مشوق‌هايي كه به رشد فروش خودروهاي برقي در نروژ انجاميد
درس‌هايي از نروژ براي توسعه حملونقل برقي
الناز مياندوآبچي
نروژ به عنوان يكي از موفق‌ترين كشورهاي جهان در زمينه بهره‌گيري از حملونقل برقي، از سال 1990 سازوكار ماليات دي اكسيد كربن را اجرايي كرد و بر راهبرد استفاده از خودروهاي برقي متمركز شد. بر اساس هدف‌گذاري صورت گرفته تا سال 2025 بايد 100 درصد خودروهاي مسافري و اتوبوس‌هاي به فروش رفته در بازار اين كشور از نوع برقي باشند (كه با توجه به سهم 80 درصدي اين خودروها از فروش اين بازار در سال 2022، اين هدف قابل دستيابي است) . ضمن اينكه در همان سال، سهم خودروهاي برقي و هيبريدي از ناوگان اين كشور به ترتيب به حدود 21 و 7 درصد رسيد. يكي از عوامل كليدي موفقيت نروژ در دستيابي به چنين جايگاهي، وجود نظام جامعي از مشوق‌هاست كه برخي از آنها از دهه 1990 تعريف شدند كه با توجه به سرعت دستيابي به اهداف، ميزان حمايت‌ها به تدريج كاهش يافته و حتي در برخي موارد حذف شده است. سياست‌هاي نروژ براي توسعه حملونقل برقي كه در طول سه دهه گذشته به صورت مستمر و نظام‌مند اجرا و بازنگري شده، با ايجاد انگيزه‌هاي اقتصادي به تدريج منجر به گسترش فرهنگ استفاده از خودروهاي برقي شده است. اين سياست‌ها به‌طور كلي بر سه محور زير استوار هستند:
1- رويكرد تركيبي براي كاهش شكاف هزينه‌اي خودروهاي برقي با خودروهاي آلاينده:
-در نروژ برخلاف بسياري از كشورها، يارانه براي خريد خودروهاي برقي پرداخت نمي‌شود. اما در عوض ماليات نسبتا سنگيني براي خريد يا واردات خودروهاي آلاينده اخذ مي‌شود كه خودروهاي برقي تقريبا از آن معاف هستند.
-علاوه بر اين، خودروهاي برقي مشمول معافيت يا تخفيف‌هاي قابل توجه براي عوارض سالانه خودرو، ماليات بر ارزش افزوده خريد يا اجاره خودرو، عوارض جاده‌اي و ماليات مختص خودروهاي شركتي بوده‌اند كه البته برخي از آنها به مرور زمان كاهش يافته‌اند.
- در واقع سعي بر اين بوده كه ضمن كاهش هزينه‌هاي فوق براي خودروهاي برقي، سطح كلي ماليات‌ها و عوارض همچنان براي خودروهاي آلاينده بالا نگه داشته شود. به عقيده متخصصين، همين رويكرد عامل اصلي در افزايش ناوگان حملونقل برقي نروژ بوده است.
2- اعطاي امتيازاتي براي افزايش جذابيت استفاده از خودروهاي برقي: اين موارد شامل استفاده رايگان يا با تخفيف از پاركينگ‌هاي عمومي، اجازه تردد از خطوط ويژه اتوبوس و تاكسي در صورت همراه داشتن مسافر، تخصيص پلاك‌هاي ويژه و تخفيف در كرايه حمل خودرو با كشتي‌هاي فري مي‌شوند.
3- اعطاي مشوقها براي گسترش شبكه ايستگاه‌هاي شارژ: اين مشوقها عمدتا معطوف به حمايت از گسترش ايستگاه‌هاي شارژ خانگي است.
ب) بر اساس بررسي تجربيات كشور نروژ، نكات زير در مسير حركت ايران به سوي حملونقل برقي قابل بيان است:
1- توسعه حملونقل برقي نيازمند يك نظام مشوق‌هاي منسجم است كه اجراي آن فارغ از تغييرات مديريتي دولت‌ها استمرار داشته باشد. گو اينكه در صورت موفقيت سياست‌ها، به مرور زمان مشوقها قابل تعديل يا حذف خواهند بود. البته با توجه به سرعت تحولات فناورانه، قطعا دستيابي به حملونقل برقي فراگير در ايران در زماني بسيار كوتاه‌تر از سه دهه (تجربه نروژ) قابل تصور است.
2- به منظور به حداقل رساندن شكاف هزينه‌اي بين خودروهاي برقي و خودروهاي آلاينده، لازم است به موازات تعريف مشوقها براي خودروهاي برقي، هزينه‌هاي مالكيت خودروهاي آلاينده (در وهله اول خودروهاي با آلايندگي بالا) نيز افزايش يابد.
با توجه به تجربه نروژ در اجراي آزمايشي برخي مشوقها در سال‌هاي آغازين پيش از پياده‌سازي كامل آنها، پيشنهاد مي‌شود مشوقها در ايران نيز ابتدا به صورت محدود و آزمايشي تعريف شده و پس از اطمينان از اثربخشي آنها، به‌طور كامل اجرا شوند.
مدير گروه پژوهش‌هاي لجستيك و زنجيره ارزش موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي بازرگاني