفته بود، اما اندكي پس از بيانيه اوليه مودي، دولت هند از طريق وزير امور خارجه بيانيه‌هاي متعادل‌تري صادر كرد و بر حمايت از راه‌حل دو كشوري تاكيد داشت و قول كمك‌هاي بشردوستانه به غزه را داد.
پيش به سوي جهان چند قطبي
در همين رابطه كبير تنجا ماه گذشته در فارين پاليسي نوشت؛ واكنش هند به مناقشه اسراييل و حماس بخشي از يك استراتژي جديد در خاورميانه است. استراتژي كه نشان‌دهنده تغيير آهسته به سمت واشنگتن و دور شدن از جمع كشورهاي عدم تعهد است، اما هند يك كشور در حال ظهور است و ممكن است در درازمدت آشكارا از سياست‌هاي اسراييل حمايت نكند.
چشم‌انداز استراتژيك كلان دهلي‌نو كه توسط مردم، رهبران سياسي و نهادها هدايت مي‌شود، در راستاي نظم جهاني چند قطبي تنظيم شده است. آنها هند را يكي از قطب‌هاي جهان آينده مي‌دانند و اين امر درنهايت ايجاب مي‌كند كه دهلي‌نو نه تنها به عنوان يك قدرت منطقه‌اي در جنوب آسيا، بلكه به عنوان يك قدرت بزرگ با بحران اسراييل و فلسطين مواجه شود. حمايت اخير مودي از اسراييل نمادي از منش سياست خارجي هند است كه خاورميانه را از منظر تنش‌هاي منطقه‌اي با پاكستان و مبارزه با تروريسم مي‌بيند.
هزينه حمايت از تل‌آويو براي دهلي‌نو
موضع‌گيري هند در ارتباط با مناقشه اسراييل و حماس به عنوان يك قدرت بزرگ مستلزم اين است كه اين بازيگر وضعيت را از نظر تاثيرگذاري بر منافع و اهداف بلندمدت اين بازيگر لحاظ كند. در خاورميانه، اين امر مستلزم حفاظت از منافع اقتصادي دهلي‌نو، تضمين دسترسي بي‌وقفه به انرژي و كاهش خطر اختلالات و تهديدات آينده (مانند جنگ در عراق، مداخلات در ليبي و سوريه و تحريم‌هاي ايران) است.
در كوتاه‌مدت، موضع قطعي در طرفداري از اسراييل اين اهداف را تضعيف مي‌كند، مخصوصا اگر اين مناقشه گسترش يابد و قدرت‌هاي ديگر را نيز درگير كند. در صورت عدم گسترش جنگ و در درازمدت چنين نفوذ دهلي‌نو بر قدرت‌هاي منطقه‌اي محدود خواهد بود.
اما و اگرهاي هند
كبير تنجا موضع هند در قبال اسراييل و روابط اين كشور با ايالات‌متحده را به مسائل متعددي مرتبط مي‌داند؛ مثل طرح آبراهام كه بعد از توافقات آن گروه «I2U2» شكل گرفت كه شامل هند، ايالات‌متحده، اسراييل و امارات متحده عربي مي‌شود. يكي ديگر از آنها كريدور پيشنهادي هند است كه با طرح كمربند و جاده چين رقابت مي‌كند؛ اين كريدور اقتصادي هند را به خاورميانه و درنهايت به اروپا متصل مي‌كند. از طرفي همكاري امنيتي چهارجانبه با حضور استراليا، هند، ژاپن و ايالات‌متحده نيز مطرح است، عضويت هند در چنين گروه‌هايي با اينكه به دنبال جلب اعتماد و تقويت وجهه دهلي‌نو در بين كشورهاي شريك است؛ اما تا جايي كاربرد دارند كه منافع كشور را تامين كنند وگرنه كنار گذاشته مي‌شوند. به عنوان مثال، وقتي نوبت به جنگ روسيه در اوكراين رسيد، عضويت هند در اين گروه چهارگانه، دهلي‌نو را به موضع واشنگتن نزديك نكرد؛ بلكه مانع از محكوميت مشترك تهاجم روسيه توسط اين گروه شد.
«مودي» بر سر دوراهي
با توجه به تلاش واشنگتن براي متقاعد كردن كشورهاي غيرغربي در راستاي انزواي روسيه و تضعيف اقتصاد اين بازيگر و حمايت از اوكراين كه با بن‌بست مواجه شده، دولت ايالات‌متحده در ضعيف‌ترين نقطه قدرت خود از زمان جنگ سرد قرار دارد. اگر هند مانند متحدان غربي‌اش موضع محكمي براي حمايت از اسراييل داشته باشد، اين امر باعث تقويت برتري و هژمون ايالات‌متحده در خاورميانه خواهد شد. در ديدگاه واشنگتن هم جايگاه هند به عنوان جايگزين جدي چين تقويت خواهد شد.
در آسيا، كاهش نفوذ ايالات‌متحده قدرت چين را تقويت مي‌كند؛ گزاره‌اي كه براي هند مي‌تواند تهديدي جدي باشد، اما اين موضوع در مورد خاورميانه صدق نمي‌كند. در اينجا، خطرات ناشي از رقابت با پكن به مراتب كمتر است و احتمال تغيير ساختار خاورميانه با قدرت تك قطبي غربي‌ها بيشتر است. خاورميانه چند قطبي به اين معناست كه اقدامات هر قدرت بزرگ توسط قدرت‌هاي بزرگ ديگر مهار مي‌شود.
فرصت‌سازي به سبك دهلي‌نو
سياست كشورهاي عربي در قبال اسراييل و فلسطيني‌ها محصول سه عامل است: نفوذ ايالات‌متحده، قدرت نسبي نظامي اسراييل و ديدگاه‌هاي مردم خود. دو مورد اول در دهه گذشته ضعيف شده‌اند، درحالي كه سومي در آستانه نقطه جوش قرار دارد.
در نتيجه، روند عادي‌سازي روابط با اسراييل كه در زمان دونالد ترامپ آغاز شده بود، متوقف شده و بعيد است كه از سر گرفته شود.
حفظ موضع بي‌طرفانه، مبتني بر قوانين بين‌المللي يا يك موضع غيرقابل پيش‌بيني در مورد مناقشه اسراييل و فلسطين، به تقويت نفوذ هند در منطقه كمك مي‌كند. توسل به كشورهاي مسلمان و عربي از اين طريق حسن‌نيت ديپلماتيك قابل‌توجهي را در مجامع بين المللي كه در آن موضوعاتي مانند درگيري كشمير مطرح مي‌شود، فراهم مي‌كند.