اسراييل به‌‌رغم هشدارهاي امريكا جنوب غزه را هدف حملات هوايي خود قرار داد
نسخه پنهان نتانياهو براي رفح
احسان پناه‌بر
بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم اسراييل، روز يكشنبه در مصاحبه با شبكه خبري اي‌بي‌سي نيوز گفت كه هنوز تعدادي «كافي» از حدود 130 اسير اسراييلي باقيمانده در دست حماس وجود دارد كه بتواند ادامه جنگ جاري اسراييل در منطقه را توجيه كند. نتانياهو در پاسخ به اين پرسش كه چه تعداد از اسرا هنوز زنده هستند، گفت: «به تعداد كافي براي تضمين تلاش‌هايي كه انجام مي‌دهيم، وجود دارد.» او در مصاحبه‌اي ب ا برنامه «اين هفته» اي‌بي‌سي نيوز ادامه داد كه «ما تمام تلاش خود را مي‌كنيم تا همه كساني كه زنده هستند و همين‌طور اجساد مردگان را نيز برگردانيم.» نتانياهو در همان روز و اين‌بار در مصاحبه با شبكه فاكس‌نيوز مدعي شد از زماني كه رييس‌جمهور ايالات متحده در اوايل اين هفته اظهاراتي مبني بر «بيش از حد» بودن واكنش نظامي اسراييل در غزه عنوان كرده، با جو بايدن صحبت نكرده است. اين اظهارات در حالي بيان مي‌شود كه اسراييل با هشدارهاي بين‌المللي فزاينده‌اي در مورد حمله برنامه‌ريزي شده خود در رفح مواجه است. ديويد كامرون، وزير خارجه بريتانيا اظهار داشته است كه «عميقا نگران چشم‌انداز حمله نظامي به رفح است كه بيش از نيمي از جمعيت غزه در آن پناه گرفته‌اند.» دو مقام كاخ سفيد به نيويورك‌تايمز گفتند: بايدن و نتانياهو روز يكشنبه با يكديگر صحبت كرده‌اند. در بيانيه كاخ سفيد آمده است كه بايدن در گفت‌وگو با نتانياهو تاكيد كرده كه عمليات رفح ممكن نيست، مگر اينكه امنيت 5/1 ميليون جمعيت آن منطقه تامين شود.
ماجراجويي «بي‌بي»
رفح به پناهگاهي براي فلسطيني‌هاي فراري از بمباران‌هاي نوار غزه بدل شده است و بيش از نيمي از فلسطيني‌هاي نوار غزه به سمت اين شهر گريخته‌اند. مسوول رسانه‌اي حماس نيز با ابراز انزجار نسبت به تهاجم برنامه‌ريزي شده اسراييل واكنش نشان داد و به شبكه تلويزيوني الاقصي گفت كه «هر گونه حمله در رفح منجر به برهم خوردن مذاكرات براي تبادل اسرا خواهد شد.» رهبران غربي طرح تهاجم را تقبيح كرده و نسبت به آسيب غيرنظامياني كه در جست‌وجوي پناهندگي در شهر هستند، هشدار داده‌اند. جان كربي، سخنگوي مشاور امنيت ملي امريكا، آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل و جوزپ بورل، ديپلمات ارشد اتحاديه اروپا، همگي بيانيه‌هايي درباره طرح اسراييل منتشر كردند و آن را «فاجعه» خواندند و درباره «عواقب فاجعه‌بار» براي غيرنظاميان هشدار دادند. در 9 فوريه، پيامي از دفتر بنيامين نتانياهو، وزير رژيم اسراييل به بيرون مخابره شد با اين مضمون كه «دستيابي به هدف ادعايي جنگي كه نابودي حماس و فروپاشي چهار گردان حماس در رفح است، غيرممكن است. از سوي ديگر، واضح است كه يك عمليات گسترده در رفح مستلزم تخليه غيرنظاميان از مناطق جنگي است. به همين دليل است كه نخست‌وزير به ارتش اسراييل و دستگاه‌هاي دفاعي دستور داد تا طرحي دوگانه براي تخليه جمعيت و انحلال گردان‌ها به كابينه ارايه دهند.» اساسا، نتانياهو مدعي شده است كه اين اقدام نظامي تنها زماني پايان مي‌يابد كه حماس «از بين برود». بر اساس گزارش بلومبرگ، او در ماه ژانويه نيز گفت كه اگر اسراييل حماس را از بين نبرد، حملات بيشتري در سال‌هاي آتي به اسراييل خواهد شد. او همچنين گفت كه عدم حمله به رفح با شكست اسراييل از حماس برابر است. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، در حال حاضر بيش از 4/1 ميليون نفر در رفح كه زماني شهري با 300 هزار نفر جمعيت بوده، هستند. اين به اين دليل است كه نيروهاي اسراييلي به ساير مناطق نوار باريك غزه حمله كرده‌اند. تقريبا يك هفته پس از حملات حماس به اسراييل، در 13 اكتبر، ارتش اسراييل به 1/1 ميليون نفر ساكن شمال غزه گفت كه در عرض 24 ساعت بايد آن منطقه را ترك كنند و به جنوب نوار غزه بروند.
