عربستان چه خوابي براي حماس ديده است؟
محرمانه‌هاي سفر «هنيه» به مصر
شاهين‌هاي اسراييلي به سيم آخر زدند!
احسان لطيفي
فشارهاي داخلي و خارجي بر اسراييل جهت توقف جنگ و اجازه ارسال كمك‌هاي بشردوستانه و آزادي اسرا در حال افزايش است. پايگاه المانيتور در اين باره نوشت جنبش حماس در بيانيه‌اي اعلام كرده كه اسماعيل هنيه، رييس اين گروه روز چهارشنبه وارد مصر شد تا درباره حمله اسراييل به نوار غزه و ساير موضوعات گفت‌وگو كند. خبرگزاري فرانسه پيش‌تر گزارش داده بود كه انتظار مي‌رود هنيه در جريان سفر خود به قاهره با عباس كامل، رييس دستگاه اطلاعاتي مصر و ديگر مقامات اين كشور ديدار كرده تا درباره آتش‌بس در غزه و تبادل اسرا با اسراييل گفت‌وگو كند. اين خبرگزاري به نقل از منبعي نزديك به حماس گفت كه گفت‌وگوها «بر توقف حمله اسراييل و جنگ جهت آماده‌سازي توافق تبادل اسرا و پايان محاصره نوار غزه» متمركز خواهد بود. ارسال كمك‌هاي بشردوستانه، خروج ارتش اسراييل از نوار غزه و بازگشت آوارگان به شهرها و روستاهاي خود در شمال نوار نيز در دستور كار مذاكرات قرار دارد. سفر هنيه به قاهره دومين سفرش از زمان آغاز جنگ در ۷ اكتبر است. او پيش‌تر در ۹ نوامبر به پايتخت مصر سفر كرده بود. در تلاش براي ميانجيگري ميان حماس و اسراييل جهت توقف جنگ و از سرگيري تبادل اسرا، مصر و قطر به همراه ايالات متحده همكاري داشته‌اند. آتش‌بس يك‌هفته‌اي اواخر نوامبر با ميانجيگري اين سه كشور منجر به آزادي ۱۱۰ اسيري شد كه حماس در جريان حمله ۷ اكتبر خود به جنوب سرزمين‌ها اشغالي به غزه برد. در ازاي آزادي اسراي اسراييلي، ۲۴۰ زنداني فلسطيني نيز از زندان‌هاي اسراييل آزاد شدند. از زمان فروپاشي آتش‌بس در اوايل دسامبر، ارتش اسراييل حملات هوايي و زميني خود به نوار غزه، از جمله به جنوب را افزايش داده است. اسراييل قبلا مدعي شده بود كه جنوب منطقه امني براي صدها هزار آواره فلسطيني است.
پشت‌پرده تلاش‌ها براي آتش‌بس
اواخر روز سه‌شنبه و ساعاتي پيش از عزيمت اسماعيل هنيه به مصر، رهبر ارشد حماس با حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه ايران در دوحه ديدار كرد. به گزارش خبرگزاري مهر، دو طرف آخرين تحولات نوار غزه و راه‌هاي دستيابي به آتش‌بس را بررسي كردند. هنيه همچنين از حمايت ايران از مقاومت فلسطين قدرداني كرد. ناظران مي‌گويند تهران مي‌تواند نقشي برجسته در برقراري آتش‌بس ايفا كند. در همين حال، اسراييل با فشار فزاينده امريكا و غرب براي توقف حمله خود به غزه و تضمين حفاظت از غيرنظاميان مواجه است. بنا بر گزارش‌ها، كابينه اسراييل در ازاي آزادي اسراي باقي‌مانده در غزه، با مذاكره براي آتش‌بس اعلام آمادگي كرده است. روز سه‌شنبه، دو مقام ارشد اسراييلي و يك منبع خارجي به سايت خبري اسراييلي «والا» گفتند كه تل‌آويو به دبي اطلاع داده كه مايل است با آتش‌بسي يك هفته‌اي در ازاي آزادي ۴۰ اسير ديگر موافقت كند. پايگاه خبري امريكايي اكسيوس نيز گزارش داده كه ديويد بارنيا، رييس موساد در ورشو، پايتخت اتريش با بيل برنز، رييس سي‌آي‌اِي و شيخ محمد بن عبدالرحمن آل ثاني، نخست‌وزير قطر ديدار داشته است. اكسيوس به نقل از مقامات اسراييل مي‌گويد كه از طريق قطر به حماس پيشنهاد كرده تا در ازاي آزادي حدود ۴۰ اسير، توافق جديدي حاصل شود. اين منابع افزودند: «نخست‌وزير قطر شرط حماس براي از سرگيري مذاكرات را توقف جنگ عنوان كرده كه بارنيا در پاسخ گفت كه اين جنبش فلسطيني ابتدا بايد سلاح‌هاي خود را زمين بگذارد».
