همزمان با بركناري نه مقام ارشد نظامي از « كنگره ملي خلق چين» مطرح شد
كودتاي «شي» در ارتش
سال 2023، توفاني بي سر و صدا بزرگ‌ترين ارتش جهان- ارتش آزاديبخش خلق چين (PLA) - را زير و رو كرد. پشت حصار ساختمان دولت و مجتمع‌هاي نظامي پايتخت چين، ژنرال‌هاي قدرتمند يكي پس از ديگري از ديد عموم ناپديد شده‌اند. برخي از آنها حتي وزير دفاع، بدون هيچ توضيحي از سمت‌هاي خود كنار رفته‌اند. اخيرا نيز دو ژنرال كه قبلا فرماندهي نيروي موشكي استراتژيك چين را بر عهده داشتند، يكي از فرماندهان سابق نيروي هوايي و يك درياسالار كه رهبري نيروهاي دريايي در درياي چين جنوبي را بر عهده داشت، اخراج شدند؛ بركناري چنين چهره‌هايي آن‌هم در ميانه تنش‌هاي داغ ژئوپليتيكي كه چين را در برابر ايالات متحده و سايرين قرار داده، سوال‌برانگيز شده است بالاخص آنكه برخي از 9 افسر بركنارشده در تهيه تسليحات در حوزه‌اي كه مدت‌هاست مستعد فساد تلقي مي‌شود، مشاركت داشته‌اند.
قربانيان تازه «شي»
در حالي كه كنگره ملي خلق (NPC) فقط يك پارلمان مجهز به مهر و موم پلاستيكي است، اعضاي آن داراي درجه‌اي از مصونيت در برابر فرآيند بازداشت و تعقيب كيفري اعطا شده توسط قانون اساسي هستند. پيش از اين، چنين اخراج‌هاي ناگهاني اغلب به عنوان مقدمه‌اي براي اقدامات انضباطي يا قانوني قلمداد مي‌شد. حال با توجه به ابهامي كه بر سياست نخبگان چين سايه افكنده، هيچ دليلي براي اخراج ناگهاني ژنرال‌ها از مجلس ارائه نشد اما كارشناساني كه مدت‌هاست فعاليت‌هاي ارتش چين را مورد مطالعه قرار داده‌اند، به پاكسازي در راستاي مقابله با فساد به عنوان يكي از علل احتمالي اشاره مي‌كنند.گزاره‌اي كه بيش از همه به توسعه تجهيزات پيشرفته مرتبط است؛ عنصري كليدي در تلاش‌هاي رهبري چين براي مدرن‌سازي ارتش خلق.
از منظر گروهي ديگر، مقياس و عمق آخرين پاكسازيها، تحقيقات مربوط به سال‌هاي اوليه تصدي «شي» را يادآوري مي‌كند؛ گزاره‌اي كه منجر به سقوط چندين ژنرال ارشد و زيردستان‌شان شد. «شي» از زمان روي كار آمدن در سال 2012 مقابله با فساد و كنار گذاشتن چهره‌هاي منتقد و غير وفادار را به يكي از ويژگي‌هاي بارز حكومت خود تبديل كرده، حال آخرين تغييرات نشان مي‌دهد كه مبارزات انتخاباتي در ارتش به پايان نرسيده است. دلايل موريس، كارشناس ارشد موسسه سياست جامعه آسيا كه امور امنيتي چين را مطالعه مي‌كند در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال گفت كه آژانس توسعه تسليحات و تداركات ارتش چين مدت‌هاست كه به عنوان يك مكان بالقوه براي فساد لحاظ شده است. با اين حال، به باور اين تحليلگر، تا همين اواخر «به‌طور شگفت‌انگيزي تعداد كمي» از مقامات ارشدي كه در چنين كاري مشاركت داشتند، هدف كمپين مقابله با فساد «شي» قرار گرفتند. موريس در ادامه خاطرنشان كرد، پاكسازي براي مقابله با فساد كه شامل تعداد زيادي از افسران ارشد مي‌شود، به منزله يكي از پاكسازي‌هاي گسترده براي ضربه زدن به ارتش چين در دهه‌هاي اخير است. او گفت: «در برخي سطوح، چنين گزاره‌اي نشان مي‌دهد كه پايگاه قدرت «شي» در داخل ارتش به اندازه‌اي امن است كه او مي‌تواند چنين كمپين گسترده‌اي را بدون ترس از واكنش متقابل به سرانجام برساند.»در مركز آخرين مرحله از پاكسازيها، نيروي موشكي ارتش خلق چين قرار دارد، شاخه نخبه‌اي كه «شي» براي نظارت بر زرادخانه موشك‌هاي هسته‌اي و بالستيك چين كه به سرعت در حال گسترش است، تعريف كرده است. رهبري چين اين نيرو را «هسته بازدارندگي استراتژيك، پشتوانه استراتژيك براي موقعيت اين كشور به عنوان يك قدرت بزرگ و سنگ بناي ايجاد امنيت ملي» توصيف كرده است. جيمز چار، ناظر قديمي ارتش خلق چين و محقق فعال در دانشكده مطالعات بين‌المللي در سنگاپور، در اين باره به سي‌ان‌ان گفت: «در حال حاضر براي شي جين پينگ و فرماندهي عالي چين واضح است كه رهبري نيروي موشكي به خطر افتاده است.» او در ادامه افزود: «تداوم اين شرايط در دراز مدت، قطعا بر توانايي‌هاي رزمي كلي ارتش خلق چين تاثير خواهد گذاشت.»
