آن‌گونه كه ناظران مي‌گويند، پوتين كه شاهد شكست ضدحمله اوكراين و زوال حمايت غرب از كي‌يف بوده، مدعي است كه اهداف جنگي روسيه هيچ تغييري نكرده است. او روز سه‌شنبه خطاب به ژنرال‌هاي خود با افتخار گفت كه شرايط اوكراين به قدري وخيم است كه نيروهاي روسيه هر چه بخواهند، مي‌توانند انجام دهند. رييس‌جمهوري روسيه متعهد شد: «چيزي كه متعلق به ما است را رها نمي‌كنيم.» اما شواهد نشان مي‌دهد، پوتين از كانال‌هاي ارتباطي مخفي، پيام متفاوتي را ارسال كرده است: «او آماده است تا توافق كند.»
خيز براي آتش‌بس
آن‌گونه كه نيويورك تايمز در گزارش اختصاصي‌اش نوشته، دو مقام ارشد سابق كرملين و مقامات امريكايي و بين‌المللي در اين باره گفتند: «حداقل از ماه سپتامبر، پوتين از طريق واسطه‌هاي متعددي اعلام كرده كه آماده آتش‌بسي است كه درگيري‌ها را در مرزهاي كنوني متوقف كند و بسيار كمتر از جاه‌طلبي‌هايش براي تسلط بر اوكراين است.» به ادعاي مقامات امريكايي، در پاييز ۲۰۲۲، پوتين پيشنهاداتي را براي توافق آتش‌بس فرستاد. اين ابراز علاقه كه در گذشته گزارش نشده بود، پس از آن بود كه اوكراين ارتش روسيه را در شمال شرق اين كشور شكست داد. اين مقامات گفتند كه پوتين نشان داده كه از قلمرويي كه تاكنون تصرف كرده راضي بوده و اكنون آماده آتش‌بس است.
فرصت‌طلبي پوتين
به ادعاي ناظران اعلام مكرر تمايل رييس‌جمهوري روسيه براي آتش‌بس، نمونه‌اي از تاثير روحيه فرصت‌طلبي او در راهبرد جنگي پوتين است. مصاحبه‌هاي متعدد با روس‌هايي كه رهبر روسيه را مي‌شناسند و تحليل‌هاي مقامات بين‌المللي كه با سياست‌هاي كرملين و عملكرد پوتين آشنا هستند، نشان‌دهنده اين است كه مسكو به دنبال كاهش خطرات جنگ و حفظ دستاوردهاي خود در نبردي است كه بيش از حد انتظار طول كشيده است. علي‌رغم تمامي لفاظي‌هاي پوتين، او به طور خصوصي گفته كه تمايل دارد اعلام پيروزي كرده و جنگ را تمام كند. يكي از مقامات ارشد بين‌المللي كه پاييز امسال با مقامات ارشد روسيه ديدار كرده، مي‌گويد: «رهبران كرملين مي‌گويند ما آماده مذاكره در مورد آتش‌بس هستيم. آنها مي‌خواهند مرزهاي كنوني ميدان نبرد را حفظ كنند.»
عمليات فريب
به گفته تحليلگران، هنوز مشخص نيست كه رهبران اوكراين كه متعهد به بازپس‌گيري تمام اراضي خود شده‌اند، خواست پوتين براي آتش‌بس را خواهند پذيرفت يا نه. گروهي از مقامات امريكايي مي‌گويند كه اين سيگنال مي‌تواند استراتژي آشناي كرملين براي فريب غرب باشد و نشان‌دهنده تمايل واقعي پوتين به سازش نباشد. مقامات سابق روسيه مي‌افزايند كه اگر نيروهاي روس شتاب بيشتري بگيرند، ممكن است پوتين دوباره نظرش را تغيير دهد. به نوشته نيويورك تايمز، علي‌رغم وسواس زياد پوتين نسبت به عملكرد جنگي مسكو، او همچنين مي‌خواسته كه بيشتر روس‌ها به زندگي عادي خود ادامه دهند. درحالي كه روسيه را براي سال‌ها جنگ آماده مي‌كرد، بي‌سروصدا سعي داشت نشان دهد كه آماده پايان دادن به آن نيز هست. يكي از مقامات ارشد سابق روسيه به نيويورك‌تايمز گفت: «او واقعا مايل است جنگ در مرزهاي كنوني متوقف شود. اما حاضر نيست حتي يك متر عقب‌نشيني كند.»