شاهين‌ها دندان تيز كرده‌اند!
به باور ديويد هندريكسن، تحليلگر مسائل خاورميانه مقاله‌اي كه اخيرا گادي تائوب، نويسنده اسراييلي در پايگاه تبلت منتشر كرده، نشان مي‌دهد كه نبرد اسراييل در غزه آخرين جنگ آن نخواهد بود. اسراييل «استراتژي دفاعي خود را كنار گذاشته و حالت تهاجمي خواهد گرفت». اين بدان معناست كه تل‌آويو قصد دارد حزب‌الله را كنار زده و سپس «مبارزه‌اي (ادعايي) چندوجهي عليه ايران بر سر هژموني منطقه‌اش» آغاز كند.تائوب كه نظرات جنگ‌طلبانه‌اش از بسياري جهات منعكس‌كننده ديدگاه افكار رهبران راديكال اسراييل است، دولت بايدن را پيرو سياست ديرينه دموكرات‌ها مبني بر مماشات با ايران توصيف مي‌كند. او با ستايش از رويكرد ديپلماتيك دهه ۷۰ هنري كيسينجر، سياست آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه ايالات متحده را فاجعه‌بار مي‌داند. تائوب مدعي است: «سياست بلينكن فضا را براي حضور روسيه و چين در خاورميانه هموار مي‌كند.»
سناريوي خيالي اسراييل
هندريكسن در نشريه ريسپانسيبل استيت‌كرفت نوشت كه جالب‌ترين نكته مقاله تائوب، تصوير غيرواقعي رهبران تل‌آويو از نيروهاي منطقه‌اي است كه عليه اسراييل صف‌آرايي كرده‌اند. تائوب مي‌نويسد كه ايران (و محور مقاومت) «در رويارويي با اتحاد منطقه‌اي امريكا قرار داشته. اما بلينكن و بايدن در حال مماشات با محور مقاومت هستند». در اين طرح خيالي كه بنيامين نتانياهو نيز آن را در سر دارد، اسراييل در اتحادي نانوشته اما عميق با كشورهاي عربي سني قرار داشته كه مي‌خواهند حماس را كنار زده و نيروهاي محور مقاومت را مورد حمله قرار دهند. اين در حالي است كه آنچه حاكمان عرب در ملأ‌عام ابراز مي‌كنند، با آنچه در خلوت مي‌گويند فرسنگ‌ها فاصله دارد. البته رهبران عرب علنا از پيگيري جنون‌وارانه «دكترين ضاحيه» اسراييل در غزه شاكي هستند. با اين همه به ادعاي رهبران اسراييل ظاهرا رهبران عرب در خلوت به دوستان امريكايي و اسراييلي خود مي‌گويند كه با جنگ اسراييل عليه حماس موافقند. ناظران بر اين باورند كه چنين نگاهي به رهبران عرب متوهمانه است. به ادعاي آنها شايد رهبران عرب مشكلاتي با حماس داشته باشند. اما آنها نيز مانند مردم خود فكر مي‌كنند كه خشونت اسراييل در غزه ممكن است دروازه‌هاي جهنم را باز كند. از نظر آنها، اسراييل به دنبال راه‌حل اين مناقشه نبوده، بلكه تنها موجب ناامني بيشتر در منطقه شده است.
خودزني به سبك تل‌آويو
تائوب، نويسنده راديكال اسراييلي با ضعيف‌خواندن تلاش بلينكن براي محدودكردن رفتار اسراييل، آن را فرش قرمزي براي روسيه و چين به منطقه خواند اما در واقع اين سياست اسراييل است كه اثري منفي براي اين بازيگر دارد. اين سياست ايران و ائتلاف سنتي عربي امريكا را به آغوش يكديگر سوق داده و آنها را به اين نتيجه مي‌رساند كه منابع مشتركي در مخالفت با طرح‌هاي اسراييل دارند. اين منافع نيز به نوبه خود با منافع روسيه و چين تا حدودي در يك راستا قرار مي‌گيرند. تائوب معتقد است كه حملات آتي اسراييل روابط جديد بين سعودي‌ها و بلوك چين و روسيه را از بين مي‌برد. البته هندريكسن مي‌گويد كه نه تنها روابط آنها ضربه‌اي نخواهد ديد، بلكه تقويت نيز خواهد شد.