«شي» شمشير از رو بست!
از ميان 9 مقام ارشد ارتش خلق كه از مجلس قانونگذاري اخراج شدند، 5 نفر از آنها با ساختار موشكي چين مرتبط هستند. ژنرال لي يوچائو يكي از چهره‌هاي برجسته‌اي بود كه ماه جولای به‌طور ناگهاني جايگزين شد. سلف لي و دو معاون سابق فرمانده نيز در اين ليست بودند و همچنين يكي از مقامات مسوول تهيه تجهيزات. سه نفر ديگر از اخراج شده‌ها در تهيه تسليحات مشاركت داشتند - دو نفر در دپارتمان توسعه تجهيزات ارتش فعال بودند و سايرين بر تجهيزات ناوگان درياي جنوبي نيروي دريايي ارتش چين نظارت داشتند. ژنرال باقي‌مانده كه از مجلس بركنار شد، فرمانده سابق نيروي هوايي ارتش خلق چين بود.به گفته جيمز چار: «به دليل وابستگي اين 9 فرمانده به ارتش، كم و بيش مي‌توانيم تصور كنيم كه فساد عامل اصلي كنار گذاشتن آنها است». بركناري اين 9 نفر تنها دو روز پس از آن صورت گرفت كه سه مدير هوافضا از مجتمع نظامي- صنعتي چين از نقش خود در شوراي عالي مشاوره سياسي اين كشور محروم شدند. اقدام عليه اين سه مدير اجرايي كه از پيمانكاران دفاعي دولتي توليد‌كننده تسليحات و موشك‌ها هستند، توسط برخي تحليلگران به عنوان نشانه ديگري از عمليات كمپين مقابله با فساد در عرصه نظامي محسوب مي‌شود - حوزه‌اي محرمانه و پرسود و مملو از ميلياردها دلار.به عنوان بخشي از فرآيند بازسازي جاه‌طلبانه ارتش، نيروي موشكي به يك سرويس مسلح ارتقا يافت. از آن زمان، اين كشور توسعه بي‌سابقه‌اي را تجربه كرده و موشك‌هاي قاره‌پيما و ميان‌برد قدرتمند جديد را انباشته و تعداد تيپ‌هاي موشكي خود را از ۲۹ به ۴۰ عدد افزايش داده است. در چند سال گذشته نيز عكس‌هاي ماهواره‌اي، ساخت صدها سيلو براي موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما را در بيابان‌هاي چين نشان داده‌اند و وزارت دفاع ايالات متحده پيش‌بيني مي‌كند كه اگر چين به گسترش ذخاير خود ادامه دهد، مي‌تواند تا سال ۲۰۳۵ حدود هزار و 500 كلاهك هسته‌اي داشته باشد. ماه سپتامبر، سي‌ان‌ان فاش كرد كه چگونه چين در سال‌هاي اخير هم صدا با روسيه و ايالات متحده، تاسيسات جديدي ساخته و تونل‌هاي جديدي در سايت‌هاي آزمايش هسته‌اي خود حفر كرده است.
زنگ خطري كه به صدا در آمد!