زخمي كه مي‌تواند سرباز كند
رفح در نزديكي مصر واقع شده و داراي يك گذرگاه مرزي است كه به تامين مواد غذايي و سوخت به غزه كمك مي‌كند. از آنجايي كه غزه از غرب با درياي مديترانه و از شرق با اسراييل هم‌مرز است، جمعيت آن در حال حاضر هيچ گذرگاه فعال ديگري براي خروج از منطقه ندارد. در نوامبر 2023، بازگشايي نسبي گذرگاه رفح مجاز شد و به مجروحان بدحال و اتباع خارجي اجازه مي‌داد به مصر بروند. حال زخم اختلافي قديمي ممكن است دوباره سر باز كند كه ريشه‌هاي آن در تاريخ است. در سال 1967، اسراييل با مصر (كه از سال 1957 غزه را تحت كنترل داشت) و اردن (كه از سال 1950 مناطق فلسطيني باقيمانده كرانه باختري را اشغال كرده بود) وارد جنگ شد كه پس از زدوخوردها و كش و قوس‌هاي فراوان در سال 1978 با مصر پيمان صلح كمپ ديويد را امضا كرد. اكنون اهميت رفح براي مصر باعث نگراني‌هاي فراواني براي اين كشور شده است.
در همين حال، خبرگزاري آسوشيتدپرس روز يكشنبه به نقل از دو مقام مصري و يك ديپلمات غربي گزارش داد كه مصر تهديد كرده در صورت تهاجم اسراييل به رفح، در مرز نوار غزه و مصر، پيمان صلح كمپ ديويد ميان اسراييل و مصر را پاره خواهد كرد. اين در حالي است كه روزنامه وال استريت ژورنال به نقل از افرادي آگاه در كابينه نتانياهو گزارش كرده است كه روز سه‌شنبه هيات‌هايي از امريكا و اسراييل در قاهره با مقامات مصري ديدار خواهند كرد. اين تهديد‌ها در پي آن صورت گرفت كه نتانياهو هفته گذشته به ارتش خود دستور داد تا طرحي براي تخليه رفح آماده كند، زيرا قبلا گفته بود كه آماده‌سازي براي گسترش تهاجم مستمر اسراييل به اين شهر در جريان است. در راستاي همين آماده‌سازي، گزارش‌هاي ميداني از رفح حاكي از آن است كه نيروهاي اسراييلي حملات هوايي و گلوله‌باران خود را در اين منطقه افزايش داده‌اند. پيمان كمپ ديويد يكي از پايه‌هاي صلح بين اسراييل و مصر از زمان انعقاد آن در پي جنگ اعراب و اسراييل در سال 1973 بود كه لغو آنها باعث ايجاد ابهام بيشتر در منطقه‌اي است كه به سرعت به سمت ناآرامي مي‌رود.
در همين رابطه، سامح شكري، وزير خارجه مصر هشدار داد هر گونه حمله زميني اسراييل به رفح «عواقب فاجعه‌باري» خواهد داشت. قطر و عربستان سعودي نيز نسبت به پيامدهاي آن هشدار داده‌اند. مصر تهديد كرده است كه پيمان صلح خود با اسراييل را تعليق خواهد كرد. اين امر همچنين حايز اهميت است، زيرا مصر از پذيرش پناهجويان غزه امتناع كرده است. اين اكراه شايد با اين واقعيت توضيح داده مي‌شود كه نمي‌خواهد درگير جنگي شود كه به نظر مي‌رسد در حال حاضر پايان مشخصي ندارد.
