سيد امير منصوري، استاد دانشگاه تهران و رييس پژوهشكده نظر، در نشست بررسي «موانع سياستي توليد مسكن» با بيان اينكه ما با مسائل مختلفي در شهر تهران مواجه هستيم كه برنامه اصلي مديريت شهري بايد به آنها پاسخ مي‌داد، خاطرنشان كرد: در حالي كه وضعيت بحراني شهر در مسائل مختلف، نظر ما را به اين سوال جلب مي‌كند كه چرا برنامه‌ها و سياست‌هاي كلان‌شهري ما تا به امروز موفق به حل اين مسائل نشده‌اند؟ زماني كه طرح جامع تهران برگزار مي‌شد، در يكي از خبرگزاري‌ها، 10 جلسه برگزار كرديم و آن سند را از زواياي مختلف از جمله زاويه مسكن، مورد نقد قرار داديم. بعد از سال‌ها كه محتواي آن جلسات را مطالعه مي‌كردم دريافتم كه چقدر مسائل امروز ما با آن روزها شبيه است و اگر مديران ما به نكاتي كه در آن سال‌ها مطرح شده بود، اعتنا مي‌كردند، اكنون خيلي جلوتر بوديم.جمعيت تهران از سقفي كه طرح جامع مسكن پيش‌بيني كرده بود، فراتر رفته است. وي گفت: آقاي احمدي‌نژاد، رييس‌جمهور وقت، وقتي با بسته طرح جامع روبرو شد، دستور يك طبقه تراكم بيشتر را داد چون نظر ايشان اين بود كه جمعيتي كه براي تهران در نظر گرفته شده، كم است. تا امروز از اين اقدام وي به عنوان يك كار غير كارشناسي نام برده شده در حالي كه جمعيت تهران از سقفي كه طرح جامع مسكن پيش‌بيني كرده بود، فراتر رفته است. اين استاد دانشگاه توضيح داد: در طرح جامع، تصور مي‌شد كه با وضع سقف جمعيتي، قادر به جلوگيري از ورود تقاضا به بازار خواهند بود. از طرفي اين طرح به تاثير شهرهاي اقماري تهران توجهي نكرد. اوايل انقلاب تهران 5 الي 6 شهر اقماري داشت ولي امروزه حدود 40 شهر اقماري در اطراف تهران داريم به‌طوري كه نمي‌توانيم مسائل آنان را از تهران تفكيك كنيم.
بسيار ساده‌لوحانه سقف جمعيتي تهران را 8 ميليون نفر در نظر گرفتند
به گزارش جماران، منصوري در ادامه گفت: بررسي سياست‌هاي مسكن طرح جامع شهر تهران، نشان مي‌دهد، مهم‌ترين ضعف آن را عملياتي بودنش مي‌بينيم كه سطح راهبري ندارد. البته اين اتفاق به اين خاطر است كه تهيه‌كننده طرح جامع، چشم‌اندازي در مورد ماموريت شهر تهران در كشور ندارد در نتيجه بسيار ساده‌لوحانه و خوش‌باورانه سقف جمعيتي تهران را در طرح جامع 8 ميليون نفر در نظر گرفتند! در حالي كه ما نه مي‌توانيم و نه ابزاري براي محدود كردن شهر داريم.
55درصد از سطح مسكوني تهران فاقد هرگونه سياست است
وي با اشاره به احكام طرح جامع تهران در مورد بخش مسكن، افزود: اين طرح در خصوص بافت فرسوده سكوت كرده و گفته برنامه‌اي براي حل آن ندارد. در حالي كه بيش از نصف جمعيت تهران در بافت‌هاي ناپايدار سكونت دارند كه خدمات شهري و كيفيت زندگي آن، بسيار پايين‌تر از استانداردهاي متوسط شهر است. جمعيت زيادي داريم كه بدمسكن و مستاجر هستند. وقتي طرح جامع ما براي اين مساله مهم برنامه‌اي نمي‌دهد و مي‌گويد بعدا به صورت طرح موضوعي با آن برخورد شود، در صورتي كه پس از 17 سال هنوز هم براي آن طرحي ارايه نداده، يعني در مورد بخش بزرگي از مساله سياست ندارد. 145 كيلومتر مربع مساحت بافت‌هاي فرسوده است يعني 55 درصد از 270 كيلومتر مربع سطح مسكوني تهران، فاقد هرگونه سياست بوده است چون از كل به جزء ماجرا نگاه نمي‌كند و كاري به مسائل اجتماعي، اقتصادي، ايمني و غيره مردم ساكن در اين بافت ندارد و نگران هم نمي‌شود! اين استاد دانشگاه اضافه كرد: وقتي درباره اين مساله در طرح جامع سياستي وجود ندارد شهرداري در بافت فرسوده با همان قواعدي كه براي همه شهر تصميم مي‌گيرد، دست به مديريت مي‌زند. قاعده شهر براي تعيين تراكم، مساله پاركينگ است و مي‌گويد به ازاي هر پاركينگ كه تامين كنيد، مي‌توانيد تراكم بگيريد و چون پلاك‌هاي بافت فرسوده اغلب ريزدانه هستند و نمي‌توانند پاركينگ متناسب تامين كنند، تراكم نمي‌گيرند در نتيجه چون طرح جامع راه‌حل اختصاصي براي اين موضوع تبيين نكرده بود، يك نسخه عمومي براي همه تجويز مي‌شود.