آيا جبهه ديگري باز مي‌شود؟
به باور ناظران، در صورت تحقق كامل جاه‌طلبي‌هاي اسراييل در كرانه باختري، اجماع اسلامي (شامل عرب‌ها، ايراني‌ها و ترك‌ها) با حمايت روسيه و چين، منافع مشترك بيشتري خواهد داشت. رخ‌دادن «نكبت» ديگر در غزه و كرانه باختري، براي شركاي عرب امريكا تحقير‌آميز خواهد بود. با اين حال، نتانياهو به تشكيلات خودگردان فلسطيني به همان چشم مي‌نگرد كه حماس يا حزب‌الله را مي‌بيند. او پيش‌تر پيشنهادهاي ايالات متحده براي ورود تشكيلات خودگردان به غزه پسا جنگ را رد كرده است. نتانياهو وزراي راديكالي مانند ايتامار بن گوير، وزير امنيت داخلي و بزالل اسموتريچ، وزير دارايي كه برنامه‌هاي بزرگي براي كرانه باختري و قدس شرف دارند را در ائتلاف خود حفظ كرده است. بنابراين، فارغ از غزه، لبنان و ايران، جبهه امنيتي چهارمي در كرانه باختري و بيت‌المقدس براي اسراييل وجود دارد.
قمار واشنگتن
اسراييل براي جنگ در غزه كاملا به تسليحات ايالات متحده وابسته است. يكي از مقامات امريكايي مي‌گويد: «اسراييلي‌ها با سرمايه خود قمار مي‌كنند». از اول دسامبر، كمك‌هاي تسليحاتي امريكا شامل ۱۵ هزار بمب و ۵۷ هزار گلوله توپخانه بوده است. كمك‌هاي بيشتري نيز در راه بوده و دولت بايدن اهرم‌هاي زيادي بر اسراييل دارد. اما ظاهرا تمايلي به استفاده از اين اهرم‌ها وجود ندارد. دولت بايدن نسبت به حمله بزرگ عليه لبنان به اسراييل هشدار داده است. به باور كارشناسان، امريكا به خوبي مي‌داند كه حزب‌الله با توجه به سيستم‌هاي نظامي‌اش قادر خواهد بود با تمام توان خود به ميدان بيايد. بدون شك، تخليه حدود ۸۰ هزار اسراييلي پس از ۷ اكتبر از مناطق مرزي با لبنان نتيجه غيرقابل قبولي براي اسراييل بوده و تل‌آويو نمي‌تواند بدون پذيرفتن ريسك جدي به دنبال كنار زدن حزب‌الله باشد. با اين حال، با توجه به موضع‌گيري اخير نتانياهو به نظر مي‌رسد تل‌آويو به‌طور كامل از بايدن و دموكرات‌ها دست كشيده است.
سند محرمانه پادشاهي
در شرايطي كه تنش‌ها در غزه بالا گرفته و احتمال باز شدن جبهه‌اي تازه افزايش يافته است، روزنامه فرانسوي لوموند جزييات سندي (ادعايي) متعلق به عربستان سعودي را منتشر كرد كه به وزارت امور خارجه فرانسه ارايه شده است. اين سند حاوي طرحي براي پايان جنگ غزه بوده كه بر اساس آن، رهبران نظامي و امنيتي حماس به پايتخت الجزاير منتقل مي‌شوند. اين روزنامه مدعي است كه اين سند توسط مركز تحقيقاتي سعودي و پس از نشست ۱۹ نوامبر مركز با آن گروه، رييس بخش شمال آفريقا و خاورميانه در وزارت امور خارجه فرانسه تهيه شده است. لوموند ادعا كرد به احتمال زياد منظور از رهبران حماس، محمد الضيف، رهبر گردان‌هاي القسام و يحيي السنوار، رهبر اين گروه در نوار غزه است. انتخاب الجزاير به عنوان محل استقرار رهبران جنبش، ممكن است به دليل روابط خوب اين كشور با قطر و ايران و ظرفيت‌هاي امنيتي آن باشد كه به الجزاير اجازه مي‌دهد فعاليت‌هاي حماس را در نظر داشته باشند. لوموند همچنين به نكات مطرح‌شده ديگر در پيش‌نويس طرح سعودي اشاره كرد و مدعي است، از جمله مولفه‌هاي پرداخته‌شده (ادعايي) استقرار نيروهاي حافظ صلح عربي در غزه و ايجاد «شوراي انتقالي مشترك» كه شامل احزاب اصلي غزه (حماس، جهاد اسلامي و فتح) است و مسووليت مديريت اين بخش را براي مدت چهار سال برعهده خواهند گرفت.