نگراني از نيات اسراييل
اما كشورهاي عربي و بسياري از فلسطيني‌ها نيز گمان مي‌كنند كه اسراييل ممكن است از اين فرصت براي وادار كردن تغييرات جمعيتي دايمي براي از بين بردن خواسته‌هاي فلسطيني‌ها براي تشكيل كشوري فلسطيني در غزه، كرانه باختري و بيت‌المقدس كه در سال 1967 از سوي اسراييل تسخير شد، استفاده كند. السيسي بارها در روز چهارشنبه هفته پيش با اشاره به گزارش سال گذشته آسوشيتدپرس هشدار داد كه خروج از غزه با هدف «از بين بردن آرمان فلسطين، مهم‌ترين عامل منطقه ما» بوده است. آسوشيتدپرس اخيرا گزارش داده است كه اسراييل «تقريبا روزانه حملات هوايي را در رفح انجام داده است». فقط در روز شنبه، سه حمله هوايي در اين منطقه 28 كشته برجاي گذاشت. در هر حمله چندين عضو يك خانواده از جمله 10 كودك كشته شدند كه كوچك‌ترين آنها 3 ماهه بود.
با بمباران نوار غزه در ماه‌هاي اخير، گزينه‌هاي قابل قبول چنداني براي امنيت فلسطيني‌ها وجود ندارد. در حال حاضر دسترسي به امكانات اوليه مانند غذا، آب و برق محدود شده است. علاوه بر اين، برخي نيز بر اين باورند كه اين حركت نظامي مي‌تواند به شهرك‌سازي بيشتر اسراييلي در نوار غزه منجر شود. به گزارش آسوشيتدپرس، در مارس 2023، پارلمان اسراييل «قانوني در سال 2005 را لغو كرد كه بر اساس آن چهار شهرك يهودي در كرانه باختري اشغالي همزمان با خروج نيروهاي اسراييلي از نوار غزه برچيده شدند.» اين بيانيه خاطرنشان كرد كه اين اقدام از سوي كابينه راست افراطي نتانياهو انجام شده است كه «تحت تسلط رهبران شهرك‌نشينان و متحدان براي ترويج فعاليت شهرك‌سازي در اين قلمرو است». در گزارش نيويورك‌تايمز در سال 2024 نيز آمده است: «گروهي از اسراييلي‌ها كه اميدوارند در پايان جنگ بتوانند در غزه زندگي كنند، نقشه‌هايي را منتشر كرده‌اند كه نشان مي‌دهد شهرهايي با اكثريت يهودي‌نشين در اين منطقه پراكنده شده‌اند. قانونگذاران اسراييلي راست افراطي پيش‌نويس طرح‌هايي را براي قانوني ساختن چنين شهرك‌سازي‌هايي تهيه كرده‌اند و وزير امنيت ملي كابينه نتانياهو از ساكنان عرب خواسته است كه غزه را ترك كنند تا يهوديان بتوانند نوار ساحلي اين منطقه را اشغال كنند.»
سرنوشت رفح
نتانياهو در مصاحبه خود با اي‌بي‌سي نيوز پيشنهاد كرد غيرنظاميان در رفح مي‌توانند به شمال برگردند و مدعي شد «مناطق زيادي» وجود دارد كه در كنترل ارتش اسراييل است و مردم غزه مي‌توانند به آن مناطق كوچ كنند. او همچنين مدعي شد اسراييل در حال توسعه «برنامه مفصلي» براي جابه‌جايي جمعيت است. به نظر ناظران كه وضعيت ميداني غزه را زير نظر دارند، اين حرف ادعايي بيش نيست، چراكه داده‌هاي ميداني و نقشه‌ها از مناطق اشغال شده غزه نشان مي‌دهد اين مناطق به هيچ روي براي اسكان خيل عظيم آوارگان فلسطيني مناسب نيست. خبرنگار شبكه الجزيره در تازه‌ترين گزارشي كه از وضعيت مناطق اشغالي مخابره كرده است، وضعيت آن را حتي براي نفس كشيدن هم سخت مي‌داند. به علاوه اينكه درگيري‌ها همچنان در آن مناطقي كه اسراييل ادعاي امنيت آن را دارد، به نظر بي‌پايان مي‌رسد. تهاجم اسراييل به غزه باعث ويراني‌هاي گسترده‌اي به ويژه در شمال آن شده است و درگيري‌هاي شديد همچنان در مركز غزه و شهر جنوبي خان يونس در جريان است. عمليات زميني در رفح همچنين مي‌تواند باعث بسته شدن گذرگاه آن شود و يكي از تنها راه‌هاي تحويل مواد غذايي و تجهيزات پزشكي كه به شدت مورد نياز است، قطع شود.