به باور تحليلگران، توان موشكي در درگيري‌ها بر سر تايوان يا درياي چين جنوبي - دو نقطه اشتعال احتمالي بين چين با ايالات متحده نقشي برجسته دارد. حال با توجه به اهميت استراتژيك اين نيرو، سوال كليدي اين است كه آيا اين پاكسازي گسترده، عمليات يا آمادگي رزمي ارتش را مختل مي‌كند؟ گروهي بر اين باورند كه «شي» فرماندهان و كاركنان در سطح عملياتي را دست نخورده رها كرده است. به باور آنها، رهبران ارشد در ساخت نيرو مشاركت داشتند، اما در عمليات و برنامه‌ريزي شركت نكرده‌اند. در حالي كه پاكسازي گسترده مطمئنا روحيه نيروهاي موشكي را تضعيف مي‌كند و اين گروه را تحت نظارت شديدتر قرار مي‌دهد، چار بر اين باور است كه توانايي‌هاي رزمي ارتش خلق چين به خطر نيفتاده است. با اين حال گروهي از كارشناسان مي‌گويند در درازمدت و در ميانه تنش‌هاي ژئوپليتيكي شعله‌ور، براي «شي» بسيار مهم است كه پوسيدگي در ارتش خلق، به ويژه در اطراف سيستم‌هاي تسليحاتي را از ميان بردارد. اگر اين پاكسازيها منجر به يك نيروي مبارز منضبط‌تر، موثرتر و شخصا وفادارتر شود، چنين گزاره‌اي مي‌تواند يك پيروزي براي رييس‌جمهوري چين محسوب شود. عملكرد ضعيف ارتش روسيه در جنگ خود با اوكراين - از تجهيزات عادي گرفته تا بسته‌هاي جيره‌بندي منقضي شده و ضعف‌هاي مخزن كشنده - براي «شي» و ژنرال‌هاي برتر او زنگ خطر را به صدا درآورده است. از همين رو گروهي بر اين باورند كه آنچه رخ داده، تنها نوك كوه يخي است كه نمايان شده است. از همين رو فرآيند پاكسازيها ادامه خواهد داشت.
در شرايط كنوني و همزمان با تحولات گسترده در تشكيلات دفاعي چين سوالاتي در باب توانايي شي جين پينگ رهبر اين كشور براي پايان دادن به فساد در ارتش و ايجاد يك نيروي جنگي مدرن و آماده براي جنگ در امتداد مرزهاي چين مطرح شده است. برخي از محققان غربي مي‌گويند كه تحقيقات فساد مي‌تواند به بررسي دقيق‌تر انتصاب‌هاي پرسنل و فرآيندهاي تداركات منجر شود كه احتمالا تلاش‌هاي مدرن‌سازي نظامي «شي» را كند مي‌كند. آنگونه كه وال استريت ژورنال نوشته، مقامات و مديران شركت‌هاي دولتي درگير در تهيه تسليحات نيز رصد شده‌اند. به عنوان مثال، رييس پيشين شركت صنعت كشتي‌سازي چين كه به هدايت برنامه توسعه هواپيماي حامل كشور كمك كرده، اواخر ماه دسامبر به اتهام فساد به 13 سال حبس محكوم شد.
دو روز قبل از اينكه نه افسر ارتش خلق چين نقش قانونگذاري خود را از دست بدهند، كنفرانس مشورتي سياسي خلق چين، يك نهاد مشورتي دولتي، سه مدير اجرايي صنعت دفاعي - از جمله روساي صنايع شمالي چين، سازنده تسليحات معروف به نورينكو و علوم هوافضاي چين را بركنار كرد. مينگدا كيو و ساير تحليلگران فعال در گروه اوراسيا، شركت مشاوره ژئوپليتيكي، در يادداشت اخير خود نوشتند: «در حالي كه چنين چهره‌هايي درجات نظامي و حزبي خود را حفظ مي‌كنند، در آينده به‌طور كامل از رهبري حذف خواهند شد.» در ميانه گمانه‌زني‌ها در باب پاكسازي نظامي، ارتش خلق چين سرعت عملياتي‌اش را حفظ كرده و پروازهاي هوايي و رزمايش‌هاي دريايي را در امتداد حاشيه چين و فراتر از آن انجام داده است. در ماه‌هاي اخير، يك گروه ناو هواپيمابر چيني در اقيانوس آرام آموزش رزمي انجام داد، در حالي كه نيروهاي ارتش چين تمرين‌هاي مشتركي را با همتايان خارجي برگزار كردند. چار، پژوهشگر مستقر در سنگاپور گفت: در كوتاه‌مدت و ميان‌مدت، پكن احتمالا مايل نيست وضعيت واشنگتن را به عنوان قدرت نظامي فعلي در كلاس جهاني زير سوال ببرد يا شرايط حاكم بر تنگه تايوان را يك‌جانبه تغيير بدهد.