فاجعه‌اي در مورد نصف جمعيت تهران
در حال رخ دادن است
منصوري يادآورشد: همين امر باعث شده است كه در دوره طرح جامع سالانه 10 درصد نوسازي شده است. يك آمار غلط‌اندازي ارايه مي‌شود كه مي‌گويد 45 درصد نوسازي صورت گرفته است! اما نمي‌گويند كل مساله بافت فرسوده را از 145 كيلومتر به 32 كيلومتر تقليل داده‌اند. اين يعني فاجعه‌اي كه در مورد نصف جمعيت تهران در حال رخ دادن است. ما مي‌دانيم به‌طور سمبليك مشكل بدمسكني و بافت‌هاي فرسوده در جنوب شهر نسبت به شمال شهر بيشتر است، لذا اين يك مانع سياستي است و طرح جامع چون راه‌حل نداده ما را وادار به راه‌حل‌هاي عمومي مي‌كند كه در واقع يك راه‌حل انقباضي محسوب مي‌شود.
رييس پژوهشكده معماري و شهرسازي، خاطرنشان كرد: سياست ديگري كه درباره مسكن در طرح جامع مطرح شده، عدم اعتقاد به تعادل فضايي است به اين صورت كه ما بايد تراكم جمعيت در شهر تهران را در يك حدود متعادلي نگه داريم مثلا حداكثر آن دوبرابر حداقل آن باشد اما در تهران بر اساس سياست غلط به جايي مانند شهرك غرب رسيده‌ايم كه تراكم آن حدود30 تا 50 نفر در هكتار است و در مقابل خيابان هاشمي در منطقه ده تراكم جمعيتي حدود 1100 نفر در هكتار دارد. اين يعني حدود 20 برابر كه در سرمايه‌سالار‌ترين شهرهاي دنيا هم‌چنين نسبتي وجود ندارد.
مشاورين طرح جامع تهران، آنجا را
براي خود خلوت كردند!
منصوري گفت: اين وضعيت به صورت قانوني تثبيت شده است. گفته‌اند در شهرك غرب نبايد تراكم بدهيم و نام آن را «بافت ارزشمند معاصر» گذاشته‌اند! چون تقريبا اكثر مشاوراني كه طرح جامع را تهيه كردند و كساني كه آن را تصويب كردند در شهرك غرب سكونت مي‌كنند، لذا محله را براي خودشان خلوت كردند و گفتند شلوغي‌ها بهتر است به جاهاي ديگر برود. البته اين عدم تعادل فضايي با هر انگيزه‌اي ديگري هم توجيهي ندارد. تصويب‌كنندگان طرح جامع شهر تهران، اساسا به عدالت و تعادل فضايي به عنوان يك ارزش باور نداشتند. ما وقتي جمعيت تهران را در مساحت آن تقسيم مي‌كنيم مي‌فهميم كه خيلي تراكم بالايي ندارد و متوسط تراكم جمعيت در تهران 110 الي 120 نفر در هكتار است اما اين مقدار جمعيت در منطقه‌اي نصف متوسط مي‌شود و در منطقه‌اي 10 برابر متوسط مي‌شود. اين نكته بسيار معناداري است.
در موضع برنامه‌ريز
چرا متوجه هجوم جمعيت به تهران نشديد؟
عضو هيات علمي دانشگاه تهران، طرح جامع تهران را تخيلي عنوان كرد و گفت: تصور تهيه‌كنندگان طرح اين بود كه قادر به كنترل جمعيت خواهند بود، درحالي كه خيال ناشدني و باطل داشتند. وقتي شرايط اقتصاد ملي ما باعث مي‌شود مردم به تهران هجوم بياورند، نمي‌توانيد چنين محدوديتي ايجاد كنيد. شما در موضع برنامه‌ريز چرا متوجه اين مساله نشديد! وقتي از آنها درباره اين عدد كه به عنوان سقف جمعيتي تهران تعيين شده مي‌پرسيم دليلي نمي‌آورند! امروز همان آدم‌ها كه در طرح، هيچ چيز در مورد مباني اين تصميم‌شان نگفته بودند، مي‌گويند «ظرفيت زيست محيطي» شهر پر شده است. اين يك اصطلاح جديدي است كه اخيرا سر ملت ما گذاشته‌اند و قرار است تا سال‌ها به يك تابوي جديد تبديل شود. منصوري ادامه داد: اين عبارت به استناد يك گزارش مجهول مركز پژوهش‌هاي مجلس به كار برده مي‌شود كه هيچ منبع علمي و معتبري ندارد. شما با اين عبارات راجع به تهران تصميم مي‌گيريد و جمعيت را به سمت پرند هل مي‌دهيد! اين طرف و آن طرف اتوبان آزادگان چه ظرفيت زيست محيطي متفاوتي دارد؟ اين چه حرفي است كه شما مي‌زنيد؟ آن زمان كه اين اصطلاح نبود، چرا اين كار را كرديد؟ همان كساني كه دوست نداشتند شهرك غرب كه محل زندگي‌شان بود شلوغ شود، به طريق اولي دوست ندارند هر كسي وارد تهران شود! مگر آقاي كرباسچي نگفت تهران را آنقدر گران مي‌كنيم كه هركسي وارد آن نشود!
اين استاد دانشگاه، اظهارداشت: به جايي رسيده‌ايم كه در اخبار درباره پشت‌بام خوابي و خانه‌هاي اشتراكي چند خانواده مي‌خوانيم! يك زيرزمين بدون نور در تهران‌نو به مساحت 9 متر مربع با ديوار نم كشيده با پول رهن 150 ميليون توماني و اجاره ماهيانه 3 الي 4 ميليوني آگهي مي‌شود! برخي كانتينر و كانكس روي پشت‌بام مي‌گذارند و اجاره مي‌دهند! يكي از كارهاي شهرداري اين شده كه نگذارد برخي روي پشت‌بام خود چادر يا كانكس اجاره دهند. اين واقعيات منطبق با تخيلات برخي آقايان طراح طرح جامع پاك نمي‌شوند!