صلح در وقت جنگ
مقامات فعلي و سابق روسيه مي‌گويند كه پوتين تركيبي از عوامل را مي‌بيند كه فرصت مناسبي براي توافق ايجاد مي‌كند. ميدان جنگي كه در بن‌بست گير كرده است، ضدحمله اوكراين ناموفق بوده، حمايت‌هاي غرب از كي‌يف رو به كاهش است و توجه غربي‌ها به جنگ غزه جلب شده است. ديميتري پسكوف، سخنگوي كرملين گفت: «پوتين آماده گفت‌وگو بوده و اين را گفته است. روسيه آماده مذاكره است، اما منحصرا براي دستيابي به اهداف خود.» افراد نزديك به كرملين گفتند هنگامي كه اوكراين ضدحمله خود را آغاز كرد، پوتين متشنج به نظر مي‌رسيد و نگران اخبار ميدان جنگ بود. در ۱۶ ژوئن، پوتين در انجمن اقتصادي بين‌المللي سنت‌پترزبورگ ميزبان هياتي از رهبران آفريقايي بود كه قصد ميانجيگري در جنگ را داشتند. يكي از اعضاي هيات آفريقايي گفت به نظر مي‌رسيد كه پوتين به ايجاد كانالي براي شروع مذاكرات علاقه‌مند است.
جنگ غزه فرصت‌ساز شد!
ناظران مي‌گويند، تحليل كرملين اين است كه حمايت عمومي مردم روسيه بين عامه مردم وجود دارد، اما عميق نيست؛ يعني اكثر روس‌ها با تعريف پوتين از پيروزي در جنگ موافق‌اند و اتمام آن اثرات منفي در پي نخواهد داشت. حمله ۷ اكتبر حماس و پاسخ نظامي شديد اسراييل يك امتياز تبليغاتي براي روسيه بود و توجهات را از جنگ اوكراين دور كرد. اين اتفاق به پوتين اجازه داد تا در محكوميت بمباران غزه و مخالفت با امريكا با بيشتر كشورهاي جهان متحد شود. بالاس اوربان، دستيار ويكتور اوربان، نخست‌وزير مجارستان كه در ديدار ماه اكتبر رهبر مجارستان با پوتين شركت داشت، گفت: «او متوجه تغيير تمركز غرب شده است.»
بازگشت چهره‌هاي معتدل
در اواخر اكتبر، گريگوري ياولينسكي، سياستمدار ليبرال روس مهمان كرملين بود. او گفت تلاش كرده تا با مقايسه كشته‌هاي روسيه در اوكراين با كشته‌هاي شوروي در افغانستان كه يك دهه نيز به طول انجاميد، پوتين را تحت تاثير قرار دهد.
ياولينسكي سخنانش در آن جلسه را اين‌گونه جمع‌بندي كرد: «اگر پوتين واقعا آماده است تا حداقل به آتش‌بس فكر كند، ياولينسكي كه خودش در غرب اوكراين به دنيا آمده، حاضر است تا نقش مذاكره‌كننده را داشته باشد.» او گفت: «اينكه پوتين موافقت كرد براي مدتي طولاني با من صحبت كند، گوياي تمايلش به شروع مذاكره است.»
حداقل از ماه سپتامبر، مقامات غربي سيگنال‌هاي جديدي دريافت كرده‌اند كه نشان‌دهنده علاقه پوتين به آتش‌بس است.
سيگنال‌ها از طريق كانال‌هاي متعدد، از جمله از طريق دولت‌هاي خارجي كه با ايالات‌متحده و روسيه ارتباط دارند، مي‌آيند. مقامات امريكايي و ديگران گفتند كه فرستادگان غيررسمي روسيه با طرفين در مورد شرايطي كه پوتين خواهد پذيرفت، صحبت كرده‌اند. يك مقام بين‌المللي كه پاييز امسال با مقامات ارشد روسيه ديدار كرد، گفت: «پوتين و ارتش روسيه نمي‌خواهند خود را بيش از اين تحت فشار بگذارند.» پوتين همچنين اظهارات مبهمي در مورد باز بودن راه مذاكره ايراد كرده كه عمدتا توسط تحليلگران غربي رد شده است.
در انتظار بازگشت ترامپ
برخي تحليلگران استدلال مي‌كنند كه با برقراري آتش‌بس، پوتين از جنگي طولاني منتفع خواهد شد و او مي‌خواهد هرگونه مذاكره را تا بازگشت احتمالي دونالد ترامپ به كاخ سفيد در انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۲۴ به تعويق بيندازد. مقامات گفتند كه باتوجه به عدم اطمينان موجود در جنگ، پوتين ترجيح مي‌دهد زودتر به توافق برسد.
آنها گفتند كه پروپاگانداهاي پوتين به راحتي مي‌توانند وضعيت موجود را به عنوان يك پيروزي به تصوير بكشد؛ ايجاد كريدوري زميني به كريمه، ارتشي كه در برابر ضدحمله اوكراين با تسليحات غربي مقاومت كرده و الحاق چهار منطقه اوكراين به روسيه.يكي از افراد گفت زمان ايده‌آل توافق قبل از انتخابات رياست‌جمهوري روسيه در ماه مارس خواهد بود. پوتين مطمئنا يك دوره شش ساله ديگر را به دست خواهد آورد، اما او عميقا به انتخابات به عنوان نشانه‌اي از حمايت داخلي اهميت مي‌دهد.
پوتين به طور علني به موضع تهاجمي خود پايبند بوده و گفته كه در برابر غرب كه به دنبال نابودي تمدن ۱۰۰۰ ساله روسيه است، مقاومت مي‌كند.
زلنسكي بماند
اما مقامات امريكايي تغييري در موضع پوتين ديده و خاطرنشان مي‌كنند كه او ديگر خواستار كناره‌گيري دولت زلنسكي نيست. آنها مي‌گويند آتش‌بسي كه توسط پوتين مطرح شده، اوكراين مستقل با پايتختي كي‌يف را حفظ مي‌كند؛ اما كنترل نزديك به ۲۰درصد از خاك اوكراين كه قبلا فتح شده را در دست روسيه قرار مي‌دهد. آنها افزودند درحالي كه پوتين سيگنال مي‌دهد كه براي چنين توافقي آماده است، منتظر است تا پيشنهاد خصوصي به او ارايه شود.
در ميان بسياري از موارد اختلافي احتمالي، هدف اصلي پوتين دور نگه داشتن اوكراين از ناتو است. اما يكي از مقامات سابق روسيه گفت كه اختلاف‌نظر در اين زمينه براي پوتين باعث زدن زير توافق نخواهد شد؛ زيرا انتظار نمي‌رود كه ناتو در آينده‌اي نزديك اوكراين را بپذيرد.
اوكراين تسليم مي‌شود؟
با اين حال، مقامات ارشد امريكايي گفتند كه باور ندارند كه در حال حاضر، هيچ يك از سياستمداران برجسته اوكرايني با توافقي كه اين همه قلمرو اوكراين را در دستان روسيه باقي مي‌گذارد، موافقت كند. بن‌بست احتمالي ديگر ناشي از تلاش‌هاي پوتين براي قرار دادن ايالات‌متحده در مركز مذاكرات است.
دولت‌هاي ايالات‌متحده و روسيه كانال‌هايي براي ارتباط در مورد موضوعاتي از جمله مبادله زندانيان دارند، اما مقامات گفتند كه ويليام برنز، مدير آژانس اطلاعات مركزي سي‌آي‌اي و سرگئي ناريشكين، مدير سرويس اطلاعات خارجي روسيه آخرين‌بار حدود يك سال پيش در تركيه با يكديگر ملاقات كردند. مقامات امريكايي مي‌گويند كه ايالات‌متحده از طرف اوكراين مذاكره نكرده و نخواهد كرد.
مقامات امريكايي استدلال مي‌كنند كه بدون درنظر گرفتن پيشنهاد پوتين، اوكراين بايد قدرت ماندگاري خود را نشان دهد و ايالات‌متحده بايد نشان دهد كه مايل است از اوكراين حمايت كند تا اعتماد به نفس پوتين مبني بر اينكه زمان به نفع اوست و هر امتيازي كه بخواهد مي‌تواند بگيرد را كاهش دهد.
بسياري در غرب نسبت به آتش‌بس ترديد دارند؛ زيرا مي‌گويند كه پوتين براي حمله‌اي دوباره مسلح مي‌شود. ادگارز رينكوويچ، رييس‌جمهور لتوني در مصاحبه‌اي استدلال كرد كه پوتين به جنگ متعهد بوده و روياي «تاسيس مجدد امپراتوري روسيه» را دارد.
رينكويكس درباره روس‌ها گفت: «آنها به هيچ توافقي احترام نمي‌گذارند و بلافاصله وقتي زمان را مناسب ببينند، آن را نقض مي‌كنند.»